AI transcript
0:00:09 and passive income is not part of that equation. But what’s really important for people is how we
0:00:12 should spend money because I’ve written about money and finance and investing for 20 years.
0:00:16 And I can tell you the correlation between how much you spend and how happy you are.
0:00:21 It can exist, but it is not as simple as you think. Morgan Housel is the legendary financial
0:00:26 guru, revealing that everything we’ve been told about saving and spending money could be our
0:00:31 biggest downfall. And here’s why. If you’re unhappy with your life, it is a very easy assumption to
0:00:35 make that if you had more money, a bigger house, a better car, whatever it might be, things would be
0:00:40 better. And it’s a lie we tell ourselves, of course, because here’s the truth. So much of spending is a
0:00:44 psychological itch that you’re trying to scratch. And that manifests in so many different ways. For
0:00:48 example, life is a competition. It doesn’t matter how well I’m doing. It matters how well I’m doing
0:00:53 relative to you. And the most tangible way to do that is the material stuff. I was reading some funny
0:00:57 stats. They say that if you win the lottery, the probability of your neighbor going bankrupt
0:01:03 increases. It’s an amazing statistic. So be careful who you socialize with, because you’re going to
0:01:07 anchor to them as a baseline level of success and happiness. So is it wrong to buy a Rolex?
0:01:11 Absolutely not. But when it’s controlling your personality, it’s no different than any other
0:01:14 addiction where it’s forcing you to do things that you otherwise don’t want to do.
0:01:17 What about people who don’t seem to spend anything?
0:01:21 It’s just as dangerous. Like there’s something called post-traumatic broke syndrome. And I’ll talk
0:01:25 about that. But I guarantee you that everyone can spend money in a way that’s going to make
0:01:29 them happier. So if I wanted to make a framework to know how to spend my money, where do I start?
0:01:33 But also, based on everything you know about money, if I want to get complete financial freedom,
0:01:35 what’s the five things that I should be thinking about?
0:01:38 The first thing that I think that’s most important is…
0:01:44 I find it incredibly fascinating that when we look at the back end of Spotify and Apple and
0:01:49 our audio channels, the majority of people that watch this podcast haven’t yet hit the follow
0:01:53 button or the subscribe button, wherever you’re listening to this. I would like to make a deal
0:01:57 with you. If you could do me a huge favor and hit that subscribe button, I will work tirelessly
0:02:02 from now until forever to make the show better and better and better and better. I can’t tell
0:02:05 you how much it helps when you hit that subscribe button. The show gets bigger, which means we can
0:02:10 expand the production, bring in all the guests you want to see and continue to do in this thing we
0:02:13 love. If you could do me that small favor and hit the follow button, wherever you’re listening to
0:02:17 this, that would mean the world to me. That is the only favor I will ever ask you. Thank you so much
0:02:19 for your time. Back to this episode.
0:02:29 Morgan. Everybody loves to talk about investing. They love to talk about saving money. But I’ve never
0:02:35 heard anybody emphasize the importance of spending money. You’ve written this book, The Art of
0:02:41 Spending. So it begs the question, why would someone like you, who sells tens of millions
0:02:46 of copies of their books when they write about something and really, really cares about the art
0:02:51 of writing, commit themselves to writing a book about the art of spending when you couldn’t, when you
0:02:55 could have written anything that you wanted to and it would have been a success. So I’ve written about
0:03:03 money and finance and investing for 20 years and almost never had I myself said, what is my spending
0:03:07 philosophy? I could tell you how I invest. I can tell you how I save. I could tell you why I do those
0:03:11 things. If five years ago, if you said, Morgan, tell me your philosophy about spending in your own life,
0:03:16 I’d be like, I don’t really know. And as I looked into it, there are literally tens of thousands of
0:03:22 books on how to invest, how to grow your money, how to get rich, how to help your career. That top,
0:03:29 that topic is endless. There is virtually no book out there written about spending money. And I think
0:03:34 the reason why is because we don’t, I think we intuitively think nothing needs to be said because
0:03:39 the answer should be obvious. More is better. Fancier is better. That’s the end of the topic.
0:03:43 But if you know, particularly wealthier people, I mean, it affects everybody, but particularly
0:03:49 wealthier people, you know, it’s not that simple. That the correlation between how much you spend and how
0:03:54 happy you are, it can exist. Everyone can spend money in a way it’s going to make them happier,
0:04:00 but it is not as simple as you think. And as I started digging into it in my own life of when
0:04:05 have I been envious of other people, of their material possessions? Why was I envious? Why,
0:04:10 when have I been jealous? Why was I jealous? What kind of spending made me happy? What left me
0:04:17 completely flat? It’s a much more complicated topic than it seems at the surface. You know, another title
0:04:20 for the book could have been the psychology of spending money because that’s what this is.
0:04:26 So it’s a look at the psychology of greed and envy and social aspiration and like climbing the social
0:04:31 ladder, who you’re trying to impress, whether those people are paying any attention to you. That’s what
0:04:37 this book is. So for someone like me who wants to improve my relationship with spending, I guess the
0:04:44 question, yeah, I guess the first question is understanding the art of spending money, simple
0:04:48 choices for a rich, what is it going to do for me? How is it going to make my life better to understand
0:04:51 this? Why does it matter to the person that’s listening right now?
0:04:56 I think it is a very easy assumption to make if you’re unhappy with your life, that if you had more
0:05:01 money, those problems would go away. Sometimes it can be true. It’s not automatically false. It’s just
0:05:08 easier to assume that that’s true than it actually is. And so I guarantee you that every single person
0:05:13 listening to this right now has some degree of that. If I had a little bit more money, my problems
0:05:18 would go away, even if they don’t necessarily know it or not. So much of spending is a psychological
0:05:23 exercise. There’s an itch that you’re trying to scratch, and that manifests in so many different
0:05:28 ways. And so I’ve often thought of money, look, is money the root of society, the core of society?
0:05:33 No, there’s obviously a million things more important than money. But I do think it’s the
0:05:38 clearest window that we can look through to try to figure out what’s going on in our own lives and
0:05:44 other people’s lives in society. It shows very starkly what people value, what they’re scared of,
0:05:49 what they’re aspiring to become. There are many more elements to the puzzle. Your health, your friends,
0:05:53 your family, we can go on that forever. But money is a very clear window that if you see how somebody
0:05:58 engages with money, you’re like, oh, I understand your insecurities. I understand your
0:06:01 aspirations. I understand your self-confidence. I understand what you think of other people.
0:06:02 You can learn a lot about that.
0:06:05 It’s kind of like a reflection of your trauma.
0:06:11 Yes. And it manifests in very different ways. There’s a great financial writer named Tiffany
0:06:18 Aliche. And she grew up very, very poor. And now she’s extremely successful. And she calls it
0:06:22 post-traumatic broke syndrome, where even though she has a lot of money right now,
0:06:26 she, I don’t want to put words in her mouth. My understanding is like, she’s, she’s afraid to
0:06:31 spend it because she’s, the feeling in her head is I will never go back to that. I can’t ever go back
0:06:36 to that poor person, post-traumatic broke. And so it can manifest in very different, sometimes opposite
0:06:41 ways. And so the point is not like, if you grew up poor, you’re going to want to display it. But the
0:06:46 point is that it’s a psychological itch. It’s not just, I want the nice car because nice cars are
0:06:50 better. There’s a social signaling. You’re signaling to others, you’re sending to yourself,
0:06:54 a trophy for yourself of what you’ve overcome. The more I dug into it, the more it was so clear
0:07:00 of like spending is not just on material stuff. It’s not just, I want to buy this car or this house
0:07:05 or these clothes or these jewelry because it’s nice. It’s I’m trying to send a signal to others or to
0:07:11 myself of what I’ve overcome. One of the ways I thought about this in my own life was if I was on a deserted
0:07:17 island with maybe just, just me and my family, nobody could see how we were living. Nobody can see your
0:07:21 house. Nobody can see your car. Nobody see your clothes. Nobody can see your jewelry. How would
0:07:26 I live for me? And I think most people in that exercise, you immediately gravitate away from
0:07:31 status and towards utility. Like I would not want a Lamborghini. I probably want like a pickup truck.
0:07:35 Sometimes like more utility. If nobody could see it, I would just want utility. I would not want an
0:07:40 enormous house. I would want a house with a nice view because I’m not trying to show off to other
0:07:46 people. I just want something that is calming and serene to myself. And so once you start seeing the
0:07:52 stark difference between utility and status, what, what, once you, once you force yourself to see it,
0:07:53 you’re like, Oh, it’s everywhere.
0:07:55 Is something inherently wrong with status?
0:07:57 Is it wrong to buy a Rolex?
0:08:00 Absolutely not. Particularly at certain points of your life.
0:08:03 Okay. So when, when is it good? When is it bad? When is it indifferent?
0:08:03 Like indifferent?
0:08:07 I don’t know. I don’t know. It’s hard to say what’s good and bad in terms of a formula because
0:08:14 everybody’s different, but I would say this, my own personal desire to show off materially
0:08:19 happened when I was in my late teens, early twenties. And looking back, I didn’t know this
0:08:23 then, but the reason why is because I had nothing else to offer the world. I had no intelligence. I
0:08:28 had no wisdom. I didn’t know how to love anyone. I had nothing else to offer friends, family,
0:08:33 spouses, whatever it be. And so the last remaining lever, if you’re trying to get attention and respect
0:08:38 is, well, look, I have no intelligence to offer. I have no wisdom to offer. Maybe people will admire
0:08:45 me for my car. That was why I wanted it. And now that I hope in a, I hope to today, 20 years later,
0:08:52 I have a little bit more to offer to my wife, to my friends, to my family, to employers and customers,
0:08:57 whatnot, then my desire for those things has gone down, not to zero, but it’s gone down.
0:09:01 There’s a great Warren Buffett quote where he says, success in life is when the people who you want to
0:09:05 love you do love you. And key to that is like, you have to ask the question, like, who do you want
0:09:12 to love you? And for a lot of people, the quick knee-jerk reaction is everybody. And so you want
0:09:17 to have a nice car, nice clothes, nice jewelry, because you think everyone’s going to stop and
0:09:21 stare. When I drive this down the road, people are going to be, stop and say, look at that guy.
0:09:27 Look at her. That’s amazing. Like they’re so successful. I admire them. I respect them.
0:09:33 And by and large, that is almost never true because no one’s thinking about you as much
0:09:36 as you are. They’re not, they’re not paying attention to your car or your clothes or your
0:09:40 house. They’re busy worrying about themselves. Jimmy Carr, I think you’ve had on the show before.
0:09:44 Is that right? Love Jimmy Carr. He said this a couple of weeks ago. I heard it. And it was one
0:09:48 of those. I had to stop and write it down because it was so profound. He said, in your twenties,
0:09:55 people worry about what other people think of them. In your thirties, you say, I don’t care what
0:09:59 anybody thinks of me. And in your forties, you finally realized the truth, which was nobody was
0:10:04 thinking about you the whole time. They were busy worrying about themselves. And look, that’s not
0:10:08 black and white. Of course, people think about you and look at you and sometimes judge you, but not
0:10:13 nearly to the extent that we think. And that was why I get back to the exercise. If nobody was watching,
0:10:19 how would I live? The truth is because virtually nobody is watching, except the people who I really
0:10:24 love and admire. And they’re going to admire me for things that have nothing to do with the kind of car
0:10:29 that I drive or the clothes that I wear. What’s the evolutionary basis for all of this stuff?
0:10:33 Life’s a competition. It doesn’t matter how well I’m doing. It matters how well I’m doing relative
0:10:38 to you. It doesn’t matter how big my house is. If I’m trying to signal, all that matters is my house
0:10:43 is bigger than yours. That’s true for all wealth. There’s no such thing as you are wealthy once you
0:10:49 have X number of dollars. That does not exist. Everything is relative to other people. And the truth
0:10:54 is we live in a world of such material abundance where the majority of people listening to this will
0:11:01 have some sort of shelter and a car and can buy clothes and whatnot. And because relative to a lot
0:11:07 of history, we live in material abundance. The competition, the arms race for bigger, nicer things is
0:11:13 extraordinary. And it’s way more powerful and potent today than it’s ever been for two reasons.
0:11:18 One is social media. So, I am now aware of the homes that other people live in, the cars that
0:11:21 they drive, the clothes, the vacations that they take. I’m now aware of it in a way that we were not
0:11:29 15 years ago. The other thing is because the internet has democratized access to audience attention,
0:11:36 the ability to become extremely rich is much more powerful than it’s ever been. It’s still rare,
0:11:43 of course, but it’s easier today than it’s ever been to become very, very wealthy, even if only a
0:11:49 small number of people are doing it. Because your potential customer base is now the entire world.
0:11:54 You know, a hundred years ago, if I was a businessman, my customer base was whoever lived in my town.
0:11:57 Now, if you’re a businessman, your customer base can be the entire world.
0:12:02 And so, it’s easier to make a huge fortune. And because of social media, once you make that
0:12:06 fortune, people are probably going to know about it. Because a lot of those people who become very
0:12:11 rich are going to say, look at how I’m living. And so, you have this like trickle down aspiration
0:12:16 of everyone else being like, my definition of wealthy, if you’re a young person today,
0:12:21 a young person’s definition of wealthy might be a multi-billionaire with a private jet and a private
0:12:27 island. Where I think 80 years ago, people’s definition of wealthy was a three-bedroom house
0:12:33 and one car and a happy family. And so, we live in a world where like aspirations have
0:12:39 inflated by such a dramatic degree that the arms race of spending just gets that much higher.
0:12:44 I think there’s something in this idea that you almost have to develop the skill of disconnecting
0:12:49 your admiration from your aspirations if you want to live a good life. Because so many kids will like
0:12:55 look up to you and say, I want to be like Morgan when I’m older. Because they admire what you’ve done.
0:13:01 But the reality is they’re just seeing the sort of shop window of your life. And so, people do this
0:13:02 with Elon all the time.
0:13:06 Right. And Elon has even said, he’s like, you might think you want to be me, but you don’t.
0:13:11 And the clip where he did that, he points to his head and he’s like, it’s a tornado up here.
0:13:14 And I think it’s true that for most people who are extremely successful,
0:13:19 who are the ones that people tend to look up to, like the extreme outlier successes,
0:13:23 a lot of the reason they’re so successful financially and in their career is because
0:13:29 they’ve devoted every second of their life to that career, which most of the time comes at the expense
0:13:34 of everything else. So, they are very successful, made a lot of money, and that came at the expense
0:13:39 of their health, their relationships, relationships with their spouses, their children. So, I make the
0:13:44 point in the book that of the top 10 richest men in the world, there are a cumulative 13 divorces
0:13:48 among the top 10 richest people. And it’s a small sample size. Like, you can’t really,
0:13:53 you know, say that much with that. But this is a group that is almost universally admired,
0:13:58 particularly among young men. You know, Elon Musk, Jeff Bezos, Mark Zuckerberg, how amazing would it
0:14:04 be to have that much money? But if you dig into their actual, their whole life, not just their net
0:14:08 worth, not just the house and the jet that they have, but if you look at holistically their entire
0:14:13 life, you’re like, I don’t know. It’s, it’s, it’s, it’s not that great. It’s, it’s one thing
0:14:21 to admire someone if you can pick bits and pieces. I want, I want his house and her car and his career
0:14:26 and his physique, but you can’t pick bits and pieces. You have to take the whole thing. And once you take
0:14:29 the whole thing, you realize that like a lot of the people who you may have been looking up to
0:14:36 either did not have a better life than you did, or it was just marginally better in a way that was easy
0:14:40 to overlook. I had this conversation with a girl in New York last week. I was at a shoot, a client,
0:14:45 like a brand shoot. And she sat me down to interview me for TikTok. And she said, um, she goes,
0:14:51 what age did you become a millionaire? And I said, about 24, 25. And she went, Oh, I’m 24, 25 now.
0:14:57 And I’m not a millionaire. And I remember saying to her, I was like, yeah, but would you, would you take
0:15:03 my trade? And I explained to her, I was like, so I was lonely between the age of 18 and roughly 20.
0:15:07 I was working in call centers. My parents wouldn’t speak to me. So I had no contact with my family
0:15:15 really, um, through that period. And then I started shoplifting at about 18, 19 to feed myself. And my
0:15:20 brother had given me this big, um, sort of industrial packet of oats. And what I had to do is it’s like
0:15:25 powder. I mix the powder with water. And there’s, there’s, there’s a photo online, I think from my
0:15:29 previous TED talk, my first one, where I was just drinking this, this powdered water. So I said to her,
0:15:34 I said, and I was a millionaire at 24, lonely, not speaking to my family, drinking powder,
0:15:40 drinking, shoplifting, working night shifts in multiple call centers. Would you take the trade?
0:15:43 And she went, no, right. She went, absolutely not. She wouldn’t take the trade. And I said,
0:15:48 so you can’t, you can’t pick it apart because I, if you want to, my outcome, you have to take the path
0:15:53 that I took. If you want my specific outcome. And people don’t think about that. Like one of the
0:15:57 things this podcast has actually taught me is to think through the framework of trade-offs.
0:16:02 Yeah. So think about everything as a trade-off. Think of a Zenpec as a trade-off. There’s a trade
0:16:06 you’re making somewhere. And even, you know, when you aspire or you admire people, if you admire
0:16:10 what we’ve done here, for example, think about the trade-off. Like even with this team, the team
0:16:16 have been working here every single day, including the weekends from morning till night for the last
0:16:22 14 days here in New York, every single day. Right. Do you want to, do you want to, do you want
0:16:27 a podcast? Like, do you want the trade? And if you do fine, but just be informed about, as you say,
0:16:31 both sides of the trade. Another Jimmy Carr quote that I love. He’s a profound individual. Not only is
0:16:37 he hilarious, he’s very smart. The quote is everyone is jealous of what you’ve got. Nobody’s jealous of
0:16:41 how you got it. Yeah. And I think it’s just so easy to overlook. One of the things I write in the
0:16:46 book is what’s called the reverse obituary, which is, it’s a very good, helpful exercise to
0:16:52 write down. It’s kind of morbid, but what do you want your obituary to say? Kind of a weird thing,
0:16:56 but for me, everyone’s different. But for me, I would want it to say Morgan was a good father,
0:17:01 a good husband, a good friend, helped his community, was a good worker. That’s what I would want it to
0:17:08 say. Never in a million years in that obituary, what I wanted to say, what my income was, how big
0:17:14 my house was, how many times I went on vacation, how many horsepower my car had. Like it’s ridiculous
0:17:17 to think that that’s what it would be. I would want it. You instantly drift towards
0:17:23 the things that you know you’re actually, you actually want in life. And of course, it’s going
0:17:27 to be different for everyone, but I found it a helpful thing because you realize that it would
0:17:32 be completely absurd to put the things that I might be chasing in my life in my obituary.
0:17:36 And so if in any given day, in any given year, you’re like, I got to earn a higher income and I
0:17:39 want to buy a bigger house and I got to need a new car and all, do you see, they came out with this
0:17:43 watch. But at the end of your life, you know, that’s not going to matter. What’s going to matter
0:17:48 is, were you a good spouse, a good parent, a good worker? Were you honest? Were you a good friend?
0:17:51 Were you funny? That’s it. You know, that’s what’s going to matter because that’s what you want in
0:17:56 your obituary. I think part of the reason people spend in the way that they do as well is linked
0:18:00 to that, which is sometimes that behavior, which is also linked to the point about trauma at the start
0:18:05 might result in a savings addiction. I often wonder this because, you know, when I was younger,
0:18:11 I had this crazy spending problem and I’ve also seen people who don’t seem to spend anything and
0:18:15 they’re just like hoarding capital. You talk about this a bit in the book, like what is that equally
0:18:18 bad behavior? Yeah, I think it’s equally bad because both of them are the exact same thing,
0:18:24 which is money’s controlling you. Money should be a tool that you use to become a better version of
0:18:30 yourself, to become a happier, more content version of yourself. But when it’s controlling your
0:18:37 personality, it’s no different than like any other addiction where it’s forcing you to do things that
0:18:42 you otherwise don’t want to do. And that can manifest on either end of the side. Either people can’t stop
0:18:46 spending or they cannot spend enough. A lot of financial advisors will tell you one of the biggest
0:18:52 problems that they have are clients who have saved enough money for retirement. Good job. You saved for
0:18:56 40 years. You maxed out your 401k. You did everything you were supposed to. And now you’re 70 years old
0:19:02 and you have enough money to travel and play golf and you won’t. You won’t do it. And I think it’s
0:19:08 because they become so accustomed to the identity of I’m a saver. Every month I save and every month my
0:19:13 net worth goes up and they cannot bring themselves into switching gears and going in the other direction.
0:19:18 And for a lot of those people, the money is in full control over their identity. It’s telling them
0:19:25 how to live, what to like, what to aspire to, what to enjoy. The money is totally in control of their
0:19:31 personality. And it’s just as dangerous and just as detrimental as you when you were a teenager of,
0:19:37 I can’t stop spending. And both of those are in, the money is like playing the marionette doll of
0:19:42 your life. It’s telling you exactly what to do and when to do it. If I wanted to make a framework to
0:19:47 know how to spend my money, where do I start? Do I have to get clear on something? And I guess the
0:19:51 other question, which is somewhat linked to this, is this overarching debate around, can money make you
0:19:55 happy? Right. But I’m trying to figure out like, where do I start? Because I want to, one of the
0:19:59 things I want to get out of today is I want to have a clearer framework for how to spend my money.
0:20:04 Well, those two points that you just brought up, I think are very related. The first on the point of,
0:20:08 can money make you happier? The answer is yes, but there’s a, there’s a, there’s an asterisk next to
0:20:13 it that we need to get to. For years, there was a big academic debate of, does more money make you
0:20:18 happy? A lot of, some of the studies showed, yes, clearly it does. Others show, studies showed, no,
0:20:24 it really doesn’t. And the academics, the economists were like battling for decades. It’s kind of been
0:20:28 cleared up in the last, just the last couple of years, this last couple of decades with some nuance,
0:20:34 which is this. If you are already an unhappy person, if you’re already anxious, if you’re already
0:20:39 depressed, by and large, having more money will not help you at least that much. It might help you a
0:20:44 little bit around the margins. If you’re, if you start as an unhappy, depressed, anxious person,
0:20:51 if you are already a happy, content, joyful, laughing person, having more money will give you a better
0:20:56 life. So in either direction, it’s just leveraging who you already were. It’s not going to change you
0:21:00 that much. It’s just going to leverage who you already were. Very similar to like, they say this
0:21:05 about power. Like once you gain power in politics or something, it just leverages the personality that
0:21:13 you already had. Money is very much like that. And so it’s, it’s not a, a, a panacea in the sense of
0:21:16 like, Oh, like if you’re miserable, like if you had more money, it’s going to clear up your problems.
0:21:21 It can make some of your problems a little bit easier to deal with. But I mean, think about it in
0:21:27 these stark terms. Let’s say you are overweight and unhappy. You hate your job and you’re recently
0:21:33 divorced and your kids won’t talk to you, but you live in a mansion that has a Ferrari in the driveway
0:21:39 and you got all kinds of fancy stuff. Is, is, is that a good life? If all, if everything else in
0:21:42 your life sucked and you woke up every morning going, Oh, I got to go to work today. I hate my
0:21:48 job. I can’t stand my job. I’m, I’m lonely. I’m miserable. I’m overweight. I can’t sleep. I’m
0:21:51 addicted to alcohol, whatever it might be. Of course, it’s a terrible life. The house and the car don’t
0:21:54 matter at all, but you can flip that around and say like, let’s say you live in a very modest
0:22:02 middle-class house and you drive a 10-year-old Honda Civic, but you love your job. You love
0:22:08 your coworkers. You have a great relationship with your spouse. Your kids admire you. You have your
0:22:12 friends over for a barbecue every Friday night. Materially, it’s very modest. You have what you
0:22:17 need. You’re not impoverished. You’re not homeless. You have the food that you want, the shelter that you
0:22:25 want, but you would be an absolute maniac to choose the miserable person in the mansion versus the
0:22:31 content, happy person in the middle-class house. If your goal is to live a good life, it’s psychotic
0:22:36 to pick one of one over the other. I felt this quite starkly recently because I flew to Cape Town on my
0:22:41 own. I’ve only ever been there with my girlfriend and with other friends. And the first time I’ve only
0:22:45 been there a few times. I’ve got a house there and it’s a very big house. And the first time I came
0:22:50 with my family. Second time it’s with my girlfriend and my friends. This time I came on my own. And I
0:22:58 felt this deep existential feeling waking up, walking through that house alone, thinking, fuck me.
0:23:04 Like, it was so clear to me that the point of such a, such a thing is to fill it with people.
0:23:08 Yes. That’s what I made. I make this point in the book of like the very simple question,
0:23:13 will a big house make you happier? I think it will make you depressed if it’s empty.
0:23:18 Yes. Because that’s how I felt. I was like, I’d rather be in a studio apartment alone than
0:23:23 a big house on my own. Right. I had a similar realization to you a couple of years ago when
0:23:27 I took my, my, my, my, my family and I went to Maui for a vacation and I love Maui. It’s my favorite
0:23:33 place in the world. And now they have kids. So I’m building sandcastles with my kids on the beach in
0:23:37 Maui. And that I remember thinking like, this is, this is a 10 out of 10. This is like, this is peak
0:23:42 life for me building sandcastles with my kids. Everyone’s happy in the sun. But then I had this
0:23:47 realization of like, if that’s a 10 playing with Legos at home on the living room floor with my kids
0:23:53 is like a nine. Like it’s really close because realization was what I enjoy is like quality time
0:23:58 with my kids. And I think a lot of the reason that people like vacate, like travel is not because they
0:24:02 like getting on an airplane and flying around the world and being jet lagged and cramped into a small
0:24:08 hotel. What they like is uninterrupted time away from work, away from all the other stresses of
0:24:12 everyday life. That’s what they actually enjoy. That’s what they like travel. It’s not necessarily
0:24:17 the location. It’s like what the location is doing for you. So the question of will a big house make
0:24:22 you happier? It will, to the extent that it makes it easier to have your friends and family over
0:24:26 because your friends and family are the ones who are actually making you happy. And so the answer can
0:24:31 be kind of, will it, will a nice house make you happy? The answer can be yes. If you’re using it for
0:24:34 the right reasons. There was this article in the New York Times, this is probably 10 or 15 years ago.
0:24:42 And the article said, two things happened to Julia Roberts this week. One, she won the Academy Award
0:24:47 and two, she found out her husband was cheating on her. And so the column said, pop quiz, did Julia
0:24:52 Roberts have a good week? And it’s like, you’d be a fool to say yes. It was probably the worst week of
0:24:59 her life, I imagine. But what we see from the outside was dolled up in a beautiful dress, accepting
0:25:04 the highest honor of her career and saying like, wow, that must be an amazing, but it gets back to
0:25:08 once you see the full picture, you’re like, nah, it’s not as easy as it seems. You say on page 23 of
0:25:14 your book, a quote that I loved, show off the inside of your house, not the outside. Right. Because the
0:25:18 inside of your house are what your friends and your family are seeing. Is there like a hack here?
0:25:23 Like, is there, you know, because you have all these like internet communities that come up with
0:25:27 these like hacks, these other ways to live. They, they, they step outside of the matrix and they
0:25:32 form their own little, their own little cult that are like doing it differently and not, not abiding by
0:25:36 the rules of the quote unquote matrix. I very much feel like most of us are trapped in the matrix.
0:25:36 Yeah.
0:25:41 We’re trapped in this like status game, competing against each other, not, not searching for happiness.
0:25:45 Like what is the, the hack here? How do I get out of the matrix? And what does that look like?
0:25:49 I think if there is a formula that I lay out in the book and I make the point that like,
0:25:53 there’s, there’s no formula for how to spend money, but if I did try to make a formula for
0:25:57 a pretty good life, and this extends way outside of money, the formula for a pretty good life
0:26:02 is independence plus purpose. If you want to say like, how can I be a happy person? You need to
0:26:07 be independent. You need to be able to do what you want to do when you want to do it with whom you
0:26:11 want to do it with. And you need some kind of purpose that is higher than yourself. And that could
0:26:14 be a million different things. It could be friends. It could be family. It could be career. It could be
0:26:19 religion, whatever it might be. I think it is very difficult to imagine anyone having a good life
0:26:25 without those two things. If your entire life and your schedule is dictated by somebody else of,
0:26:30 you have to go to this job that you don’t like. You have to have a long commute that you don’t like.
0:26:35 You have to do this when you don’t want to do it. It’s, it’s hard to be happy. And if you don’t have
0:26:41 any kind of purpose that you’re doing it for, it’s difficult to be happy. And so the idea that to me,
0:26:46 the best thing to spend money on is independence. And I view it as purchasing. I don’t view it as
0:26:51 saving money. I view it as purchasing independence. That’s how I view. I feel like I’m buying independence
0:26:58 when I save. And so to me, the biggest thing that I spend my money on, and this sounds weird,
0:27:03 but I is saving. And I view that as buying independence. I view that as every dollar that
0:27:08 I save is a little bit more independent than I was before. It’s a little bit of my future that I now own
0:27:12 and control. And if you’re listening to this and you’re like, look, I’m not financially
0:27:17 independent. I have no, I have no possibility of being financially independent. Independence exists
0:27:22 on a spectrum. And literally every dollar that you save is a little bit more independent than you were
0:27:28 before. If you have a hundred dollars in the bank in savings, that can make it so that if you were to
0:27:31 lose your job, you have a little bit more flexibility for rent or groceries or whatever it
0:27:37 might be that you didn’t before. If a thousand dollars, $10,000, any amount that you have
0:27:42 is a little bit more independent than you were before. And so when you view one of the cores of
0:27:48 living a good life is independence and any amount of saving money will buy you independence. I think
0:27:52 that’s a powerful observation for people. And then the purpose part is going to be different for
0:27:58 everyone. For me right now in my life, it’s being a good father. That’s what I want my identity to be.
0:28:03 That’s my overarching goal in life is to be a good dad. I think the vast majority of parents
0:28:10 will tell you that there was no greater joy purpose than watching their kids thrive. It can also bring
0:28:13 a lot of sorrow and a lot of sleepless nights and a lot of anxiety and a lot of worry that comes along
0:28:20 with it. But nothing that I’ve experienced or any of the other parents that I know would say that
0:28:24 anything in their life has come before that, that it’s been a great thing. So we got on this point
0:28:28 because the formula is independence plus purpose. For me, the purpose is being a parent. That’s not
0:28:31 going to be true for everyone. But you’re trading independence for that.
0:28:38 I’m trading. It’s internal independence that I’m giving up. I want to sacrifice for my kids. I want
0:28:45 it like loyalty to people who deserve your loyalty is a wonderful thing. Loyalty to people who don’t
0:28:50 deserve your loyalty sucks. And so if you are working, if you’re giving your loyalty to a company that
0:28:55 doesn’t respect you, that sucks. That’s terrible. Loyalty to people who deserve it is a very
0:28:57 fulfilling thing. So my kids deserve my loyalty.
0:28:58 How did they earn that loyalty?
0:29:02 Just by being my kids. And there’s some days where I feel like they don’t appreciate it,
0:29:07 of course. But I think that tends to be true. People get into problems when they are loyal to
0:29:12 people or organizations or political affiliations who don’t deserve the loyalty. That’s when it gets
0:29:13 dangerous.
0:29:19 Do you think the promise of independence and freedom has a secret, hidden, dark trade-off that
0:29:23 people don’t talk about? Because there’s this culture right now of like, you know, be your own boss and
0:29:28 stand on your own two feet. And when you think about what makes humans happy, it seems to be
0:29:32 collective things. It seems to be actually, in your case, as you were saying, dependence.
0:29:36 Your kids depend on you. In some ways, you depend on them. All the things that seem to me like
0:29:39 having my friends at my house made me happier than being in the house alone.
0:29:45 But the public narrative is all about optimizing for freedom, whatever that means, and really
0:29:50 more so optimizing for independence, not depending on someone else. When you look at the people that
0:29:57 seem to be the most unhappy, they seem to be the most independent.
0:30:03 Right. Because if you picture someone living in a cabin by themselves in the middle of Montana
0:30:04 with no one around them or whatever it might be.
0:30:10 No family, no pets, freelance work on a laptop on their own, in a glass box in Dubai,
0:30:14 no big obligations, not in a church.
0:30:17 But back to the formula, independence was purpose. Those people have no purpose.
0:30:18 Oh, yes.
0:30:25 And so I think it’s, I think, yes, everyone is going to be, I’m dependent on my wife, my kids,
0:30:30 but you know, there is dependency there, but I’m choosing. I chose her as a spouse. I chose to have
0:30:35 kids. And so I still did it on my terms. And so you’re never going to be, or I think you don’t
0:30:41 want to be 100% independent in the sense that you don’t rely on anyone and no one relies on you because
0:30:46 then you have no purpose. It’s choosing who you want. I think it’s, I think you’re not independent if
0:30:51 you have to be loyal to a job that you hate, but you have to have it because it’s the only job you got
0:30:56 and you, and you have to do it. And you’re, you, you have to pay this exorbitant rent on
0:31:00 an apartment that you don’t even enjoy that much. Like those are dependence on things that you don’t
0:31:05 want, but like, I want to be dependent on my family because that gives me purpose.
0:31:06 It’s like the independence to make the choice, I guess.
0:31:09 To make the choice of who you’re going to be dependent on. Right.
0:31:16 Good. And on this earlier point, you’re talking about saving and that you, your favorite form of
0:31:21 spending is saving. Yeah. Someone’s listening now. How much money do you think they should
0:31:26 at a minimum have saved? If you try to get technical about it, I would say, what are the
0:31:32 odds that at some point in your life, you’re going to lose your job and not be able to find another job
0:31:37 for six months? The odds are not bad that that will happen to you at some point, not very comfortable
0:31:41 to think about. Maybe it’s already happened to you already, but the odds that at some point that will
0:31:45 happen are pretty good. And therefore, if you were to say like, look, a good measure
0:31:52 of some level of higher end independence, not a low level of independence, but like a medium
0:31:58 level of independence is six is, is I can keep myself going for six months. And for a lot of
0:32:01 people, that’s a daunting task. And like, it’s okay. You’re probably not going to achieve that
0:32:05 when you’re 18. It might, it’s going to take some savings to get there, but that is a level at which
0:32:11 you can exhale to a degree that most people have never been able to do before of like, there’s going
0:32:15 to be some bad stuff happening in your life. It’s going to be uncomfortable, but it’s going to be okay.
0:32:19 And for, for, for most people, for most of history, it was, there’s bad things going to happen to you
0:32:24 and you’re not going to be okay. It’s going to be very traumatic. And, and one of the important things
0:32:30 there is when you lose that job, the ability to go find a good job, even a better job where you want
0:32:34 doing what you want with the people who you like working with is very important. If you don’t have
0:32:40 any savings, you’re going to have to, by default, pick the very first job that you can come across.
0:32:44 Even if it’s a terrible job in a location that you hate doing something, you hate working with
0:32:49 people you don’t like. And so the flexibility to give yourself time to find a job that is a little
0:32:52 bit easier and better for you. That is the purpose of savings.
0:32:59 And that goes back to your point about independence, which is you want to sit building up those
0:33:03 savings is building up the independence or the freedom to make a choice about who you work with.
0:33:04 Right.
0:33:07 If the worst were to happen, you don’t have to necessarily go get a job at, you know,
0:33:09 some awful place, some, some terrible place.
0:33:14 You talk about jealousy in the book as well. And, um, I was reading some stats that are quite funny
0:33:19 stats, but they, they say that essentially that if you’re, if you win the lottery, the probability
0:33:22 of your neighbor going bankrupt increases.
0:33:25 It’s an amazing statistic, right?
0:33:28 So what’s, what’s happening there?
0:33:33 Well, you’re looking at your neighbor who won the lottery and your neighbor probably bought a
0:33:37 vacation house, bought a new car, sending their kids to private school, whatever it might be.
0:33:42 And you watching that are like, I need that for myself.
0:33:47 It’s, it’s unfair that they have it and I don’t, and I’m going to go do any reckless financial
0:33:52 decision to get that. So much of what we think is, is normal. Our definition of success
0:33:58 is what other people around us have. And so if you are watching your neighbor live a better life
0:34:02 than you, then all of a sudden your definition of a good life is what they’re doing. And you will
0:34:07 do some reckless things to get it. I think that’s, that’s what happens. And so one of the
0:34:11 takeaways there is like, be careful who you socialize with because you’re going to anchor
0:34:16 to them as a baseline level of success and happiness. Be very careful with what you do
0:34:21 and who you look up to and who you aspire to. I grew up in Lake Tahoe, California, and this
0:34:25 was before tech money when it was not a wealthy area. It is now because all the tech money from
0:34:31 San Francisco came up, but Tahoe in the nineties and early two thousands was, was just a out in the
0:34:36 woods. And, you know, you could buy a house for nothing. And most people in town didn’t have any
0:34:41 money. And then I went to college in Los Angeles where there is a lot of wealth. There are high
0:34:46 expectations and there are Lamborghinis and Rolls Royces and whatnot. And one of my observations was
0:34:52 people were happier in Tahoe. And I think the reason why is because the definition of success
0:34:58 in Tahoe back then was a two bedroom house and a pickup truck. That was success. In Los Angeles,
0:35:04 the definition of success was a mansion and a, and a Bentley. And so it was, it was easier for
0:35:08 people to in Tahoe to be like, I’m good. I checked the boxes. Like, look, I’m successful. Look at,
0:35:12 look at my tiny little house and my beat up pickup truck. That’s success. Right. And so that was like,
0:35:16 be careful who you socialize with. Cause you’re going to anchor to their level of success.
0:35:23 I have a, some graphs in front of you there. Um, I think one of them is the spectrum of financial
0:35:28 independence. Yeah. Could you explain to me what that is and how that’s useful to understand
0:35:33 and why that’s useful to understand? I think it’s, I had this friend, uh, 10 or 10 or 20 years ago.
0:35:38 And he said, I don’t save any money cause I don’t see the purpose. All I’d be able to save is a hundred
0:35:42 bucks a month. And what’s that going to do for me? And since I don’t think it’s going to do anything
0:35:47 for me, I might as well just go spend it. And I think it not, no, that’s like a hundred dollars in
0:35:52 savings. Or if you do it for a year, $1,200 in savings is $1,200 more independence than you had
0:35:57 before. And again, not if, but when you lose your job or your car breaks down, you’re going to realize
0:36:03 how unbelievably valuable that money is. And it’s not savings. It’s independence that it’s giving you.
0:36:08 So the idea that independence is on a spectrum, it is not, you either don’t have to work or you have to
0:36:13 work. It’s not that stark, but most people think of it in those terms. Why would I try to become
0:36:18 independent if I have no chance of not working? And the simple way to view it is every dollar that you
0:36:24 save is a piece of your future that you own, that you control, that is yours. The flip side of that is
0:36:29 like every dollar of debt that you have is a piece of your future that somebody else controls. It’s a, it’s
0:36:35 a moment in time in the future that is not yours. It belongs to somebody else. And so I’ve always viewed
0:36:41 it on a spectrum. When I was younger and much poorer, I was a big saver, even though like, was I
0:36:44 independent? Like, no, of course I had to work. I had to work to pay my rent and pay my groceries,
0:36:50 of course. But I viewed it as like every $20 that I saved, every $50 that I saved put me in a better
0:36:55 position than I was before. And looking back on it, I don’t think I could have articulated that 20 years
0:37:01 ago, but it’s what I felt. A lot of that for me back then was coming from a place of fear. I didn’t
0:37:06 have a lot of self-confidence in myself and my career. So I was like, I need to save to prepare for when
0:37:11 this all comes crashing down. And even though it didn’t come crashing down, I’m so glad that I did it.
0:37:15 Because I’ve had a sense of financial security and I’ve had a sense of independence
0:37:21 financially since I was in my early twenties. Not because I had saved a ton, I hadn’t,
0:37:29 but any amount that I saved, I viewed as like the cushion that gave me a much higher sense of confidence
0:37:34 that if or when things go wrong, I’m not going to be flailing. I’m going to have some cushion to fall back
0:37:39 on. And what is this, this spectrum? What are the stages of this spectrum?
0:37:43 So let’s start at the very bottom. You’re homeless, you’re panhandling, reliant on the kindness of
0:37:49 strangers. As you go up from there, you can be completely reliant on your boss in a job that
0:37:53 you don’t like. Now that’s, that’s, that’s a, that’s another low level. As you go up from there,
0:37:58 you have, look, I’m, I’m relying on my job and relying on my paycheck, but I probably have some
0:38:01 opportunities. I could go work at another job. I could, I could choose to work here. I could choose to
0:38:06 work there. And then you just go up from there. It’s like, yo, I, I like my job and I have some
0:38:10 savings. So if I’ve lost this job, I can fall back onto it from there. You can go up from there to
0:38:14 have, you can live where you want. You can work where you want. You can change fields. You can,
0:38:19 you can go and you can do a completely different job. You can take two months off and travel if you
0:38:24 wanted to. Like you’re working your way up all the way to the highest level of financial independence,
0:38:29 which is I don’t need to work anymore. I’ve saved enough and I can, I can, I can wake up every
0:38:33 morning and do whatever I would like to do. That’s obviously an aspiration that for most people
0:38:38 will never be reached until there may be in their seventies and they’re retiring and they have
0:38:43 social security and some other savings from there. But for most people, like a good level
0:38:49 of independence as a good goal is enough savings so that if you lost your job, if your car broke down,
0:38:54 if you needed to replace the roof on your house, you would be able to do it without losing that much
0:38:57 sleep. That is a realistic level that I think almost anyone can achieve.
0:39:02 Based on everything you know about money, if I want to get to that highest level of complete
0:39:08 financial freedom, what’s like the five things that I should be thinking about at just a sort of a very
0:39:12 simple level? You know, cause so many people listening right now think, you know, my goal in life isn’t to
0:39:17 become a billionaire or tens of millionaire. My goal in life is just to get to that point of freedom as
0:39:22 soon as I can, where I can start calling the shots. And there was someone who I was speaking to the
0:39:27 other day and said that there’s, there’s this internet movement of kids who are trying to get,
0:39:31 what do they call it? It’s like, they’re trying to get to the point where they can retire early.
0:39:32 Fire. Fire something.
0:39:34 Financial independence, retire early.
0:39:35 Okay, you get that.
0:39:36 Yep. Yep.
0:39:37 Like how do I get, how do I get there?
0:39:41 The first thing that I think that’s most important, this is the first and the last thing,
0:39:46 this is the most important part, is that all wealth, your feeling of wealth is what you have
0:39:51 minus what you want. And it’s so easy to ignore the latter. I talk about in the book, my, my late
0:39:55 grandmother-in-law, my wife’s grandmother, she passed away a couple of years ago. For 30 years,
0:40:02 she lived off of nothing but 17 or $1,800 a month in social security. Not a lot of money. By most
0:40:08 accounts, very little money, but she didn’t want anything more. She did. She, if she made $1,700 a
0:40:15 month, she did not want $1,700 and $1. She was perfectly happy. She, she found all of her
0:40:19 happiness working in her garden, going for walks, watching the birds, watching the sunrise,
0:40:23 watching the sunset, talking to her friends, hanging out with her family. But if you asked her,
0:40:27 you said, you only make $1,700 a month. You’re broke. Doesn’t that make you unhappy? She’d be
0:40:32 like, what? Like, do you think having more money makes the sunset more beautiful? Do you think having
0:40:36 more money makes going for a walk more pleasant? And I’m not saying you should live like you should
0:40:40 be content with that amount of money. But the point is like, she was content. She was totally
0:40:46 content. And it was her choice. And I think she was happier financially than some billionaires.
0:40:50 Because there’s a lot of billionaires who have a billion dollars, but they want two. They have
0:40:54 two billion, but they want four. One of the things is that happiness might be the wrong word here. The
0:41:00 word that people want is content. When you sit here and daydream about having the bigger mansion,
0:41:05 what you’re actually doing is you are imagining yourself in the mansion, being content with it.
0:41:10 You imagine yourself sitting in that house and saying, I don’t want anything more than this.
0:41:15 The feeling that we are aspiring to is just being content. Happiness is always like a 30-second
0:41:19 emotion. It’s like laughter. Like if I tell you a funny joke, you’ll laugh for 30 seconds and then
0:41:25 it’s over. Like very few times in life are you happy for more than a couple of minutes at a time.
0:41:29 But what you want that is like a durable emotion is being content. Just saying like,
0:41:32 I’m good. I’m good with this. I don’t want anything more.
0:41:39 I interviewed Dr. Anna Lemke and she’s like the scientist who’s most renowned for talking about
0:41:41 and writing about dopamine. Yeah.
0:41:45 And I was wondering how much the molecule dopamine dovetails into this, because I think one of the
0:41:49 things she said to me was that dopamine is the chemical for wanting. Yeah.
0:41:51 And people have, I think, mistaken it for being the pleasure.
0:41:53 Happiness. Yeah, happiness.
0:41:56 Which is not, it’s more, more, more, more. It’s like you want more.
0:42:01 And she told me this crazy study about this rat where they removed the dopamine receptor from its
0:42:05 brain. So it couldn’t produce dopamine. And then they put food two inches from its mouth
0:42:11 and the rat starved to death because it, it, it, and in that, I’ve always thought about that. It’s
0:42:15 like, okay, so that’s what dopamine is. It’s the motivation to go get, to go get, to want, to pursue.
0:42:17 What role is dopamine playing here?
0:42:23 It’s huge. And that’s actually a good realization to be like, a lot of this is not something that you
0:42:27 can solve on a spreadsheet. It’s not something you can solve with a formula. It’s chemicals in your
0:42:30 brain. And obviously some people are going to be more susceptible to that than others. I think
0:42:35 my grandmother-in-law just had for whatever it was, was, was wired differently than most
0:42:38 people. Part of that was like, she was a product of the great depression. She grew up during the
0:42:42 great depression, which probably like lowered her expectations. She never had social media
0:42:46 and whatnot. But of course, I think some people are wired differently than others for a level
0:42:52 of contentment. But I think just, there’s a big thing in psychiatry where diagnosing a mental
0:42:56 illness is sometimes more important than the treatment. If you just get a diagnosis of like,
0:43:01 oh, you’re ADHD, whatever it is, just knowing just like the fact that you can stop questioning,
0:43:04 why am I having these thoughts? You can, you can understand why you have those thoughts is more
0:43:09 important than the treatment sometimes. And I think that’s true here. If, if you, it’s easier said than
0:43:15 done to completely control your desires, but just knowing why you’re doing it and realizing that it’s
0:43:19 probably not going to give you the happiness that you want. That it’s just like any addiction,
0:43:25 that the more you chase it, the further away it’s going to get can go a big ways. And so for me,
0:43:30 myself, there’s all the time. There are moments where I’m like, oh, I should, I should get that car.
0:43:35 Maybe we should get a bigger house. I have those feelings daily. So the feelings don’t go away,
0:43:40 but I think I’m better now than I’ve been in the past. I’m reminding myself of like, it’s not going to
0:43:45 make you happier. You know that you’ve tried this before you’ve tried it before and it didn’t make you
0:43:48 happy. What is going to make you happy is spending time with your kids, having a good relationship
0:43:52 with your wife and your own physical health and laughing with your friends and having good times
0:43:56 with people who you enjoy. You know, that’s going to make you happy. And you know, that’s not.
0:44:00 And I have to remind myself because it’s not intuitive. And I have dopamine that tells me
0:44:05 you should want more, more, more, more, more. So you never get over it. But I think once you’ve
0:44:10 diagnosed the problem, it becomes easier at just like spotting that emotion and realizing that it’s
0:44:14 telling you a story that’s probably not true. I wonder if you, I could trade the addiction
0:44:18 because you, you know, you referred to it there as being an addiction. If it’s for dopamine equation,
0:44:23 could I not shift my addiction to something more productive? And would that mean that my
0:44:26 spending would get better? So actually when I think about me as 18 years old and having that
0:44:32 horrific spending problem, maybe I just shifted the, the thing that gave me dopamine to like
0:44:39 building businesses or to podcasting or to writing books or being a great dad. I don’t know.
0:44:43 I think it’s probably true that everybody without exception is addicted to something
0:44:48 and it’s just harnessing that, that process for whatever it might be. So some people are
0:44:51 addicted to, my wife’s addicted to gardening, let’s say she, she couldn’t care less about,
0:44:57 about investing or spending money on a nice, she could not care less about her car or my car or your
0:45:01 car. But if you have a good gardener, if you have, you have, you have a pretty gardener, she’s,
0:45:04 she’s all over. So everybody’s got their thing. And it’s just like, can you harness that for
0:45:09 productivity? I think a lot of like extremely successful people are people who took their,
0:45:16 their natural addiction and harnessed it for productivity into their business. And that’s,
0:45:20 that’s why they’re so successful. This became obsessed with one thing. And it’s, it’s a good
0:45:25 question of whether we can actually guide that addiction or if it’s just kind of pre-wired in
0:45:29 itself. I think it’s true for myself. Someone who’s written books about money for 20 years,
0:45:35 thought about money for 20 years. My mom tells a story that when I was three, I would sit there and
0:45:39 count pennies. I don’t want to count seashells. I don’t want to count cards. I don’t want to count
0:45:46 rocks. I want to count money. And so I think I’ve always had this disposition towards being fascinated
0:45:47 with money. Why?
0:45:51 I don’t know. Cause I did when I was three, I did it before I could even think through it,
0:45:55 but I think everyone has their little thing. It’s always been fascinating to me. I don’t think I’m
0:46:01 obsessed with money. I don’t think it controls my life, but I’ve had to go out of my way to have a
0:46:04 healthier relationship with it. But I think it’s definitely been true that the reason that I’ve
0:46:09 found myself in this career is that it’s always been my thing. And I think everybody has that thing
0:46:10 in their life.
0:46:14 You know, people talk about addictive personalities and I was reflecting on one of my best friends who
0:46:20 was an alcoholic, had a problem with gambling, then had a problem with eating, then got obsessed with
0:46:25 marathons. And he traded each one of those things for the next thing. So now he’s like obsessed with
0:46:29 health and fitness. And so I was, when I was thinking about people that are struggling with money
0:46:33 problems and even my own historical struggle with money, I think I probably just traded it for
0:46:38 something. And actually I’m kind of happy about that because I traded it for a better addiction.
0:46:46 Which is your career, my career. And, um, I guess doing this, I’m pretty addicted to doing this.
0:46:49 Right. And, but I think you enjoy it and it’s healthy in the plasma screen.
0:46:55 It’s exactly. Yeah. I think what’s true about a money addiction is that it tends to be the classic
0:47:00 addiction of like, you tell yourself, if only I get one more hit, so to speak, then I’ll be
0:47:04 satiated. Then, then, then that’ll be enough. And the answer is like, no, it absolutely will not.
0:47:08 I’ll tell you like a personal thing. I don’t think this is true, but it made me laugh. My wife and I
0:47:13 bought a new house about a year ago. It’s an awesome house. We love it. It’s great. And my brother-in-law
0:47:17 came over the other day and he goes, you know, you’re only going to live here for two years before you
0:47:23 want to buy a bigger house. And I had to laugh because I’m like, like, I don’t think that’s true.
0:47:28 But I know what you’re saying is right. That’s the natural guide towards it. That
0:47:33 when we bought the house, it was like, oh, this is going to be so great. Can you imagine we’re going
0:47:36 to get to do this and get to do that? And we have these neighbors and whatnot. And you become
0:47:41 accustomed to that very quickly. And then your gaze shifts a little bit higher and you’re like,
0:47:45 yeah, but look at that house over there. That one’s nicer, isn’t it? That’s always the natural
0:47:50 thing. And that’s dopamine at work. That is dopamine purely at work. Because the truth is our
0:47:53 previous house was great. And our previous house used to be our dream.
0:48:00 And dopamine exists when there’s a gap between where you are and where you want to be with
0:48:04 something. And when that gap closes, they often refer to that as the arrival fallacy.
0:48:05 Yeah, right.
0:48:06 Which is really kind of what you’re describing.
0:48:12 You tell yourself, once I get there, then I’ll be good. Then that’s enough. And it’s a fallacy
0:48:15 because you know that’s not true. As soon as you get to that, whatever that mountaintop is,
0:48:21 there’s another mountain above it. It pushes you in a way that is not easy. Nobody should pretend that
0:48:27 you can just go do this today. But it pushes you into appreciating what you have now and finding your
0:48:33 joy, finding your happiness through other things that don’t have the arrival fallacy. Never have as
0:48:39 I, as a parent, have I said, oh, if only I had one more kid, then that would be great. There’s really
0:48:45 no arrival fallacy for kids. You just kind of be like, I just appreciate being around you. I just
0:48:49 appreciate all the, and if anything, it’s the opposite. It’s you look back and you’re like,
0:48:56 oh, I miss when you were younger. It was like, oh, it’s sad how fast you’re growing up. If anything,
0:49:00 rather than like looking ahead and being like, oh, it’s going to be better then, you’re looking back
0:49:04 and you’re like, oh, I wish I had appreciated that phase a little bit more.
0:49:09 When you talked about one of the ways to get to early retirement and to live a better life is to
0:49:15 want what you have and basically want less things. I go back and forward a lot with this idea because
0:49:22 there’s like the monks who say that like happiness is not wanting something. And then there’s like
0:49:28 the reality of life where striving for things seems to make me happy. And everybody describes the journey
0:49:30 as being the most enjoyable part.
0:49:30 That’s your purpose.
0:49:35 Yeah. So like, what, what, how do, how do I make sense of this? That like the monks are telling me
0:49:39 that not to want anything, cause that’s going to make me frustrated and unsatisfied.
0:49:44 And then my lived experiences, striving for things with a group of people makes me,
0:49:45 seems to make me happy.
0:49:50 I think there’s a, there’s a difference. It’s a subtle difference, but between pursuing something
0:49:54 that you genuinely enjoy doing, which for you is this and your, your business and whatnot,
0:49:58 versus being addicted to something that chasing something that you don’t have yet.
0:50:02 And so I imagine you can correct me if I’m wrong, but I imagine when you’re doing this,
0:50:07 you don’t tell yourself, I need to work harder so that one day the podcast can be up here.
0:50:11 I imagine, tell me if I’m wrong, but I imagine you come to work every day and you’re like,
0:50:14 I like doing this today. I like today. I liked yesterday. I’m going to like tomorrow.
0:50:18 And so you’re not chasing a false goal. You just actually enjoy doing it.
0:50:24 Do you know what? It’s a weird thing. Cause it’s, it’s, uh, I’m going to be honest. Cause I’m only
0:50:30 a useful position to take. It’s, it’s a weird combination of both. So I say like, it’s important
0:50:37 for us to have some like goal, but also live in the, in, in the total understanding that the goal
0:50:41 doesn’t actually matter. And it’s this weird dichotomy I live in was like, if we become the
0:50:48 biggest podcast in the world, like set that as a goal, because it gives us something, something to
0:50:54 chase. I get that KPI and then like put timeframes against and get excited by and focus on, but then
0:51:00 also living in the total realization that it’s not going to matter at all. Nothing is going to change
0:51:05 in my life. Zilch. Right. What am I going to get a better black shirt? It’s like, but here’s the
0:51:10 truth. The reason that we live in a world with a ton of technology and a ton of great businesses and
0:51:16 great medicine, whatnot is because virtually everybody for all of human history has woken up every morning
0:51:21 and said, it’s not enough. I need more. That’s the fuel of progress. And I don’t want to live in a
0:51:26 world where everyone wakes up and says, I have all I need. Cause then progress would stop that day.
0:51:30 We’d probably start declining that day. And so there is a paradox here of like,
0:51:36 as a whole society, I’m grateful. And you should be grateful that people wake up unfulfilled because
0:51:41 we live in a way better world today than existed a hundred or 200 years ago because of that. And
0:51:47 the richest people in the world who I think are by and large tortured psychologically have created
0:51:52 amazing technology that you and I benefit from. And the reason we’re doing this podcast is because
0:51:57 people before us who are way wealthier than you and I woke up in the morning and said, this is not
0:52:02 enough. Bill Gates, Jeff Bezos, all those people, Elon Musk, Mark Zuckerberg, they woke up and said,
0:52:06 I don’t care if I have a hundred billion dollars. It’s not enough. I need, I need to create better
0:52:11 technology. And that’s great. We benefit from that. And so there is a paradox here that what is all,
0:52:17 and that will never change, will never change. So there’s a paradox that like the more, the better
0:52:23 society becomes, I think. Like it’s always going to be the case that as a whole society, we’re going
0:52:29 to have a level of angst and anxiety and not be satisfied and say, it’s not enough. At the individual
0:52:34 level though, I think you can recognize that game and contextualize it within your own life and say,
0:52:42 like, look, I want more money. I want to sell more books and have a better career. I want to save more
0:52:46 money. I also have to go so far out of my way to put it into context and say, none of it’s going to
0:52:52 matter unless I have a higher purpose beyond that money. So I think you can aspire for more and still
0:52:58 go out of your way to realize what the expectations game is. Even if you can’t perfectly control it,
0:53:04 it’s similar to like, I want to eat a good diet. Of course I want to eat healthy food. I’m not going
0:53:08 to pretend for a second that I don’t want Oreos and ice cream because they’re great and they’re always
0:53:13 going to taste great. And so I’m never going to get to a point where I say, I don’t want a nicer
0:53:18 house. I’m a human. And so are you. So is everyone else. You’re always going to have those feelings,
0:53:23 but you can recognize the game. You can recognize the voice that’s talking to you and realize when
0:53:27 that voice lies to you and when it’s telling you a story that is either false or just a little bit
0:53:34 incomplete. I think if you had to like say, who is the happiest person in the world on average,
0:53:38 not like naming a person, but if you had to describe the life of like, who’s the happiest
0:53:43 person out there? My guess is it’s probably something close to a middle-class family that
0:53:50 lives in a three bedroom house and has a five-year-old car, but they have an amazing marriage, tons of
0:53:57 friends. They’re in good health, but they are by any other statistic, ordinary. And at the end of their
0:54:03 life, more than the people who are very, very successful, that ordinary family is going to look back
0:54:07 when they’re on their deathbed, when they’re 95 years old and be like, that was good.
0:54:08 That was, that was a good time.
0:54:12 Do you think, um, this is a very strange question to ask, but do you think I could make myself like
0:54:13 that?
0:54:18 No. Here’s the truth. I think on the nature nurture spectrum,
0:54:25 most of what we believe and the feelings that we have is forged at conception. And it’s just,
0:54:28 we’re just wired that way. And there’s not much we can do about it. Some people have different
0:54:32 aspects. Elon Musk was born wired very differently than you and I,
0:54:36 and there’s nothing we can do about that. So we are who we are, but I think we can
0:54:42 put those feelings into a better context. Even if we can’t control having those feelings, we can
0:54:47 choose, we can put, tell ourselves a more complete story about why we’re having those feelings
0:54:51 and what those aspirations will actually do to our happiness.
0:54:56 So on this point of how to retire early, the first one was about managing what you want. Is there
0:55:00 anything else there that if, if I’m trying to increase the probability that I get to retire
0:55:03 early, um, I should know in terms of tactics and strategies?
0:55:06 Well, one of the things, this is a little bit different than the point, than the question that
0:55:10 you asked, but one of the things that’s important is that a lot of the people who do retire early,
0:55:14 who they tell themselves, I’m going to save so much money. I’m going to retire when I’m 32.
0:55:19 And then life’s going to be great. What actually happens is they retire at 32 and six months later,
0:55:23 they’re bored out of their mind. And they realize that like, what actually makes you happy is purpose.
0:55:29 And for a lot of people, their purpose can be their career, or they realize they had this idea that when
0:55:33 they retired, it was just going to be a great life. But the truth is all of their friends are working
0:55:38 and don’t have time to go play golf with them on Tuesday afternoon. And so a lot of people who
0:55:43 retire early end up going back and they realize it was not what it was meant, what it was made out to
0:55:47 be because they had, if the formula is independence plus purpose, they gained independence, but they
0:55:51 kind of lost their purpose. And then the four, and so it was incomplete. They didn’t get what they
0:55:56 wanted. What about passive income? People talk a lot about passive income. I had a friend DM me the
0:55:59 other day and say, Steve, I’ve got some debts, et cetera. But if I could just figure out a way to
0:56:05 create some passive income, then that should solve the problem. And this term passive income has become
0:56:10 completely overused because for example, a lot of people, when they talk about passive income,
0:56:13 they’re like, Oh, I’m going to own real estate. I mean, I have some rentals and that’s passive
0:56:17 income. If you think owning a rental property is passive income, you’ve never owned a rental
0:56:22 property because there’s nothing passive about it. It is a constant chain of broken toilets and leaky
0:56:26 roofs and tenants who don’t pay you on time on, and there’s nothing passive. That’s a full-time job
0:56:32 doing that. And so I heard someone say this recently, that there’s two ways to get wealthier.
0:56:39 You can sacrifice more or you can want less and that’s it. And gain passive income is not part
0:56:43 of that equation because- What’s the first one? Sacrifice more? Sacrifice more. What does that
0:56:49 mean? Work harder. Work in a job that has a lot of downsides, that might stress you out and requires
0:56:54 you to wake up early and go to work and do some things that you don’t want to do and spend time
0:57:01 away from your kids in a way that you don’t want to do. Sacrifice more or want less. Those are your two
0:57:06 choices. And I think that’s important in the passive income debate because I don’t think
0:57:10 there’s, but there by and large is not a thing of passive income. Even if you’re just like,
0:57:16 you know, you put your money in a savings account that pays 3% interest. Well, you had to sacrifice
0:57:22 to earn that money and to save that money and to delay the gratification of that money. I really
0:57:26 think it’s an ironclad formula. Sacrifice more or want less. Those are your two options.
0:57:32 It’s not nice. But it’s true. People want, you know, tell me which crypto to
0:57:37 invest in to get that. Of course, everyone’s always going to want the easy answer. Just like for health,
0:57:43 the answer is eat a better diet and exercise. Nobody wants that. They just say, what’s the secret
0:57:48 potion? What’s the secret formula? And maybe now we have Ozempics. Maybe now it’s closer to a secret
0:57:55 formula. But the truth is, what’s the secret to better health? Sacrifice more because working out and
0:57:59 lifting weights and running is a sacrifice. It’s not fun. It hurts. That’s why it’s good.
0:58:05 Or want less. Be happier with your imperfect body. And I think it’s a great analogy between health and
0:58:10 wealth. Often the difference between a company succeeding or failing isn’t down to its product
0:58:16 or strategy. It’s down to the people on the inside. After all, the definition of the word company is
0:58:21 group of people. And some of the best companies in the world have been largely built by A-players
0:58:26 because I’ll let you in on a little secret. When you hire an A-player, they go on to hire more A-players
0:58:32 and it perpetuates. The challenge is finding those first few A-players. I found the majority of mine
0:58:38 on LinkedIn who are a sponsor of this show. LinkedIn provides talent I could not find anywhere else.
0:58:42 Talent with the necessary skills and culture fit that I’m looking for. Whenever I’ve paid to promote
0:58:48 a role on LinkedIn, I’ve been able to hire faster and of course, better. Their data supports this too.
0:58:53 You’ll actually get three times more qualified applicants than if you posted the same role for
0:58:57 free. So if you’re trying to build something truly great, you can get started by posting a job for free
0:59:04 by visiting linkedin.com slash D-O-A-C. That’s linkedin.com slash D-O-A-C. And you can post your
0:59:10 role for free there. Terms and conditions of course apply. How much do I need to understand what’s going
0:59:15 on in the wider world and the economy in order to understand my own spending behaviors, what I should
0:59:20 spend on how to get wealthy, how to save? Is it important to have any understanding around the
0:59:26 macro? Because most people that listen to this show will probably hear these terms being spouted out
0:59:33 by political commentators like the Federal Reserve interest rate, tariffs, etc. And should I understand
0:59:38 any of this? Does any of it really impact me in a way that matters to me and my family?
0:59:42 I don’t think it’s necessary. And you can point to people I’ve written about in my books who had
0:59:47 no financial education, no training, did not read the Wall Street Journal, could not tell you how the
0:59:53 Federal Reserve works. But they had control of their psychology, control of their emotions. They worked
0:59:58 hard. They saved their money. They invested it. And that’s all you need. So the answer is you don’t
1:00:04 need to know how this works. Just in the same way that in order to be healthy, you don’t need a PhD in
1:00:08 biology. You don’t need to understand how cell division works in order to be in good shape.
1:00:13 And I think it’s the same for the economy. And it can actually backfire for a lot of people that once
1:00:18 they start reading the Wall Street Journal and learning a bit about finance, it increases their
1:00:22 confidence more than their ability. So they’re like, oh, like I read the Wall Street Journal. I should go
1:00:28 day trade crypto now because I read a thing that teaches me how the Federal Reserve works. So now I’m
1:00:34 going to, it increases your confidence more than your skill. So interesting. And so I think it’s
1:00:40 important to be an informed citizen and the Federal Reserve impacts your life and tariffs impact your
1:00:44 life. So it’s important to have some baseline understanding. But I think that’s more about
1:00:50 being an informed citizen and informed voter than it is having financial skill. Of all of my best
1:00:55 friends, there’s like five or six of them. The one that’s most cash rich is the one that knows
1:01:00 the least about, I think he’s the most rich period, to be honest. He’s the one that knows least about
1:01:04 finance. And he knows the least about investing. He knows the least about crypto.
1:01:10 Well, what’s the meme of like the tail spectrum of like the poor person drives a Toyota, the middle
1:01:15 person has a Porsche, a BMW, a Mercedes, and the rich person goes back to Toyota. Of like, it’s like
1:01:23 whether you are very uneducated or extremely wise, you tend to end up, that’s it. And so I think it does
1:01:27 tend to be the truth that the people who do the best financially, either have like no financial
1:01:33 education or extreme financial education. And it’s a person in the middle that has their confidence
1:01:38 is increased much faster than their ability. And they’re like, oh, no, no, I read this thing on
1:01:44 Reddit that taught me about day trading. So now I’m going to go bet my entire net worth on this company
1:01:50 I’ve never heard of. So funny. But so what is it that the person on the left and right side of the
1:01:55 spectrum are both doing that is the same here? So for anyone that can’t see, I’ll put it up on the
1:02:01 screen, but it just shows the bottom axis says net worth. And it basically says that people with low net
1:02:07 worth by a Toyota, people with like in the middle, that sort of middle percentage by Lamborghinis and
1:02:12 Porsches and Jaguars, and then people with extremely high net worths by Toyotas. And obviously,
1:02:17 obviously, it’s not it’s not it’s not exactly perfectly true. But I think people like a lot of
1:02:21 comedy, you see it like it’s funny, because people are like, yes, that’s true. That’s how it works.
1:02:29 I think a lot of it is like, the richer you become, you realize that the big house and the fancy car
1:02:34 didn’t do anything for you. It didn’t give you what you thought it was going to give you. And then so
1:02:38 you’re like, look, I’m just going to go back to utility, like status didn’t do it for me. So I’m going to
1:02:44 go back to utility. It can also be the case that if you’re successful and rich, you can gain your
1:02:50 admiration and your attention through what the business that you built, or the intelligence that
1:02:55 you have, or the the friendship that you can offer others. And therefore, your desire to be like,
1:02:58 look at my car, look at how cool my car is just goes down from there.
1:03:04 The way I also interpret it is that when you’re when you don’t have much money, when you don’t have a
1:03:09 huge financial understanding, like my friend, you end up playing the really boring money games.
1:03:14 And when you have a huge financial understanding, you probably also spend a lot of time playing the
1:03:20 boring money games. And by boring money games, I mean, index funds. Yeah. And the S&P 500 versus like
1:03:27 crypto. Yeah, I think you’ll see that in investing that like, the absolute lay person will invest in
1:03:34 index funds. And the extremely experienced Wall Street veteran will invest in index funds as well.
1:03:37 And it’s a person in the middle that just has like a little bit of intelligence, a little bit of
1:03:42 experience, a little bit of information that is trying as hard as they can to outperform the market.
1:03:48 I kind of learned that from reading your book, The Psychology of Money, because I think, like many
1:03:53 people thought there was some trick or hack that this book was going to teach me to figure out how to
1:03:57 trade coins at the right time or to like do Forex trading or whatever. But ultimately, the book,
1:04:07 if there was one overarching lesson it taught me, was that like patience and more boring investing
1:04:13 is the way to get to build my wealth over the long term. And that like all other strategies have
1:04:16 hidden trade-offs, which lead you to being broke.
1:04:22 Yeah. I think there’s a truth too, that like there’s an optimal level of intelligence that
1:04:27 you want for investing where you want to be smart enough to understand the basics, but not so smart
1:04:32 that the basics bore you. And a lot of people get so smart that they’re like, look, index funds,
1:04:38 compound interest, like it’s too boring. Like I need something really complex to satisfy the
1:04:44 intelligence that I have. And there’s a sweet spot where like for me, I’m just like, oh, index funds and
1:04:48 compound interest. Like that’s, that’s kind of as high as my intelligence goes here. But I think the
1:04:53 truth is that that is the best position to be in. Smart enough to understand the basics, but not so
1:04:57 smart that they become boring to you. Because once they’re boring to you, you’re just like, ah, sweep
1:04:59 those away. Let’s try to pull some more levers here.
1:05:06 What is going on in the world at the moment, Morgan? There’s, it feels like people are more
1:05:10 divided than ever before. And I feel like a lot of these subjects we talk about are somewhat
1:05:15 interconnected. It feels like there’s a rise in inequality. You probably know the numbers better
1:05:21 than I do. I mean, there’s a graph in front of you there, which shows, I think it’s, is it wage growth?
1:05:25 Yes. Monthly wage growth going back for about 25 years.
1:05:27 And it appears to be going down.
1:05:34 Well, but this is growth. So in any given year, even if the growth is 2%, that’s 2% higher than the
1:05:39 previous year. So this is not wages over time. Now it is true that if you look over a 25 year period,
1:05:44 and you took the average American family, not everybody, but the median, that their wages
1:05:50 adjusted for inflation have gone up. Not, not up as much as people would want over 25 years,
1:05:56 but that they are better off than they were 25 years ago. What is also true is that the average
1:06:02 median family would probably disagree with that statement, even if it is true statistically for
1:06:08 several reasons. One of which is their expectations have gone up over the last 25 years. The other is,
1:06:15 even if you’re looking at average wages, average, and when we talk about these statistics, does not
1:06:19 refer to any specific family. This is just a statistical number. Everyone spends their money
1:06:24 differently. So if I told you, hey, average family, you’re richer than you were in the year 2000.
1:06:28 And they’re like, yeah, but I’m trying to put my kids through college. And have you seen the price
1:06:32 of college? And like, yeah, that might be true because the price of TVs has gone down. But have you seen
1:06:37 the price of rent and housing? Like at the individual level, these statistics don’t really
1:06:42 mean that much and never have. I think a lot of economists get into a problem with that when
1:06:48 they’re like, well, statistically X, Y, and Z has happened. But ignoring the psychology and the
1:06:53 individuality of like what’s happening actually on the ground in people’s heads and how they spend their
1:06:59 money. There’s a, there’s just endless amount of nuance in here. And so I think it’s, it’s always been
1:07:04 true that we live in a world where over long periods of time, there’s good economic growth.
1:07:09 We become wealthier. We’d be, we have bigger, better things. We have more income. We have
1:07:14 better medicine. It’s equally true to that. Like there is always something legitimate to complain
1:07:18 about. And it’s legitimate to complain about. It’s not just like, oh, you should be more grateful.
1:07:23 It’s a real thing. And so when I look at a graph like this, actually what, like, if I was thinking
1:07:29 just like with my math head, I’d be like, oh, there’s been quite a bit of growth for the last 25 years.
1:07:34 Like the growth has been gone up and down, but it’s growth. You know, never in this chart is growth
1:07:39 below zero. I guess the question there is, are rich people getting richer and are the poor getting
1:07:45 poorer? It depends. I mean, it’s at the end of our rich, are the rich getting richer? Yes.
1:07:50 Are the poor getting poorer? Statistically? No.
1:07:52 Even adjusted for inflation?
1:07:58 I mean, it depends what period we’re talking about here. There was about a 20 or 30 year period where
1:08:02 the answer was unequivocally yes. There was an interesting trend over the last 10 years where
1:08:10 in percentage terms, the, the group of, of wage earners who had the highest percentage growth
1:08:15 were actually the low wage. That was true for two or three years after COVID, where if you were a low,
1:08:19 if you were a minimum wage worker, those were in percentage terms, great years for you for getting
1:08:26 wages, it’s tapered off. So I, the answer to your question is the rich are getting richer. The poor,
1:08:31 I think are treading water by and large. There’s, there’s always people who are doing differently
1:08:37 than that. But when one group of society is getting richer, treading water feels like you’re falling
1:08:43 and the, the specifics of how people spend their money. So even if on average adjusted for inflation,
1:08:48 their wages are flat, but if your rent skyrocketed, or you’re trying to send your kids through college,
1:08:52 or you have a long commute and you got to put gas in your tank, the individual level,
1:08:55 things can feel very, very different from what the statistics show.
1:08:59 And what role do you think this sort of wealth inequality that is widening between the very,
1:09:04 very top and everybody else is playing in everything that we’re seeing play out at the
1:09:08 moment? Because in the UK, it’s almost like there’s, we’re on like the verge of riots,
1:09:16 it seems. And I think last, last month, there was millions of people in London protesting against
1:09:21 immigrants coming over on boats and society becoming more multicultural. I’m so fascinated
1:09:26 by this subject because, you know, earlier on, we said that unless you have immigration in the Western
1:09:28 world, you have population decline.
1:09:32 But what’s when population decline sucks because you have what’s the biggest problem
1:09:35 right now throughout a lot of the world, at least one of the biggest perceived problems is,
1:09:36 is immigration.
1:09:40 And the same is playing out in the United States. If I go on X, although I know, I know what X
1:09:47 is. It’s people, maybe it’s just my algorithm, but it’s people attacking immigrants and immigration
1:09:50 and people that are brown and black and whatever else it might be. I’m wondering how all of this
1:09:59 is intertwined and, and if it, if it is connected at all, in your view, I think as a amateur student
1:10:04 of history, across cultures, all over the place, all through history, what you want to avoid more
1:10:10 than anything in society is when probably a third of the population wakes up every morning and says,
1:10:15 this isn’t working. That’s the point at which it’s going to collapse from there is when enough
1:10:19 people wake up in the morning and just have this feeling of like, whatever this is, it’s not working
1:10:24 out for me. You want to avoid that part. And so like, look, I’m a, I tend to be a free markets guy.
1:10:29 I’m a capitalist. I think people should be able to become very wealthy, et cetera, et cetera.
1:10:35 You also don’t want to get to a point where people become so wealthy that a big chunk of society just
1:10:38 wakes up every morning and says, fuck this. This is not, this is not going to work out for me.
1:10:43 And I think we’ve got, we’ve, we’re either there or precariously close to there in a lot of areas
1:10:47 in the world. Social media, that’s always been the case. And social media makes it a hundred times
1:10:53 worse than it’s ever been. For example, you and I are recording this a day after Charlie Kirk was
1:11:02 assassinated yesterday. And there were, who knows what number percentage it was, but I think it was
1:11:07 not hard on social media to find people who were celebrating it yesterday. Now, when Martin Luther
1:11:12 King was assassinated, did those people exist too, who celebrated assassination? Of course, but because
1:11:17 social media, by and large, you did not hear from them unless you were part of that group. Whereas
1:11:24 today, virtually everybody yesterday saw people celebrating Charlie Kirk’s assassination. And so
1:11:29 even if those feelings existed in the past, they’re much more apparent today. You see them today in a way
1:11:34 that you did not before. So because of that, it’s easy to say we’re more divided today. We’re more
1:11:39 extreme today. We’re more pessimistic than today. I think the nuance is that’s not actually true.
1:11:44 You’re just more aware of it. But those feelings always existed. They existed in the 1990s. They
1:11:49 existed in the 1950s. It was just much easier to contain those. And for the average citizen who got
1:11:56 their information from one newspaper, one evening news program to feel like things were much more stable
1:12:00 and in control and that people were much more uniform in their opinions than they actually were.
1:12:07 Before we start recording, we were talking about the Charlie Kirk shooting and how social media’s
1:12:15 ability to dehumanize other people at probably a faster rate than history would have done it is
1:12:19 pretty remarkable. And you see a lot of that. You see a lot of it taking place on both sides. I think
1:12:25 both sides describe each other as being like animals and inhumane. And one side’s calling the other side
1:12:30 Nazis. And then the other side is calling the other side, referring to them in animal terms because of
1:12:37 maybe the color of their skin or their behavior. We saw a lot of that when that heinous individual
1:12:45 killed the young lady on the train in America. And the way that this person is the fucking worst thing on
1:12:54 planet Earth. But the language was very, it was putting that person in a group of other people.
1:12:55 Yes.
1:12:58 And then making the whole group a pack of animals.
1:13:02 Right. Because in that situation too, we talked about this earlier. I don’t know that individual’s
1:13:07 name doesn’t matter, but no one refers to him by his name. It’s them. It’s they. And that once you
1:13:11 dehumanize any group of people like that, and this has been the case for all of you in history,
1:13:19 that 99.9% of people cannot kill another human, but they’re perfectly fine killing them. They,
1:13:23 that group. Once you dehumanize, you can do anything. And at a much lower level, everyone
1:13:28 realizes this with road rage. I’ve had road rage. The person cut me off. Son of a bitch. Honked my
1:13:35 horn. I don’t get too extreme with it. But in things I would never do eye to eye. But once I’m looking at
1:13:43 a car, then it’s, it’s, there’s no human there. And my ability to have a level of anger is so much higher
1:13:47 than it would be if we were just looking eye to eye. I had this experience a couple of years ago where
1:13:52 I was pulling into a gas station and I inadvertently cut somebody off. It was an accident, but I totally
1:14:00 cut them off. And he honked and threw up his middle finger at me. And we, since we pulled into the same
1:14:05 gas station, we were now like eye to eye. And I walked over to him and I think he thought I was
1:14:09 like coming to like confront him. And I put on my hands and said, I just want to apologize. I didn’t,
1:14:15 I didn’t mean to cut you off. I’m so sorry. I did. It was not on purpose. And he, I think he was so
1:14:19 surprised and he was like, wow, thank you. Thanks for like, and we had this moment of like almost
1:14:23 hugging of just like, ah, I’m so like, I hope, hope you have a great day. It was one of those of like,
1:14:28 once in the moment when it was, you stripped the humanity out of it, when it was two cars,
1:14:33 each other, both of us were like, fuck you. Once we looked eye to eye, it was like, oh brother,
1:14:37 like, it’s okay. It’s okay. And I think that was just like, for me, that was an individual example
1:14:41 of what happens at society. When you strip the humanity off it, we’re capable of so much anger
1:14:47 and hate eye to eye. We’re like, oh, that’s all good. And I think all of us know somebody who we
1:14:52 disagree with politically, regardless of what it might be. And it’s easy to be like, oh, that person’s an
1:14:56 idiot. They’re stupid. They’re ill-informed. And actually, if you sit down and talk to them,
1:14:59 you’re like, ah, look, we might have some disagreements here, but it’s all good. Cheers.
1:15:04 Let’s have a good night. Like eye to eye, the vast majority of people get along and get together,
1:15:07 but social media has turned all of life into road rage.
1:15:12 Gosh. Yeah. I mean, you know that more starkly than anyone as a podcaster, because I sit here with
1:15:17 everybody of all political opinions, extreme left, you know, pretty extreme right. And at this table,
1:15:21 we get along. Right. And even off camera, we get along.
1:15:24 I think so many people have said this in the last 24 hours about Charlie Kirk.
1:15:30 One of the most common phrases I’ve heard, it was, I didn’t agree with everything he said,
1:15:34 but at least he was brave enough to have a conversation with people who he disagreed with.
1:15:38 That was what he did by and large was going into schools and being like, I know you disagree with me.
1:15:43 Let’s talk. And, and he turned it from road rage into a conversation between people.
1:15:48 And even if you disagreed with him, I think he did it very right in that sense. And I think that’s
1:15:54 what’s why people from all over the spectrum are devastated in the last 24 hours. It was like,
1:15:56 he was one of the people who was doing it right. Even when you disagreed with them,
1:16:00 he was having a conversation face to face and bringing people together.
1:16:04 I think that absolutely hits the nail on the head, which is, I think, you know,
1:16:07 there’s things that I absolutely don’t agree with him on, but I actually think that’s just
1:16:11 completely beside the point. It’s beside the point. I want to live in a world where there’s people
1:16:14 that I disagree with. Like I actually wouldn’t choose the world where everyone I encountered
1:16:17 agreed with my opinions. There’d be no intellectual growth. There’d be no understanding. There’d be
1:16:25 no real progress. But also as you’ve highlighted, the way that Charlie Kirk went about it was he
1:16:28 would went to Oxford university and went on the formalized debate panel.
1:16:33 He didn’t hide in an office and a pine on social media. He went face to face and said,
1:16:35 I know you disagree with me. Let’s talk.
1:16:39 Yeah. And I’ll listen to what you, he wasn’t interrupting people all the time. He was hearing
1:16:44 by and large, respectful about it. And what is missing from all political discourse today?
1:16:49 It’s that it’s, I know you disagree, but let’s talk and let’s try to be respectful about it.
1:16:55 And I can’t think of anyone on either side who, who did that as consistently as he did.
1:17:03 Even if I disagree with him, the idea that we’re only going to talk to people who we agree with is
1:17:04 what causes all the problems.
1:17:07 I don’t understand these fucking people. I don’t understand.
1:17:14 It’s much more comfortable to surround yourself with people who agree with you than to accept the
1:17:21 nuance of life. And this is the problem with a lot of political media is that it creates much better
1:17:26 content when people say, this is right, this is wrong. He’s right. He’s wrong to make it very
1:17:30 explicit, binary, black and white than it is to accept the truth, which is like, it’s complicated.
1:17:35 I think I was like traumatized yesterday when I watched that, when I saw the video of him being
1:17:42 shot. I think it was this weird, like deep sense of likes, like, uh, I’ve not been able to articulate
1:17:48 what it is, but it was, I don’t know Charlie Kirk. I’ve never met him. There was a time when, you
1:17:51 know, we were potentially going to have him on the show and we were trying to figure out like, you know,
1:17:54 who to, who to have here with him. Cause he’s such an unbelievable debater that he would have
1:17:58 fucking rings around me. I was like, who can you put?
1:18:00 By the end of the show, you’d be like, you’d be like, fine, I’m conservative.
1:18:07 But there was something really surprising in how I felt when I, when I both heard the news and saw,
1:18:14 um, him being shot, this young guy, family person who was out debating, who had ideas that many people
1:18:20 disagreed with, but was in a forum where he was having them challenged, could be executed in public
1:18:25 on live stream in a way that his children are going to watch that video when they grow up probably
1:18:30 multiple times. And I was like, oh God, yeah. What does this say about the society we live in and where
1:18:34 we’re heading? You know, I know guns play a huge role in this and we have to acknowledge that because
1:18:38 it’s very, very unlikely that could have happened in the UK because we don’t have guns there.
1:18:41 So you could have thrown a rock or something, but you couldn’t have killed the guy.
1:18:49 But it’s almost, it feels like a crescendo of the moment where division in algorithms and now that,
1:18:52 you know, X has gone a certain way and other platforms are going certain ways. And if you look
1:18:57 at the stats, there’s more social networks now that have more than 20 million active users than at any
1:19:02 time in human history. It’s gone up by 50% in recent times, which means we’re becoming more splintered.
1:19:05 And then if you, if you understand the commercial models of these algorithms,
1:19:10 their commercial model is dependent on you spending more time there. So how do I get you to spend more
1:19:14 time there? Well, I give you more of the things that are going to trigger your amygdala, which is,
1:19:19 you know, your fear senses and, and the things that are going to drive, you know, drive you into rage
1:19:25 and debate and engagement and these, and sharing things. And so I don’t know, I, I wonder if there’s a way
1:19:26 back from here.
1:19:32 I have a, an optimistic view and this is not a forecast because I don’t have a hundred percent
1:19:40 faith in this, but there are so many endless examples in history when people discount how powerful
1:19:47 cycles cycles can be. And so my optimistic, my hope, it’s not even a forecast. It’s a hope is that 15 or 20
1:19:55 years from now, we look back at this era as when things bottomed politically from which we grew out
1:20:00 of, we improved more. We’re going to look back and be like, man, the, the 2020s were so bad and we were
1:20:06 so divided, but that was also a bottom that we came out of like a generational bottom. And that sounds
1:20:10 crazy today, but that’s always been the case. If you and I were talking about the economy in the 1930s,
1:20:17 it would have been preposterous, completely insane to say the 1950s are going to be the greatest,
1:20:21 most unbound prosperity, middle-class prosperity we’re ever going to have. That would have seemed
1:20:27 insane. If this was the 1970s and we just had a raft of political assassinations in the sixties,
1:20:34 John F. Kennedy, Martin Luther King, Robert F. Kennedy, and then Richard Nixon is impeached and
1:20:39 resigned for Watergate. It would have been completely insane for you and I to say, Hey, do you know what?
1:20:44 The eighties and nineties are going to be an era of political stability and political faith and trust
1:20:50 in government? But it’s insane. Like it’s always when things are the lowest that you feel like you’re
1:20:54 never going to recover. But if you understand how cyclical things can be, it’s usually the case that
1:20:59 looking back, you’re like, man, it was bad, but looking back, that was the bottom. And I have no idea
1:21:05 if the bottom was yesterday or if it’s going to come 10 years from now, but I would bet that the most
1:21:09 likely scenario, whenever that bottom comes is that we will look 15 or 20 years back and be like,
1:21:14 that was terrible. And at that moment, everyone assumed it would go on forever. But looking back,
1:21:19 that was actually a bottom when enough people came together and said, stop, stop. This is, this is too
1:21:24 much. The forces that we’ve gone too far in the other direction. We need to, we need to come around
1:21:29 from them. It is always impossible in real time to wrap your head around that and to forecast it.
1:21:34 It’s only looking back that you’re like, yes, that was the, that, that there was the bottom.
1:21:40 And you can see things getting so bad. Trust in government is so low. Polarization is so high.
1:21:43 They would not surprise me in the slightest if we look 20 years from now and be like, oh, things,
1:21:44 things got better.
1:21:49 I understand that from an economic standpoint. I struggle with it because of the presence of how
1:21:54 we like, because of the medium in which we communicate now with social media. And I was
1:22:00 looking at the, some of the stats here and it says in 1994, only 20% of Americans held a very
1:22:10 unfavorable view of the other party. By 2022, that number has jumped to 72% among Republicans and 63%
1:22:16 among Democrats, according to Pew Research. And this is particularly pronounced in the United States
1:22:24 and in the UK and other parts of Europe. In this report, it says that social media and also cable
1:22:29 news’s role has only amplified echo chambers, making the divide sharper and more emotional.
1:22:34 And I, I can’t, especially with AI and the way I go, well, AI is going to make those algorithms
1:22:40 even smarter at understanding exactly what to show me to increase my engagement, therefore
1:22:44 increase their advertising dollars. So I’m like, what, what would be the mechanism in this context?
1:22:51 I have no statistic or even strong thing to back this up with. My gut tells me that the younger
1:22:59 generation in particular is going to be the one that looks at social media and looks at AI and recognizes
1:23:03 the bullshit that can come out of it. It’s the older generation. It’s the boomers today on social
1:23:07 media who believe everything that they see. And I think that tends to be where a lot of the polarization
1:23:11 comes from, not to blame everything on the older generation. But I think if you were to look at
1:23:15 statistically, who is the most gullible on social media of believing every post in their feed, it’s
1:23:20 the older generation. And it would not surprise me if the younger generation is much more attuned
1:23:25 to how quickly you can be led astray into some bullshit rabbit hole that is not reflective of
1:23:29 how the broader world works. I don’t know if that’s true or not, but if you were to ask me to
1:23:35 articulate why we’re going to get around the social media bubbles, it would be that the generations who
1:23:39 have been doing this the longest are going to be the best at recognizing how dangerous it can be.
1:23:44 You’re a very smart guy and you’re someone that studies, has studied history and understands.
1:23:50 You wrote the book Same as Ever, which shows a guide to what doesn’t change through history and how
1:23:55 things can often stay the same. So this is a bit of a peculiar question for you. But in the wake of
1:24:02 what happened to Charlie Kirk yesterday, his public murder, and all that’s rising from that,
1:24:09 what should someone like me and you, who have public platforms, who reach people on a daily basis,
1:24:10 do to help?
1:24:16 I think we have to remind ourselves two things about social media. One is that it’s been designed by the
1:24:22 smartest people of our generation to deliver you in your feed, not the best information, not the right
1:24:27 information. Basically, what’s going to give you the most FOMO, the most anxiety, what’s going to
1:24:33 pull out the starkest reaction in you. And the smartest people of our generation have gone to work
1:24:38 at Facebook and Google and whatever, and TikTok to make an algorithm that’s going to give you that.
1:24:42 It’s going to give you the thing in your feed that’s going to make you go, whoa, what? That’s so out.
1:24:48 And two is that even when it’s not that, even when it is just people’s thoughts,
1:24:52 people go on social media to perform.
1:24:56 They go on, like, they are trying to give you, and I’m trying to do this on social media,
1:24:59 so I don’t want to give you any random thought in my head.
1:25:03 I’m going to specifically give you what I think is going to be interesting and whatnot.
1:25:08 So if we view social media as a proxy for the real world, and I think everyone, it kind of intuitively
1:25:11 does, even if they, when you say it out loud, you’re like, no, of course it’s not the real world.
1:25:15 But it’s easy to assume that when I open up Twitter or Facebook or Instagram,
1:25:18 I’m like, I’m just, I’m just seeing a window into the world.
1:25:23 And you’re like, no, this are people performing for you and the smartest minds in the world
1:25:27 ordering that performance for what’s going to give you the most anxiety.
1:25:32 Are you optimistic about the Western economy, the US economy?
1:25:36 I could be optimistic long-term and realistic about what growth means.
1:25:42 The reason we tend to have growth in the economy and in the stock market is because,
1:25:46 it’s specifically because there’s short-term chaos.
1:25:48 So am I optimistic about the next 30 years?
1:25:49 Absolutely.
1:25:52 I know that my kids will be living a better material life than you and I are.
1:25:56 They’ll have better medicine, they’ll have better technology, they’ll have flying cars,
1:25:56 whatever it is.
1:26:02 Does that, but I’m equally confident, if not more confident, that the path between now and
1:26:03 then is going to be chaos.
1:26:06 And that’s not exclusive, that’s not mutually exclusive.
1:26:12 Like the fact that I know I’m extremely confident that there’s going to be a lot of growth and that
1:26:17 it’s going to be a constant chain of setback and suffering and misery between now and then.
1:26:20 Is there anything that you see creating a setback?
1:26:24 I mean, there’s these new protagonists in the story, there’s AI, there’s the declining
1:26:26 birth rates, which is going to have an impact on the population.
1:26:29 Is there anything that you think is your most focused?
1:26:30 There’s tariffs as well.
1:26:35 There’s Trump economics, which can cause some instability.
1:26:40 Historically, the biggest risk by far has always been the thing that nobody’s talking about.
1:26:46 So when you and I survey the world today, we talk about exactly what you just said, tariffs,
1:26:47 birth rate, people know about those things.
1:26:51 There’s never been a period when the biggest risk was something that was knowable.
1:26:56 It’s always something like COVID, which nobody saw coming, September 11th, which nobody saw
1:27:01 coming, the Great Depression, like all these things, Pearl Harbor, all these things that were
1:27:03 not on people’s radar that did the most damage.
1:27:08 And so it’s not that I don’t worry about tariffs or that I don’t worry about birth rates.
1:27:13 I do, but I would guarantee you that the worst economic story of the next 10 years, the biggest
1:27:16 risk is something that you and I are not talking about whatsoever.
1:27:18 It’s a risk that’s going to come completely out of the blue.
1:27:19 That is not in any newspaper.
1:27:21 It’s not in any podcast.
1:27:23 That’s going to be the biggest risk.
1:27:28 Is there a particular chapter in the psychology of money, which was the book that sold, I hear
1:27:33 almost 10 million copies and had a profound impact on my life and my family’s life.
1:27:37 Is there a particular story or chapter in this book that is your favorite?
1:27:45 I think the chapter on reasonable versus rational, which to very quickly summarize, it is don’t
1:27:50 pretend like you are purely rational and you’re a spreadsheet and your financial decisions have
1:27:52 to like make perfect sense.
1:27:57 Everyone is a little bit flawed, a little bit emotional, different family situations,
1:27:57 different goals.
1:28:02 As long as your financial decisions are merely reasonable, that’s good.
1:28:05 And I think a lot of people, for me and for a lot of people, they’re like, oh, thank you for
1:28:08 giving me permission because I have this quirky thing that I do with my money and it doesn’t
1:28:12 make any sense, but it’s reasonable and it makes sense for my personality.
1:28:16 And like, as long as it’s reasonable, like don’t be unreasonable, but don’t think that every
1:28:20 one of your financial decisions has to add up perfectly in a spreadsheet.
1:28:22 You want to use money as a tool for a better life.
1:28:27 And there’s many different ways to do that, a lot of which might make sense to me, but
1:28:28 not make sense to you or vice versa.
1:28:29 And so that’s fine.
1:28:36 And so I think that to me of just like, hey, this is not an exercise in a spreadsheet where
1:28:38 I’m just trying to make sure all the numbers add up.
1:28:43 I’m just trying to use money to be a little bit happier and to sleep better and to give
1:28:45 myself, my family a little bit of a better life.
1:28:48 Even if it doesn’t always make sense, this is a tool to give me a better life.
1:28:53 If money is a tool for happiness, I guess you have to get really clear, which you talk
1:28:55 about in your new book, The Art of Spending Money.
1:28:57 You have to get really clear on what your goal is.
1:29:00 And I think most of us have never actually done an exercise to get clear on that.
1:29:00 Yes.
1:29:02 Which is quite shocking.
1:29:06 Jeff Bezos talks about this in a way that I think was really profound, where he’s like,
1:29:11 he thought about building Amazon with what he called the regret minimization framework,
1:29:17 which was he envisioned himself being 90 years old or whatever on his deathbed and looking
1:29:18 back.
1:29:23 And he said, the goal for life was to be on your deathbed and have as few regrets as possible.
1:29:29 And he said, if he started Amazon and it failed, he would not have regretted that.
1:29:31 But if he never tried to start it, he would regret it.
1:29:35 And so it was an easy, of course, he has to do it because he wants to have as few regrets
1:29:36 as possible.
1:29:42 But I just think that very simple framework of the overarching goal in life, if you have like,
1:29:44 what is the base of the pyramid for how to live a good life?
1:29:50 If you want to have as few regrets as possible, not take as few risks as you can, just have
1:29:51 as few regrets as possible.
1:29:57 And I think what’s hard is that people, by and large, don’t have a good concept of what
1:29:58 they will regret.
1:30:01 It’s easy to do because a lot of things kind of compound slowly.
1:30:07 So if you eat a poor diet or if you’re like not treating your friends as well as you should,
1:30:08 that’s like a slow thing.
1:30:10 You might regret it eventually, but you’re going to look back.
1:30:13 But in real time, you don’t really understand what you’re doing.
1:30:17 So to have a good sense of what you’re going to regret is a difficult thing.
1:30:19 But to me, that’s the ultimate goal in life.
1:30:27 There is a, you know, I heard the story one time of a guy who his last words on his deathbed
1:30:30 were so much wasted time.
1:30:31 Those are his last words.
1:30:35 And I remember thinking like, that’s, that’s, that’s as worse, that’s, that’s as bad as it comes
1:30:40 to be on your deathbed and look back and being like, man, what a, what a regret.
1:30:44 It’s just filled with regrets of the things you didn’t do, of the way that you treated people,
1:30:46 of the risks that you didn’t take.
1:30:49 And so I think that if there is an overarching philosophy, it’s that.
1:30:53 And I ask myself a lot, like, do I have a good sense of what I’m going to regret?
1:31:00 And for every decision that I make, do I ask myself, will I regret doing or not doing this
1:31:00 thing?
1:31:03 Easier said than done, but something I think about a lot.
1:31:10 I think it’s generally just hard for us to appreciate that there will be a future self.
1:31:14 I was reading a study where they put people in these MRI scanners and then asked them to
1:31:18 think about themselves and then a celebrity and then themselves in 10 years time.
1:31:22 And that when they thought about themselves, a certain part of the brain lit up.
1:31:26 When they thought about a celebrity or themselves in 10 years time, a different part of the
1:31:32 brain lit up, which kind of makes you think that we don’t really, our future self is a
1:31:33 stranger.
1:31:33 Yeah.
1:31:34 And so we act.
1:31:37 And I think this about the people that I sit here with, I think probably most of the people
1:31:41 that I sit here with learning from, if you could like distill it down to why they’re here,
1:31:44 it’s because they were able to think about themselves in 10 years time.
1:31:49 They were able to, so they became an athlete and trained or they became a CEO or they became
1:31:50 an expert in something.
1:31:53 They were able to like think and they got through the PhD and all that.
1:31:54 I don’t know.
1:31:56 There’s a great quote from Jerry Seinfeld.
1:31:59 He says, self-control is empathy with your future self.
1:32:06 It’s, you are making a decision to either do or not do something today because you have
1:32:09 respect for your future self and you care about your future self.
1:32:13 You know, there’s going to be a Steven 10 years from now and you want to do something today
1:32:16 with compassion for that person 10 years from now.
1:32:20 I’m guessing kids help in some regard because they give you a future.
1:32:21 To think about.
1:32:21 Yeah.
1:32:22 Right.
1:32:27 Something that’s going to outlive you and you want to teach them something and, and, you know,
1:32:30 push them into becoming someone that’s going to outlive you.
1:32:33 So you’re, you’re having like, by default, you’re thinking about something that’s going
1:32:34 to outlive yourself.
1:32:37 If you’ve ever worked in a startup, you already know it’s chaos.
1:32:39 It’s speed and it is survival.
1:32:42 And now with AI accelerating everything, that speed has only increased.
1:32:46 Startups are landing enterprise deals even earlier than before.
1:32:51 But what comes with those deals is regulatory requirements, something a lot of early stage
1:32:52 businesses aren’t equipped to handle.
1:32:56 And a SOC too, if you know what that means, isn’t always enough.
1:33:01 When having the right kind of security is the difference between making a deal or breaking
1:33:01 a deal.
1:33:03 You need to have a plan in place.
1:33:07 Vanta, who are a sponsor of this podcast, have an AI and automation system that makes
1:33:10 it easier to meet buyer expectations in just days.
1:33:14 And they continuously monitor your compliance so any future deals are never blocked.
1:33:19 With AI changing regulations, their team knows exactly what’s needed and when it’s needed.
1:33:22 And they’ve built the fastest and easiest path to get you there.
1:33:27 If you’re running a startup and this appeals to you, you can visit vanta.com slash CEO and
1:33:28 get $1,000 off.
1:33:32 That’s vanta.com slash CEO for $1,000 off.
1:33:35 AI agents aren’t coming.
1:33:37 They are already here.
1:33:41 And those of you who know how to leverage them will be the ones that change the world.
1:33:46 I spent my whole career as an entrepreneur regretting the fact that I never learned to code.
1:33:49 AI agents completely change this.
1:33:54 Now, if you have an idea and you have a tool like Replit, who are a sponsor of this podcast,
1:34:01 there is nothing stopping you from turning that idea into reality in a matter of minutes.
1:34:08 With Replit, you just type in what you want to create and it uses AI agents to create it for you.
1:34:12 And now I’m an investor in the company as well as them being a brand sponsor.
1:34:17 You can integrate payment systems or databases or logins, anything that you can type.
1:34:24 Whenever I have an idea for a new website or tool or technology or app, I go on Replit.com and I type in what I want.
1:34:30 A new to-do list, a survey form, a new personal website, anything I type I can create.
1:34:33 So if you’ve never tried this before, do it now.
1:34:40 Go to Replit.com and use my code Stephen for 50% off a month of your Replit call plan.
1:34:48 You talk in the book about trying new things and why that is – there’s a chapter called Try Something New.
1:34:53 And I think a lot of us actually get stuck in ruts in life and that ends up – we get stuck in routine.
1:34:56 It’s weird how as we age, we like routine more.
1:34:59 But intuitively, everyone would say that routine makes them –
1:35:00 Boring.
1:35:00 Boring.
1:35:00 Right.
1:35:04 Life less spontaneous, less interesting, less awe, less wonder.
1:35:11 I mean, there’s that thing – people realize this, that summer vacation, when you’re 10 years old, seems like it lasts forever.
1:35:13 But when you’re an adult, summer goes by in three seconds.
1:35:16 And you’re like, why is time going faster?
1:35:24 At least one of the theories for why it seems like time goes faster as you age is because when you’re a child, every day is something new.
1:35:26 You’re experiencing something for the first time.
1:35:28 It’s a constant chain of novelty.
1:35:32 When you’re an adult, it’s probably the same commute, going to the same job, living in the same house.
1:35:36 And one day blends into the next, and before you know it, 10 years has passed.
1:35:41 And so, the idea of trying something new, I think, is important.
1:35:49 The point I made in the book about trying something new is you don’t know what your thing that you really are going to enjoy in life is.
1:35:50 It might not be intuitive.
1:35:51 Some people value travel.
1:35:53 By and large, I don’t.
1:35:55 Some people enjoy spending a ton of money on wine.
1:35:56 By and large, I don’t.
1:35:59 But I do spend my money on things that you might not appreciate.
1:36:00 Everybody’s different.
1:36:03 There’s no formula for how to do it.
1:36:07 You have to try a million different kinds of spending before you’re like, oh, I like this.
1:36:07 I don’t like that.
1:36:09 I want to focus more on this.
1:36:11 And it’s not intuitive what that thing is going to be.
1:36:14 My wife and I also had this realization in the last month.
1:36:18 So many people, when they think about money and spending, they’re like, I want to travel.
1:36:20 I want to have more money so I can travel.
1:36:22 And I think, by and large, that’s great.
1:36:23 Travel is an amazing thing.
1:36:26 My wife and I realized that, like, I think we’ve done so much of it.
1:36:29 And because we have kids right now that we’re like, I don’t think we enjoy it that much.
1:36:37 And it wasn’t until we were looking at our summer schedule that we’re like, okay, we got two more trips coming up that we were like, oh, really?
1:36:43 And we realized the best part of the last several trips that we’ve taken is coming home.
1:36:46 The most enjoyable part of the trip was coming home.
1:36:50 And we were like, can we just admit that maybe we shouldn’t be doing this as much as we do?
1:36:55 Even if society tells us that we should do it and everyone else, I travel a lot for work.
1:36:58 So, like, my idea of a vacation is not going on an airplane.
1:37:02 But you have to realize, like, everyone’s unique and different.
1:37:05 Like, if travel is your thing or someone listening to this, awesome.
1:37:06 Please go do it.
1:37:11 We had to just admit to ourselves that at least at this phase of our life, we want to do a little bit less of it.
1:37:13 So the idea that everyone’s different is important.
1:37:14 I think, I mean, I think exactly that.
1:37:20 I think what underpins much of your message here is this ability to cultivate self-awareness.
1:37:20 Yeah.
1:37:29 And I think a lot of what throws people off with money is chasing a lifestyle that is right for somebody else but not right for them.
1:37:37 And that it can be a very hard thing to do because you’re like, man, this person over here, he’s working this hard.
1:37:41 And she has this house and they’re living this lifestyle and it looks like they’re pretty happy.
1:37:43 And then you try to do it and you’re like, bah, but I’m not happy.
1:37:50 And the truth may have been that working that hard and spending money on that was right for that person, but it’s not right for you.
1:37:51 That’s what we don’t understand.
1:37:59 If you and I had Jeff Bezos’ ambition, Elon Musk’s ambition, I think we’d drive ourselves absolutely crazy.
1:38:00 It’s right for them.
1:38:01 It might not be right for us.
1:38:05 And so when we view it as it worked for them, so I should do it too.
1:38:06 No, no, no, no.
1:38:07 It doesn’t work like that.
1:38:08 You have to figure it out for yourself.
1:38:10 But also the inverse, right?
1:38:12 It didn’t work for them, so it won’t work for me.
1:38:14 It’s also incorrect.
1:38:14 Right.
1:38:19 I think it’s immature for people to say, I like this thing and therefore you should too.
1:38:21 Or the reverse.
1:38:23 This didn’t work for me and therefore nobody should do it.
1:38:24 This is the whole work-life balance debate.
1:38:26 That’s not how life works, right, right.
1:38:33 And this is what you see raging on LinkedIn is one group of people saying that amount of work and sacrifice is toxic.
1:38:34 You should do it.
1:38:35 Or the reverse.
1:38:36 Which is you’re lazy.
1:38:37 You have to hustle.
1:38:39 You’re lazy if you don’t live the life that I do.
1:38:40 And both sides are wrong.
1:38:41 Yes.
1:38:46 It comes from a sense of immaturity that everyone else should enjoy life in the exact same way that I do.
1:38:49 I think there’s a few psychological forces at play here.
1:39:03 One is, if you’re looking at a bunch of people working really hard and you’re not, it’s in a weird way holding a mirror up to you and implicitly sort of like indirectly saying that you’re not enough.
1:39:03 Yeah.
1:39:07 And then maybe on the other side, there’s some other force going the other way.
1:39:12 But I think both sides are kind of like misunderstanding that everybody is not them.
1:39:13 Yes.
1:39:17 That I can pick apart elements of your life.
1:39:21 I say, wow, Stephen, this podcast is this and he’s got homes here and he’s doing this.
1:39:26 But there’s a million different components of your life and my life and everybody’s life that are invisible.
1:39:36 And most people, because of self-preservation or because they’re trying to get ahead in life, will not disclose what the bad parts of their life are.
1:39:38 Of course, everybody does this.
1:39:39 I do this.
1:39:39 You probably do it.
1:39:40 Everyone does that.
1:39:48 Because either they don’t want to admit them to themselves or they don’t want to talk about it because they think other people are going to judge them for the bad parts of their life.
1:39:54 So it’s very easy to look at other people’s lives and have a sense of like, oh, well, theirs is better than mine.
1:39:57 Because all you can see is what they are advertising.
1:40:05 And because of that, it’s very easy to be jealous or envious of people and say, if only I had their life, things would be better.
1:40:07 And part of it is good.
1:40:11 It’s a part of it’s good for me to look at and be like, man, Stephen’s been so successful doing this kind of content.
1:40:12 Maybe I should do.
1:40:13 That’s motivation.
1:40:24 But once I say, their life looks better than mine, and if only I had what they had, I would be happier, is a very treacherous path to go down.
1:40:26 Jack is the producer on the show.
1:40:29 He’s done the show with me since the very beginning of us launching on YouTube.
1:40:33 And so he understands the intricacies of my life very well.
1:40:34 He understands my business.
1:40:37 He understands what it takes and the trade-offs.
1:40:41 So Jack, would you want my life?
1:40:43 Absolutely not.
1:40:47 No hesitation there.
1:40:51 There’s no world where I could even imagine being in your world.
1:40:59 The amount of people that are bidding for your attention on a daily basis is mind-blowing to me.
1:41:01 The podcast is such a huge part of your life.
1:41:11 But the fact that I barely hear from you on a weekly basis can probably put into a little bit of perspective how much you have on your plate.
1:41:15 I just couldn’t imagine having the magnifying glass on me that much.
1:41:21 The whole world is kind of looking at me and thinking, like, has an opinion on you.
1:41:26 And you run lots of businesses, so you almost have to perform a little bit.
1:41:32 And I think I see the worst of you, and I actually take that as a huge compliment, because you can be yourself around me.
1:41:35 I remember the time when you had to schedule your lunch.
1:41:38 I still schedule my lunch.
1:41:40 It doesn’t happen, but I schedule it.
1:41:42 You schedule it because you, like, don’t get time for your lunch.
1:41:49 Like, you went out of here, you went to the toilet, and people are asking you questions in between going from here to the toilet.
1:41:52 It’s stuff that needs to be asked, but that is your life.
1:41:55 That’s the kind of thing that you’ve gone into.
1:41:59 And I don’t know if that kind of answers your question.
1:42:01 I could probably go on for a long, long time.
1:42:04 But you should do a whole episode while he’s doing this to you.
1:42:05 I’ve got a last question, then.
1:42:06 So I’ve got two more questions.
1:42:10 The next question is, do you think that I, do you think I’m happy in my life?
1:42:15 Yes.
1:42:16 I don’t think you’re content.
1:42:18 I think you’re happy, but I don’t think you’re content.
1:42:20 And what do you mean by content?
1:42:21 Like, what do you mean by content?
1:42:29 You’re always trying to chase the next thing, and I’m not sure why.
1:42:33 Like, you could so easily just do this podcast, and it would do so well for you.
1:42:35 Like, it does do so well for you.
1:42:40 You could spend all your time doing this, and I think you’re super happy when you do do this.
1:42:44 But then there’s also other stuff that clearly makes you happy that you want to do.
1:42:47 But then you’ll come to me, and you’re like, we should start this new YouTube channel.
1:42:51 And I’m kind of like, yeah, great idea.
1:42:53 But I don’t know why you want that extra effort.
1:42:55 To your core, you’re a businessman.
1:42:57 So you’re constantly trying to build and scale.
1:43:03 But on, like, a personal reflection of how much extra toll that takes on you, and also for Mel.
1:43:05 I know that your relationship with Mel, you don’t see her that much.
1:43:09 So I think that’s quite an interesting one.
1:43:13 But yes, I do think you’re happy, but I don’t think you’re content.
1:43:14 And last question.
1:43:16 What would you like from my life?
1:43:18 What would I like from your life?
1:43:20 Yeah, so you said you wouldn’t want my life.
1:43:22 What elements?
1:43:25 Yeah, what elements of my life would you like?
1:43:31 It’s actually quite interesting, because I think I was talking to Jem and Cozzy about this last night.
1:43:34 Your life is so engineered to be super efficient.
1:43:39 So you have someone books your cars for you, someone books your flights for you.
1:43:44 You basically, as far as I’m aware, I don’t think you do much kind of normal admin that I would do.
1:43:46 I don’t even pick what I eat.
1:43:47 Yeah, exactly.
1:43:50 I get the surprise, I walk out here and it’s there, and I go, okay, well, I’m having broccoli today.
1:43:58 And I think so much of the joys of what comes from life is the little messiness of life.
1:44:00 And I actually think Morgan kind of touched on this at the start.
1:44:06 That simple kind of family that just, they’re not like super ambitious, but they’re super happy.
1:44:10 Now that messiness of life is kind of, there’s so much beauty in that.
1:44:14 I know you asked me what you would want from your life, but I think on the surface, I probably would like that stuff.
1:44:17 But I understand and appreciate the beauty of doing those.
1:44:22 I ask the question around, do you think I’m happy?
1:44:31 Because even though you heard all of that stuff and you go, fuck me, this guy, he doesn’t have much time and he’s always working.
1:44:34 And like we took a toilet break, which the audience probably won’t know.
1:44:37 But yeah, as I walked out of there, two different team members came up to two issues.
1:44:40 They said, someone wants to come on the podcast tonight.
1:44:44 I’ve got this huge meeting in New York City tonight with this major investor for four hours.
1:44:48 And they asked me in the hallway, they said, do you want this major guest to come on the show tonight
1:44:50 or to cancel this huge meeting with this?
1:44:51 And you have to make the decision in four seconds.
1:44:51 Four seconds.
1:44:52 Right.
1:44:54 So you saw me sit down and go, tell the team yes.
1:44:55 I did see that.
1:44:57 Which was me making that executive decision.
1:44:59 And I was on my phone for two and a half seconds trying to make the decision.
1:45:03 But it also means that date night is impacted with my girlfriend.
1:45:06 So like that was a little representation of my life.
1:45:14 And I asked Jack if he thinks I’m happy because my opinion, and I could be living in a delusion,
1:45:17 is that I am happy.
1:45:25 And the way that I would hazard a guess that I’m happy is I’m not unhappy and I don’t have
1:45:26 unhappiness.
1:45:32 My guess too is that you, if you said, I’m going to quit the podcast, quit all this,
1:45:37 close the business down, you would be beside yourself with anxiety and depression.
1:45:42 And so it’s less about like, is doing this, does doing this make you happy?
1:45:45 I think the better answer is not doing this would make you miserable.
1:45:46 Yeah.
1:45:47 But that’s who you are.
1:45:51 And that’s how, and I, again, I’m so grateful that people like you exist because I get to
1:45:54 benefit from the sacrifices that you made.
1:45:55 Millions of people.
1:45:55 It’s not a sacrifice to me.
1:45:58 Yes, I get that.
1:46:03 But what, from my perspective, would be a sacrifice I get to benefit from because you make great
1:46:04 content that I listen to and whatnot.
1:46:09 And so I like living in a world where most people wake up in the morning and say, this isn’t
1:46:09 enough.
1:46:11 And I think I do that too.
1:46:13 I want to write more books, better books.
1:46:19 And, but if you don’t have some capacity to say, look, I have ambitions.
1:46:20 I have goals that I want to achieve.
1:46:21 I want to work hard to achieve those.
1:46:25 I want to sacrifice to achieve those, but I’m never going to have a good life unless I can
1:46:29 take a step back and be like, man, like, look what I have right now.
1:46:33 Even if it’s not that much, there’s a very good book written by a gerontologist named Carl
1:46:33 Pillemer.
1:46:38 He wrote a book called 30 Lessons for Living, where he interviewed a bunch of elderly Americans
1:46:40 that were like 90 to 100 years old.
1:46:43 And he just said, tell me the secret to a good life.
1:46:44 You’ve experienced a lot of life.
1:46:45 Tell me what you know.
1:46:51 And he has a section where he says, of the thousand people who we interviewed, not a single
1:46:54 person looking back at their life said, I wish I made more money.
1:46:59 Not a single person said, I wish I would picked a career that paid more money.
1:47:04 Not one, but almost every single one of them looking back at their life said, I wish I was
1:47:05 nicer to people.
1:47:06 I wish I was more helpful to my friends.
1:47:08 I wish I spent more time with my family.
1:47:09 That was universal.
1:47:13 So if you want to talk about like regrets, what are we most likely, what are you and I most
1:47:14 likely to regret when we’re 90?
1:47:15 It’s not making more money.
1:47:19 It’s spending time with the people around us that we love and appreciate.
1:47:24 I find myself switching between states and sometimes it’s because of a thought, but I
1:47:29 find myself switching between these states of being like in a moment and in a mode of gratitude.
1:47:31 So last night I did the Jimmy Fallon show here in New York.
1:47:32 My team were there.
1:47:34 It was this really wonderful moment.
1:47:36 You know, I woke up this morning feeling incredibly grateful.
1:47:38 Last night I was like listening to some of my favorite music.
1:47:39 I felt incredibly grateful.
1:47:40 I’m really happy.
1:47:46 And then I know that I’m going to switch into the lack of contentment that Jack’s referring
1:47:46 to.
1:47:48 Happiness is always a five minute emotion.
1:47:48 Yeah.
1:47:52 And like today I’m back to business and it’s like build, build, build, build, build.
1:47:56 And then I have this moment last night where I was making the Instagram posters to announce
1:47:57 that I’ve been on Jimmy Fallon.
1:48:01 And I noticed my girlfriend next to me in bed had fallen asleep.
1:48:04 And this thought comes through my head all the time now, probably from doing this podcast,
1:48:10 which is exactly what you said, which is I am going to regret not spooning her and cuddling
1:48:13 her while I have the chance, especially I think because Charlie Kirk had just been shot
1:48:13 and I’d seen this family.
1:48:15 You never know how fragile life is.
1:48:15 Yeah.
1:48:17 Maybe that’s why it was front of mind for me.
1:48:21 And I remember putting the phone down and thinking, the thing I’m going to regret is
1:48:22 not cuddling her.
1:48:22 Yeah.
1:48:24 And so I put the phone down and cuddled her.
1:48:32 And so, yeah, I’m strange, I think, because I flock between these states and sometimes on
1:48:36 an hourly basis, sometimes on a daily basis, sometimes on like a minute by minute basis.
1:48:41 The fact that you’re just merely aware of those states and the false story that those
1:48:44 states can tell you puts you way ahead of most people.
1:48:50 I think to some extent that there’s an interesting book called 10% Happier, and it’s about meditation.
1:48:55 And the point, the title came from, everyone’s like, oh, can meditation change your life?
1:48:58 And his point was like, it can make you 10% happier.
1:48:59 But like, that’s pretty cool.
1:49:04 And I think that’s true for money as well, of like, can it completely change your life
1:49:07 and turn you into a much better person and way happier?
1:49:12 Like, I kind of feel like no, but it can make you 10, maybe 20% happier in life.
1:49:13 I think that’s probably right.
1:49:17 But just being aware of its limitations, like, is a huge relief, I think.
1:49:21 Be like, no, if you want a happier life, you’re going to have to find it through your purpose
1:49:26 and your friends and your family and your health and your other philosophies of life
1:49:27 that have nothing to do with money.
1:49:27 It can help.
1:49:30 It can make you 10, 20, maybe 30% happier.
1:49:34 But understanding its limitations and what it’s not going to do for you is pretty important.
1:49:40 That lack of contentment, I think I sometimes feel guilty about because I sit with so many
1:49:44 people, especially like people that are monks and such, and they tell you that wanting will
1:49:46 make you despair and make you unsatisfied.
1:49:51 But I find myself as being one of those people that you described that constantly wants to chase
1:49:52 and pursue and pursue.
1:49:55 And I think that I do have, like, am I supposed to feel guilty about that?
1:49:56 Is that something, like, wrong with me?
1:49:57 No.
1:50:02 I mean, I think that’s how humans have evolved is to, because at the core of it is competition.
1:50:07 Like, where you have that, I think, drive, everyone has that drive, is not necessarily
1:50:13 because you want to build another business or build a, grow your podcast.
1:50:17 It’s competition with others who might be doing that better than you or who might take your
1:50:18 place if you were to step back.
1:50:19 That gives you the anxiety.
1:50:21 I think that’s what everything is as its core.
1:50:25 And that’s why I like asking the question, if nobody was watching, what would you want
1:50:26 to do?
1:50:33 If nobody was watching your podcast, would you still want to do these interviews?
1:50:39 If nobody could see your house, would you buy a house that was as big as the one you did?
1:50:41 Sometimes the answer is yes.
1:50:43 The answer might be yes to both of those questions.
1:50:47 But it’s an important question to ask of, are you doing this because it actually fulfills you?
1:50:51 Or because you are competing with other people and you think you’re gaining their attention
1:50:52 by doing these things?
1:50:56 I think everyone who was answering honestly would say for most of the decisions in their
1:51:00 life, especially the big ones, the answer is both.
1:51:05 So like choosing Harvard versus the other university, which might have been better, but it’s Harvard.
1:51:10 Or buying the house where you bought it or that watch that you bought or the Apple watch instead
1:51:10 of the whatever.
1:51:12 And signaling is important.
1:51:18 You can’t just discount it because if you want to attract the right friends, the right spouse,
1:51:20 the right employers, there’s a signaling aspect.
1:51:21 A college degree is signaling.
1:51:23 It’s not the education you obtained.
1:51:29 It’s you’re giving a signal to an employer that for four years I showed up and did the
1:51:30 material and got the right answers.
1:51:33 It’s like signaling can be very, very important.
1:51:34 It’s not to discount it.
1:51:37 But there’s a right and wrong kind of signaling.
1:51:39 There’s a right kind of like, I’m doing this.
1:51:43 I’m dressing in a way and displaying myself and cutting my hair in a way that’s going to
1:51:46 attract the right friends and the right mates, the right boyfriend, girlfriend, whatever
1:51:47 it might be.
1:51:52 There’s also signaling of like, I’m going to aspire to buy this car that’s a huge pain in the
1:51:57 ass and I actually hate driving, but I think strangers are going to look at me and pay more
1:51:57 attention to me.
1:51:59 That’s the wrong kind of signaling.
1:52:04 I think this is the thing that both sides misunderstand in the debate is that someone who is a workaholic,
1:52:06 believe it or not, can be happy.
1:52:07 Yeah, absolutely.
1:52:11 And someone who does no work or works one day a week can be happy.
1:52:12 Yeah.
1:52:16 And this is like a really difficult concept for either side to understand about the other side.
1:52:19 And that’s why as well, I asked the question about Jack, like, do you think I’m happy?
1:52:22 Because Jack would know that if I’m like, if I walk out of here and he sees me,
1:52:26 as this depressed person who never smiles, never laughs and has no joy in my life, doesn’t
1:52:31 have, you know, then I would very much fit the stereotype of like the tortured workaholic
1:52:31 or whatever.
1:52:34 But it’s, yeah, it’s surprising.
1:52:35 It’s surprising.
1:52:37 I think we all just want contentment.
1:52:41 So like we, I think we get into a lot of trouble when we chase happiness, when what we’re actually
1:52:42 going for is contentment.
1:52:45 We actually just want to get to an area where we’re like, I’m good.
1:52:46 I’m all set.
1:52:50 What’s the most important thing or the most interesting thing in your book that you can
1:52:54 remember that we didn’t talk about that maybe we should have talked about?
1:52:59 I think the relationship between money and kids is, is an, is an interesting one where every
1:53:03 parent wants to use their hard work, what money they might have.
1:53:05 It doesn’t have to be a ton.
1:53:07 You don’t have to be rich, but they want to use their hard work in order to give their
1:53:08 kids a better life.
1:53:13 When a lot of times what the kid needs to do is learn on their own and they’re going
1:53:16 to learn vicariously the values that you have about money.
1:53:18 They’re going to learn just by watching.
1:53:21 You don’t need to sit your kids down and say, let me teach you how to budget.
1:53:22 Let me teach you how to save.
1:53:23 Let me teach you how to invest.
1:53:26 They’re going to figure, they’re going to watch you and figure it out.
1:53:29 And so you have to just lead by example with those kids.
1:53:31 You cannot lecture values into them.
1:53:36 They’re just going to watch how you spend, what you value, how you save, how you judge other
1:53:37 people and talk about other people.
1:53:40 And they’re going to form a philosophy of money based off of that.
1:53:45 I often think about money in terms of like attachment styles, you know, in like dating
1:53:49 psychology and romance, they talk about anxious, avoidant.
1:53:52 And then what’s the middle person called?
1:53:54 They’re like basically neutral.
1:53:59 But I think I had an avoidant money attachment style.
1:54:04 I think money was like the third parent in my household.
1:54:11 And I learned that money causes problems, that it doesn’t come around as much as we would
1:54:17 like, that it’s really why we argue in the household, that it’s the reason why I am embarrassed
1:54:19 when we pull up in that terrible car.
1:54:23 And I try and get my, I hope the traffic lights change in a certain way so that I can be dropped
1:54:25 or further away from the school so no one sees me.
1:54:28 Like my relationship with money was established at such a young age.
1:54:34 And it was, it’s almost like I had like a unhealthy, like they say relationship, but yeah, like an
1:54:35 attachment style to it.
1:54:41 And I just wonder like, is that a useful frame to think through that?
1:54:47 You have this, yeah, like this romantic-esque relationship with this thing.
1:54:53 And in order to change that, you need to unlearn the lessons.
1:54:59 I think a lot of like the lessons that we learn about money when we’re younger are because,
1:55:02 like I said earlier, it’s because when you’re young, particularly you’re a teenager, you’re
1:55:08 in your early twenties, most people in that situation have very little other skills to offer
1:55:08 the world.
1:55:10 Humor, intelligence, some people more than others.
1:55:15 But in that situation, you’re always going to gravitate towards, if only I had a nicer
1:55:18 car when I was being dropped off at school, then they would pay attention to me.
1:55:22 But the truth is, if you were the funniest kid in class, it doesn’t matter if you’re dropped
1:55:25 off in a dull, junky car, people still respect you because they’re like, man, he’s a star
1:55:26 of the football team.
1:55:27 Like, it’s hilarious.
1:55:28 It doesn’t matter what kind of car he’s driving.
1:55:31 You gain your attention and your respect from something else.
1:55:35 But if you’re not the star football player, if you’re not funny, if you have nothing else
1:55:39 to offer, then you seek your admiration through, oh, he’s dropped off in an Escalade.
1:55:40 He’s cool.
1:55:42 That’s where you want your attention to come from.
1:55:44 Is there anything else we should have talked about that we haven’t talked about, Morgan?
1:55:50 For people that are trying to get a grip of their life, be happy, make better money
1:55:50 choices.
1:55:55 To me, like the common denominator between all three of those books that you’re holding
1:56:00 is the idea that we talked about quite a bit on all the shows we’ve done together, which
1:56:02 is that there is no formula for it.
1:56:04 And that’s very disheartening for a lot of people to hear.
1:56:09 There’s no formula for here’s what I want you to go out and do, which is a lot of what people
1:56:13 want out of content, whether it’s a book or podcast, like, just tell me what to do.
1:56:16 And the answer is like, I can’t because I don’t know you and you don’t know me.
1:56:17 We’re all different.
1:56:19 But I think that’s actually the biggest like relief.
1:56:24 That’s actually the best news that you don’t have to follow somebody else’s playbook.
1:56:25 You can do it your own way.
1:56:30 And it’s easier to do it your own way when you come to terms with the fact that nobody is
1:56:32 paying as much attention to you as you think they are.
1:56:39 You can do it your own way, free of judgment and other people, you know, making fun of you
1:56:42 or judging how you’re living life because they’re too busy worrying about themselves.
1:56:45 You have to figure out what works for you and do it.
1:56:48 And that’s as close as we can get as a formula for living a better life.
1:56:51 It’s funny because the book is called The Art of Spending Money.
1:56:54 But much of the through line throughout the book is really about happiness.
1:56:57 And I guess that’s really what money is for many people.
1:56:59 A tool to become happier.
1:56:59 A tool to become happy.
1:57:05 I remember when I interviewed Mo Gordat, who wrote a book about happiness, he said to
1:57:06 me a line that’s what he stayed with me.
1:57:10 He said, happiness is when your expectations of how your life is supposed to be going are
1:57:10 met.
1:57:11 Yes.
1:57:13 And so through that lens, I look at everything.
1:57:15 I look at like the food that you’re given in a restaurant.
1:57:19 And if you expected it to be this and it doesn’t come like that, there’s unhappiness, even
1:57:22 if it’s like a five star A5 Wagyu steak or whatever.
1:57:27 And then your relationships, all of my arguments I’ve ever had with my girlfriend, all stem back
1:57:28 to unmet expectations.
1:57:28 Expectations.
1:57:33 I was saying, if you ride the Amtrak train from like New York to Washington, D.C., on
1:57:34 every train, they have what’s called the quiet car.
1:57:38 And in the quiet car, you’re not supposed to talk at anything above a whisper.
1:57:39 No phone calls.
1:57:39 No talking with your friends.
1:57:40 It’s the quiet car.
1:57:43 And people go there for peace and quiet and serenity.
1:57:49 And the irony is that people are so uptight in there because if they hear one peep out of
1:57:51 everyone, they’re like, would you shut up?
1:57:51 We’re in the quiet car.
1:57:56 They’re so frustrated about it because your expectation is I’m going to get quiet.
1:57:58 And if it’s anything other than quiet, you lose your mind.
1:58:02 And it’s like at that point, that’s when your high expectations are actually working against
1:58:03 you.
1:58:07 People are actually calmer in the normal car where there’s chaos all around them because
1:58:08 that’s what they expect.
1:58:09 So that’s the unhappiness car.
1:58:10 Right.
1:58:12 You’re like your expectations are a debt that has to be repaid.
1:58:18 That gives us a controllable element to our happiness, doesn’t it?
1:58:19 What’s your expectations?
1:58:24 Because your expectations are more in your control than things like what the economy of
1:58:25 the stock market is going to do next.
1:58:29 Like I have no, nobody has any control of what the stock market is going to do next.
1:58:34 But you have, you do have more control over your expectations of how much money to expect
1:58:35 to make next week.
1:58:36 What do you expect out of the stock market?
1:58:38 What do you expect out of your career?
1:58:39 What do you expect out of your spouse?
1:58:42 Like that is more in your control than influencing other people’s behavior.
1:58:46 And this is probably why all these Eastern traditions talk about gratitude because gratitude
1:58:50 is the very realization that expectations I once had are currently being met.
1:58:55 And it just, even when you start to think about dreams you once had that you are now living
1:58:58 out, for me, it makes me feel, yeah, that feeling of contentment.
1:59:00 It makes me feel really, really good inside.
1:59:03 So like even yesterday where I took a moment and I was on the Jimmy Fallon show and it’s like
1:59:05 this crazy thing to me that I could never have imagined someone like me doing.
1:59:12 And I took a minute to just like think about how far beyond my expectations this stuff
1:59:13 was.
1:59:15 If you feel overwhelmingly good about it.
1:59:21 But the truth was relative, if you just thought about yesterday, you expected to go on the
1:59:22 Jimmy Fallon show.
1:59:24 That made your expectations for the day.
1:59:27 If you looked at your calendar for the day, it was, I need to go to Jimmy Fallon.
1:59:28 I need to perform.
1:59:29 I need to say the right things.
1:59:32 But over the longer scope, that’s off the charts of your expectations.
1:59:37 And that’s the zooming out is where we see the gratitude fills us up.
1:59:41 And it’s very difficult to say this without sounding ridiculous, but you can even zoom
1:59:45 out and be like, God, I’m so grateful to live in a world with antibiotics and Advil.
1:59:48 Like it sounds crazy because we expect them.
1:59:51 Whenever we take penicillin, we’re like, yeah, like it’s just a thing that exists.
1:59:56 But can you imagine living in a world without that as 99% of humanity did before us?
2:00:00 Like it’s, it’s impossible to think of like the most basic things that we take advantage
2:00:04 of, but that’s where gratitude, like you have to zoom out to become more grateful to these
2:00:04 things.
2:00:07 And you’re not going to be content until you can exercise that level of gratitude.
2:00:12 You said something earlier, which dovetails into this, where you said that at different
2:00:14 levels, people will aspire, you know, the billionaire wants 2 billion.
2:00:18 And I was reading a study many years ago that said roughly all the way up the income wealth
2:00:20 spectrum, people want like three times more than they have.
2:00:23 Two to three times is what seems like the amount that’s going to keep you happy.
2:00:27 So if you have $10,000, people are like, once I have 20, then I’ll be good.
2:00:31 And if you have $20 million, people are like, ah, 40 seems like the right amount.
2:00:33 It’s always two or three times what you have.
2:00:36 And that’s just the intentional creation of an expectation gap.
2:00:39 It’s like creating misery for yourself.
2:00:39 Yes.
2:00:44 It’s this idea that like, if only I had a little bit more money, then these problems that I
2:00:48 have, this anxiety, this unfilled hole that I have will finally be filled.
2:00:50 And it’s a, it’s a lie we tell ourselves, of course.
2:00:53 And everyone listening right now has that.
2:00:55 Everyone has a number in your head where you think if I got there.
2:00:57 Then it’d be good.
2:00:57 I have that.
2:00:58 You have that.
2:00:59 We all do.
2:01:04 And if you and I have met that number, previous versions of that number, it’s the same thing.
2:01:06 We’re like, okay, but double would be great.
2:01:08 Double would be awesome.
2:01:12 I met someone the other day whose income, annual income is almost exactly 2x mine.
2:01:14 We were being very open with each other.
2:01:14 He’s a good friend of mine.
2:01:18 And the instant feeling I had, I didn’t say this, but the instant feeling I had is like,
2:01:22 okay, if I had that, everything would be great.
2:01:22 And it’s, it’s absurd.
2:01:23 We do that all day.
2:01:28 And I’m sure if my friend met someone whose income was 2x of his, he would be like, oh,
2:01:30 that’s the level.
2:01:31 That’s the one.
2:01:36 Because your overheads go up, but then your competition comparison group also increases.
2:01:40 So you’re now poorer in a different class of comparison.
2:01:45 Like, yeah, you’re like, when you bought that new house you just bought, that must have
2:01:46 moved you to a new neighborhood.
2:01:49 And there’s houses in the neighborhood nicer than ours.
2:01:49 Yeah.
2:01:51 And my wife and I talk about them.
2:01:51 Really?
2:01:52 It’s absurd.
2:01:52 It’s absurd.
2:01:57 Now, I think I’m, I think because I write about this stuff, I think I’m a little bit better
2:02:00 at catching myself in those moments, but I won’t pretend that I don’t have those moments.
2:02:01 They’re almost unavoidable.
2:02:02 What has worked for you?
2:02:08 Is there anything that has actually worked for you in terms of detaching you from comparison
2:02:09 and what people think?
2:02:11 Is there anything at all that’s worked?
2:02:12 I like this term, humble bubble.
2:02:13 I want to live in a humble bubble.
2:02:17 It has to be humble because I don’t want to live in a bubble where I don’t have empathy
2:02:18 for other people.
2:02:22 I want to take in the experience of others so I can try to understand the world that I
2:02:22 live in.
2:02:28 But I want to live in a bubble in the sense of like, I want my expectations not to leave
2:02:29 my own house.
2:02:31 Easier said than done.
2:02:36 But when my expectations don’t leave my own house, I’m like, I want good health for myself.
2:02:37 I want happy kids.
2:02:38 I want a good marriage.
2:02:40 And those things don’t leave my roof.
2:02:46 Once my expectations leave my bubble, once they expand outside of my house, I’m like,
2:02:47 oh, look at his house.
2:02:53 It’s like, I just want to, I always think about that humble bubble of like, the only thing that’s
2:02:56 going to make me happy exists underneath my roof.
2:02:57 And I know that.
2:03:02 And as soon as my aspirations are for, or leave that, I know it’s just going to spin
2:03:02 out of control.
2:03:05 I try to think about that a lot.
2:03:09 And as I mentioned before, the idea of if nobody was watching, what would I care about?
2:03:12 That’s, that’s the most powerful exercise to me.
2:03:17 If nobody could see anything that I was doing, what, how would I choose to live?
2:03:24 I’ve always wanted to counter, um, this point with some thinking, which is, but if I put
2:03:27 myself in a higher status position, I’m going to get more opportunities, which means more
2:03:31 money, which is then going to better allow me to focus on utility.
2:03:34 Not that that’s how it ever plays out for anybody.
2:03:34 Yeah.
2:03:37 But the thinking is, well, actually status does equal revenue.
2:03:38 Yeah.
2:03:39 In a lot of the world.
2:03:40 Revenue can give you independence.
2:03:40 Yeah.
2:03:42 The, the, I think that’s right.
2:03:45 I think to many extents, that’s been my goal.
2:03:50 How can I be successful in my career so that I can make enough money to not have to work in
2:03:51 the career anymore?
2:03:53 Like, it’s not that stark, but it’s kind of like that.
2:03:56 The flaw in it is that I like writing.
2:03:58 You like podcasting.
2:04:02 And so if we get more successful, like I’m not, I’m not chasing success so that I can stop
2:04:03 doing what I’m doing.
2:04:04 I just want to do things that I enjoy.
2:04:08 We have a closing tradition where the last guest leaves a question for the next, as
2:04:11 you know, do you have major regrets in life?
2:04:15 Then it says they prove no real purpose.
2:04:17 Do you still have regrets?
2:04:20 Nothing huge.
2:04:22 There are some regrets.
2:04:26 I was thinking about this the other day, my wife and I, we have two kids and we’re done
2:04:27 having kids.
2:04:32 And there’s part of me that’s like, what would have life been like if I had four kids, three
2:04:34 kids, if we’ve done that?
2:04:40 Like each, both of my kids have given me so much meaning and purpose.
2:04:43 And I wonder what a life would have been like if it had fed more.
2:04:46 And I can’t imagine having just one kid.
2:04:50 I can’t imagine just having zero kids, but there’s an alternative life in which I had four
2:04:51 or five kids.
2:04:53 And you know, life gets crazy at that point.
2:04:58 And that’s not a regret, but you realize like once you’ve kind of closed that door on your
2:05:01 life, you’re like, man, what would have life been if I had done it, if I had done it
2:05:06 differently because it’s given me more purpose than anything that I ever could have imagined.
2:05:09 And I could have had more and maybe it would have been worse.
2:05:12 But I wonder what that would have been.
2:05:16 I think it’s not until you’ve, we’ve chosen to close that door, that chapter of our life
2:05:19 that we’re like, man, what if we had, what if I had done it a little bit differently?
2:05:22 Do you wish you had frozen embryos?
2:05:23 No.
2:05:24 Because that would have kept the door open theoretically.
2:05:29 Not really, because I think there is a point of like, you want, you need youthful energy to
2:05:30 be a parent.
2:05:34 I couldn’t imagine having a newborn at 50 or 60.
2:05:39 I think you need the energy of a 30 year old or 25 or a 30 year old to do that.
2:05:44 And it’s not a regret because I’m very satisfied with the family that I have now.
2:05:49 But it’s one of those things of like, you realize you’re, you’re, there’s an infinite
2:05:50 number of paths your life can go down.
2:05:52 And we could have had no kids.
2:05:53 We could have had four kids.
2:05:56 We chose this path, but it’s one of just one.
2:05:58 It’s one of multiple paths that it could have gone down.
2:06:01 Morgan, thank you.
2:06:03 Thank you for doing what you do.
2:06:05 You’re my favorite author of all time.
2:06:09 And I think I’ve told you this before, but it’s the way that you write.
2:06:10 I find it so unbelievably engaging.
2:06:12 The message within your book is a profound one.
2:06:16 All of your books are profound ones, but it’s actually the way that you tell the stories.
2:06:18 And if anybody’s listened to you speak today, they’ll understand exactly what I mean.
2:06:21 Your books are a mirror of that.
2:06:25 The Psychology of Money, as I told you before, is the book that changed my financial life.
2:06:29 The one book, my brother, who’s a very smart person, told me to read.
2:06:31 And there’s no wonder that it’s one of the bestselling books of all time.
2:06:34 I think it might be the bestselling book of all time in its category.
2:06:39 And your new book, The Art of Spending, continues on the same trend, incredibly accessible,
2:06:41 incredibly engaging, incredibly human.
2:06:45 But within there, there’s a profound lesson that stands the chance of changing our lives
2:06:46 for the better.
2:06:50 So I highly recommend everybody goes and gets this book, The Art of Spending Money, which
2:06:51 comes out tomorrow.
2:06:53 October 7th.
2:06:54 October 7th.
2:06:57 So I’m going to link it below for anybody that wants to grab a copy of this book.
2:07:01 And if you’re someone that does want a happier life, it is a book about spending, but it’s
2:07:04 also more broadly a book about happiness and regret.
2:07:07 And it tells stories that allow you to make better decisions in your life.
2:07:12 And it’s through stories, not through frameworks alone or data, that I think we’re most influenced.
2:07:15 And you can probably relate to this if you’re listening to this.
2:07:16 You probably have heard stats before.
2:07:17 You probably know you should save.
2:07:23 But it’s sometimes hearing real stories from real people that stick into your amygdala and
2:07:24 create that behavioral change.
2:07:26 And that’s exactly how Morgan writes.
2:07:30 He writes through the context of great stories that stand the chance of changing your life.
2:07:32 So it’s a wonderful, wonderful book to read.
2:07:33 And I highly recommend you do.
2:07:33 Thanks so much for having me.
2:07:34 Thank you so much, Morgan.
2:07:36 Hope to see you again sometime soon.
2:07:36 Likewise.
2:07:36 Likewise.
Nếu bạn không hạnh phúc với cuộc sống của mình, rất dễ để tự cho rằng nếu bạn có nhiều tiền hơn, một ngôi nhà lớn hơn, một chiếc xe tốt hơn, bất cứ thứ gì, mọi thứ sẽ tốt hơn. Và đó là một lời dối mà chúng ta tự nhủ, tất nhiên rồi, vì đây là sự thật: rất nhiều việc tiêu tiền là để gãi đúng cái ngứa tâm lý mà bạn đang cố gắng chữa. Và điều đó biểu hiện theo rất nhiều cách khác nhau. Ví dụ, cuộc sống là một cuộc đua cạnh tranh. Không quan trọng là tôi đang làm tốt thế nào, mà quan trọng là tôi đang làm tốt hơn hay kém hơn bạn. Và cách cụ thể nhất để thể hiện điều đó là những thứ vật chất. Tôi đã đọc vài thống kê buồn cười. Người ta nói rằng nếu bạn trúng xổ số, xác suất người hàng xóm của bạn bị phá sản sẽ tăng lên. Đó là một thống kê đáng kinh ngạc. Vì thế hãy cẩn thận với những người bạn giao du, vì bạn sẽ lấy họ làm mốc chuẩn cho mức độ thành công và hạnh phúc. Vậy mua một chiếc Rolex có sai không? Hoàn toàn không. Nhưng khi việc đó điều khiển tính cách của bạn, thì nó không khác gì bất kỳ cơn nghiện nào khác, nơi bạn bị ép làm những điều mà lẽ ra bạn không muốn làm.
Còn những người dường như chẳng tiêu gì? Cũng nguy hiểm không kém. Có cái gọi là “hội chứng nghèo sau chấn thương” (post-traumatic broke syndrome). Và tôi sẽ nói về điều đó. Nhưng tôi đảm bảo với bạn rằng ai cũng có thể tiêu tiền theo cách khiến họ hạnh phúc hơn. Vậy nếu tôi muốn xây một khung để biết nên tiêu tiền thế nào, tôi bắt đầu từ đâu? Và hơn nữa, dựa trên tất cả những gì bạn biết về tiền, nếu tôi muốn đạt tự do tài chính hoàn toàn, thì năm điều tôi nên nghĩ tới là gì?
Điều đầu tiên mà tôi nghĩ là quan trọng nhất là…
Tôi thấy cực kỳ thú vị khi nhìn vào phần dữ liệu hậu trường của Spotify và Apple và các kênh âm thanh của chúng tôi, phần lớn những người xem podcast này vẫn chưa bấm nút theo dõi hay đăng ký, ở bất cứ nền tảng nào bạn đang nghe. Tôi muốn làm một thỏa thuận với bạn. Nếu bạn có thể giúp tôi một việc lớn và bấm nút đăng ký, tôi sẽ làm việc không mệt mỏi từ giờ cho đến mãi mãi để làm chương trình ngày càng tốt hơn. Tôi không thể diễn tả hết tác động khi bạn bấm nút đăng ký. Chương trình sẽ lớn hơn, có nghĩa là chúng tôi có thể mở rộng sản xuất, mời tất cả các khách mời bạn muốn thấy và tiếp tục làm thứ mà chúng ta yêu thích. Nếu bạn làm cho tôi một ân huệ nhỏ đó và bấm theo dõi, ở bất cứ nơi nào bạn đang nghe, điều đó sẽ có ý nghĩa rất nhiều với tôi. Đó là ân huệ duy nhất tôi từng xin bạn. Cảm ơn bạn rất nhiều vì thời gian. Quay lại tập này.
Morgan. Mọi người đều thích nói về đầu tư. Họ thích nói về tiết kiệm. Nhưng tôi chưa bao giờ nghe ai nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chi tiêu. Bạn đã viết cuốn sách này, Nghệ thuật Tiêu tiền. Vậy câu hỏi là, tại sao một người như bạn, người bán được hàng chục triệu bản sách khi viết về điều gì đó và rất, rất quan tâm tới nghệ thuật viết lách, lại tự đặt mình vào việc viết một cuốn sách về nghệ thuật tiêu tiền, khi bạn có thể viết bất cứ điều gì bạn muốn và nó vẫn sẽ thành công?
Tôi đã viết về tiền, tài chính và đầu tư suốt 20 năm và hầu như chưa bao giờ tự hỏi bản thân: triết lý chi tiêu của mình là gì? Tôi có thể nói cho bạn biết tôi đầu tư thế nào. Tôi có thể nói cho bạn biết tôi tiết kiệm ra sao. Tôi có thể nói tại sao tôi làm những điều đó. Nếu năm năm trước, bạn hỏi tôi, “Morgan, kể cho tôi triết lý chi tiêu của anh trong cuộc sống riêng,” tôi sẽ đáp: tôi không thực sự biết. Và khi tôi bắt đầu đào sâu vào, có hàng chục nghìn cuốn sách về cách đầu tư, cách làm tiền của bạn tăng lên, cách trở nên giàu có, cách phát triển sự nghiệp. Chủ đề đó vô tận. Gần như không có cuốn sách nào viết về việc tiêu tiền. Và tôi nghĩ lý do là vì chúng ta có trực giác cho rằng không cần nói gì cả vì câu trả lời rõ ràng: nhiều hơn thì tốt hơn, sang trọng hơn thì tốt hơn, hết chuyện. Nhưng nếu bạn biết, đặc biệt là với những người giàu hơn, ý tôi là nó ảnh hưởng tới mọi người, nhưng đặc biệt là người giàu, bạn biết đấy, không đơn giản như vậy. Mối tương quan giữa mức chi tiêu và mức hạnh phúc có thể tồn tại. Ai cũng có thể tiêu tiền theo cách khiến họ hạnh phúc hơn, nhưng không đơn giản như bạn nghĩ. Và khi tôi bắt đầu đào sâu vào cuộc đời mình—khi nào tôi ghen tị với người khác về đồ vật họ có? Tại sao tôi ghen? Khi nào tôi đố kỵ? Tại sao tôi đố kỵ? Kiểu chi tiêu nào khiến tôi hạnh phúc? Kiểu nào khiến tôi hoàn toàn thờ ơ?—thì thấy đây là một chủ đề phức tạp hơn nhiều so với vẻ bề mặt. Bạn biết không, một tựa khác cho cuốn sách này có thể là “Tâm lý học của việc tiêu tiền” vì đó chính là nội dung. Nó là một cái nhìn về tâm lý của tham lam và ganh tị và khát vọng xã hội và việc leo lên nấc thang xã hội, bạn đang cố gắng gây ấn tượng với ai, liệu những người đó có để ý tới bạn hay không. Đó chính là cuốn sách này.
Vậy đối với một người như tôi muốn cải thiện mối quan hệ với việc chi tiêu, tôi đoán câu hỏi đầu tiên là hiểu nghệ thuật tiêu tiền — những lựa chọn đơn giản cho người giàu — điều đó sẽ mang lại gì cho tôi? Hiểu điều này sẽ làm cuộc sống tôi tốt hơn ra sao? Tại sao điều đó lại quan trọng với người đang nghe ngay bây giờ?
Tôi nghĩ rất dễ để cho rằng nếu bạn bất mãn với cuộc sống, thì nếu bạn có nhiều tiền hơn, những vấn đề đó sẽ biến mất. Đôi khi điều đó đúng. Nó không hoàn toàn sai. Chỉ là dễ hơn để giả định điều đó hơn là thực tế. Và tôi đảm bảo rằng mỗi người đang nghe điều này ngay bây giờ đều có phần nào suy nghĩ kiểu đó: nếu tôi có nhiều tiền hơn một chút, vấn đề của tôi sẽ biến mất, dù họ có nhận ra điều đó hay không. Phần lớn việc chi tiêu là một bài tập tâm lý. Có một cơn thôi thúc mà bạn cố gắng thoả mãn, và nó biểu hiện theo nhiều cách khác nhau. Vì vậy tôi thường nghĩ về tiền — tiền có phải là gốc rễ của xã hội, là trung tâm của xã hội không? Không, rõ ràng còn hàng triệu thứ quan trọng hơn tiền. Nhưng tôi nghĩ tiền là cửa sổ rõ ràng nhất mà ta có thể nhìn qua để cố gắng hiểu chuyện gì đang xảy ra trong cuộc sống của chính mình và của người khác trong xã hội. Nó cho thấy rất rõ người ta trân trọng gì, họ sợ gì, họ khát khao trở thành gì. Còn nhiều yếu tố khác trong bức tranh: sức khỏe, bạn bè, gia đình, vân vân. Nhưng tiền là một cửa sổ rất rõ: nếu bạn thấy cách ai đó sử dụng tiền, bạn sẽ hiểu bất an của họ, hiểu khát vọng của họ, hiểu sự tự tin của họ, hiểu người ta nghĩ gì về người khác. Bạn có thể học được rất nhiều điều từ đó.
Nó giống như một phản ánh về chấn thương của bạn.
Đúng. Và nó biểu hiện theo nhiều cách rất khác nhau. Có một nhà báo/tác giả về tài chính rất giỏi tên là Tiffany Aliche. Cô ấy lớn lên rất nghèo và bây giờ cực kỳ thành công. Cô gọi đó là “post-traumatic broke syndrome” — hội chứng nghèo sau sang chấn — nơi dù bây giờ cô có nhiều tiền, tôi không muốn đặt lời vào miệng cô, theo hiểu biết của tôi là cô sợ tiêu tiền vì trong đầu cô có cảm giác là “mình sẽ không bao giờ quay lại cảnh đó được.” Tôi không thể trở lại người nghèo kia. Vì vậy nó có thể biểu hiện theo những cách khác nhau, đôi khi trái ngược nhau. Điểm mấu chốt không phải là nếu bạn lớn lên nghèo thì bạn sẽ muốn khoe khoang; điểm là đó là một cơn thôi thúc tâm lý. Không chỉ là “tôi muốn chiếc xe đẹp vì xe đẹp hơn.” Có cả tín hiệu xã hội. Bạn đang gửi tín hiệu cho người khác, gửi cho chính mình một chiếc cúp cho những gì bạn đã vượt qua. Càng đào sâu vào điều này, càng rõ rằng chi tiêu không chỉ dành cho vật chất. Không chỉ là “tôi muốn mua chiếc xe này hay căn nhà này hay quần áo, đồ trang sức vì chúng đẹp.” Là tôi đang cố gửi tín hiệu cho người khác hoặc cho chính mình về những gì mình đã vượt qua.
Một cách tôi nghĩ về điều này trong đời mình là: nếu tôi ở trên một hòn đảo hoang chỉ có mình tôi và gia đình, không ai có thể nhìn cách chúng tôi sống — không ai nhìn thấy nhà bạn, xe bạn, quần áo bạn, đồ trang sức bạn. Tôi sẽ sống cho chính mình như thế nào? Và tôi nghĩ hầu hết mọi người trong bài tập đó ngay lập tức rời xa việc chú trọng địa vị và hướng về tính hữu dụng. Tôi sẽ không muốn một chiếc Lamborghini. Tôi có lẽ muốn một chiếc xe bán tải. Thỉnh thoảng tiện ích hơn. Nếu không ai nhìn thấy, tôi chỉ muốn tiện dụng. Tôi sẽ không muốn một ngôi nhà khổng lồ. Tôi muốn một ngôi nhà có tầm nhìn đẹp vì tôi không cố khoe khoang với người khác; tôi chỉ muốn một nơi thanh bình, dịu êm cho chính mình. Và khi bạn bắt đầu thấy sự khác biệt rõ rệt giữa tiện ích và địa vị, khi bạn buộc mình nhìn nhận điều đó, bạn sẽ thấy: ôi, cái này ở khắp nơi.
Có gì vốn dĩ sai về địa vị không?
Mua một chiếc Rolex có sai không?
Hoàn toàn không. Đặc biệt vào những thời điểm nhất định trong cuộc đời bạn.
Vậy khi nào thì tốt? Khi nào thì xấu? Khi nào thì không quan trọng?
“Không quan trọng”?
Tôi không biết. Khó mà nói công thức nào là tốt hay xấu vì mọi người khác nhau, nhưng tôi sẽ nói thế này: mong muốn khoe khoang về vật chất của cá nhân tôi xảy ra khi tôi cuối tuổi thiếu niên, đầu hai mươi. Nhìn lại, hồi đó tôi không biết lý do, nhưng lý do là vì tôi chẳng có gì khác để đem lại cho thế giới. Tôi không có trí tuệ, không có sự khôn ngoan, tôi không biết yêu thương ai, tôi chẳng có gì để đem lại cho bạn bè, gia đình, vợ/chồng, hay bất kỳ ai cả. Và vì vậy chiếc cần cuối cùng còn lại, nếu bạn cố thu hút sự chú ý và sự tôn trọng, là “à, nhìn này, tôi không có trí tuệ để đưa ra, tôi không có sự khôn ngoan để đưa ra, có thể mọi người sẽ ngưỡng mộ tôi vì chiếc xe của tôi.” Đó là lý do tôi muốn vậy. Và bây giờ, hy vọng là hiện tại, 20 năm sau, tôi có nhiều thứ để trao cho vợ, bạn bè, gia đình, cho nhà tuyển dụng và khách hàng hơn, thì ham muốn có những thứ đó đã giảm xuống, không phải về 0 nhưng đã giảm.
Có một câu nói tuyệt của Warren Buffett rằng: thành công trong cuộc đời là khi những người mà bạn muốn họ yêu thương bạn thực sự yêu thương bạn. Và điều then chốt là bạn phải hỏi: bạn muốn ai yêu thương bạn? Với nhiều người, phản xạ ban đầu là “mọi người.” Và vì thế bạn muốn có xe đẹp, quần áo đẹp, đồ trang sức đẹp vì bạn nghĩ mọi người sẽ dừng lại nhìn. Khi tôi lái cái này trên đường, mọi người sẽ ngừng lại và nói “nhìn kìa người đó, họ thật tuyệt, tôi ngưỡng mộ họ, tôi tôn trọng họ.” Nhưng phần lớn điều đó hầu như không bao giờ đúng vì không ai nghĩ về bạn nhiều như chính bạn nghĩ. Họ không để ý đến xe hay quần áo hay nhà bạn. Họ đang bận lo cho bản thân họ.
Jimmy Carr, tôi nghĩ anh đã từng xuất hiện trên chương trình này rồi. Đúng không? Tôi rất thích Jimmy Carr. Anh ấy đã nói câu này vài tuần trước. Tôi nghe rồi, và đó là một trong những câu khiến tôi phải dừng lại và chép lại bởi vì quá thâm thúy. Anh ấy nói: ở tuổi đôi mươi, người ta lo lắng xem người khác nghĩ gì về mình. Ở tuổi ba mươi, bạn nói “tôi không quan tâm người khác nghĩ gì về tôi”. Và đến tuổi bốn mươi, bạn cuối cùng nhận ra sự thật: chẳng ai nghĩ về bạn suốt thời gian đó — họ bận lo cho chính mình.
Nhưng đừng hiểu một cách cực đoan. Dĩ nhiên có người để ý bạn, nhìn bạn và đôi khi phán xét bạn, nhưng không đến mức chúng ta tưởng. Và đó là lý do tôi quay lại với bài tập đó: nếu không ai đang nhìn, tôi sẽ sống như thế nào? Sự thật là hầu như chẳng ai đang nhìn, ngoại trừ những người mà tôi thực sự yêu thương và ngưỡng mộ. Họ sẽ ngưỡng mộ tôi vì những điều không liên quan đến loại xe tôi lái hay quần áo tôi mặc.
Căn cứ tiến hóa cho tất cả chuyện này là gì? Cuộc sống là một cuộc cạnh tranh. Không quan trọng tôi đang tốt như thế nào, mà là tôi tốt hơn bạn chừng nào. Không có chuyện “bạn giàu khi có X số tiền” theo một ngưỡng cố định. Chẳng tồn tại điều đó. Mọi thứ đều tương đối so với người khác. Và thực tế là chúng ta sống trong một thế giới dư thừa về vật chất đến mức phần lớn những người nghe chương trình này đều có chỗ ở, có một chiếc xe, có thể mua quần áo… So với nhiều giai đoạn trong lịch sử, chúng ta sống trong sự dư dả vật chất. Vì thế cuộc đua tranh, cuộc chạy đua để sở hữu đồ to, đẹp hơn càng khốc liệt.
Sức mạnh của nó hôm nay lớn hơn bao giờ hết vì hai lý do. Thứ nhất là mạng xã hội. Giờ đây tôi biết nhà cửa, xe cộ, quần áo, kỳ nghỉ của người khác theo cách mà 15 năm trước chúng ta không biết. Thứ hai là vì internet đã dân chủ hóa việc tiếp cận sự chú ý của công chúng: khả năng trở nên cực kỳ giàu có mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Dĩ nhiên vẫn hiếm, nhưng hôm nay dễ hơn để trở nên rất rất giàu, dù chỉ một số ít người làm được — bởi vì khách hàng tiềm năng của bạn giờ có thể là toàn thế giới. Cách đây một trăm năm, nếu tôi là doanh nhân, khách hàng của tôi chỉ là những người sống trong thị trấn của tôi. Bây giờ, nếu bạn là doanh nhân, khách hàng tiềm năng có thể là cả thế giới.
Vì vậy sẽ dễ tạo ra khối tài sản khổng lồ. Và vì mạng xã hội, một khi bạn giàu, mọi người nhiều khả năng sẽ biết. Nhiều người giàu thường khoe đời sống: “nhìn cách tôi sống này”. Từ đó lan ra một kiểu khát vọng theo nhịp thác: định nghĩa về giàu có của người trẻ ngày nay có thể là một tỷ phú hàng tỷ đô, có chuyên cơ riêng và đảo riêng. Trong khi khoảng 80 năm trước, định nghĩa giàu có có thể chỉ là một căn nhà ba phòng ngủ, một chiếc xe và một gia đình hạnh phúc. Vì thế, khao khát đã bị thổi phồng đến mức lớn khiến cuộc chạy đua tiêu dùng càng leo thang.
Tôi nghĩ có một điều là bạn gần như phải rèn kỹ năng tách biệt sự ngưỡng mộ khỏi khát vọng nếu muốn sống tốt. Rất nhiều trẻ em sẽ ngước nhìn bạn và nói “Khi lớn, con muốn như Morgan” vì chúng ngưỡng mộ những gì bạn làm. Nhưng thực tế chúng chỉ nhìn thấy phần nổi của đời bạn. Người ta luôn làm vậy với Elon chẳng hạn. Elon còn từng nói: bạn có thể nghĩ bạn muốn làm tôi, nhưng bạn không muốn. Trong đoạn clip đó anh chỉ vào đầu và nói “ở đây là một cơn lốc”.
Và tôi nghĩ điều đó đúng với hầu hết những người cực kỳ thành công — những điểm dị biệt cực đoan mà người khác hay thần tượng: nhiều lý do khiến họ thành công về tài chính và sự nghiệp là vì họ đã dồn mọi giây phút của đời mình cho sự nghiệp ấy, và phần lớn thời gian đó là đánh đổi mọi thứ khác. Họ thành công, kiếm rất nhiều tiền, nhưng phải trả giá bằng sức khỏe, các mối quan hệ, vợ/chồng, con cái.
Tôi có nêu trong sách rằng trong top 10 người giàu nhất thế giới có tổng cộng 13 vụ ly hôn. Mẫu nhỏ, nên không thể kết luận quá nhiều, nhưng đây là nhóm gần như được ngưỡng mộ rộng rãi, nhất là ở nam thanh niên: Elon Musk, Jeff Bezos, Mark Zuckerberg — sẽ tuyệt thế nào nếu có nhiều tiền đến thế? Nhưng nếu bạn đào sâu vào cả cuộc đời thực sự của họ, không chỉ tài sản ròng, không chỉ nhà cửa và máy bay, mà nhìn toàn cảnh cuộc sống, bạn sẽ thấy: tôi cũng không chắc. Không hẳn là hay như ta tưởng. Bạn có thể ngưỡng mộ ai đó nếu bạn được chọn từng phần: tôi muốn nhà của anh ấy, tôi muốn xe của cô ấy, tôi muốn sự nghiệp của anh ấy, thể hình của anh ấy — nhưng bạn không thể chỉ lắp ghép từng mảnh riêng rẽ; bạn phải chấp nhận toàn bộ. Và khi nhìn toàn bộ, bạn nhận ra nhiều người bạn từng ngưỡng mộ thực ra không có cuộc sống tốt hơn bạn nhiều, hoặc chỉ nhỉnh hơn một chút theo cách dễ bị bỏ qua.
Tuần trước tôi có cuộc nói chuyện với một cô gái ở New York. Tôi đang ở một buổi chụp hình cho khách hàng, một buổi chụp thương hiệu. Cô ấy mời tôi ngồi để phỏng vấn cho TikTok và hỏi: “Anh bao nhiêu tuổi thì trở thành triệu phú?” Tôi trả lời khoảng 24, 25. Cô ấy nói: “Ồ, tôi bây giờ 24, 25 mà tôi chưa phải triệu phú.”
Và tôi nhớ mình đã nói với cô ấy, tôi kiểu như, vâng, nhưng cô có chấp nhận đổi chác đó không? Và tôi giải thích với cô ấy, tôi nói là hồi đó tôi cô đơn từ khoảng 18 đến khoảng 20 tuổi. Tôi làm việc ở các tổng đài. Cha mẹ tôi không nói chuyện với tôi. Nên tôi hầu như không có liên lạc với gia đình trong quãng thời gian đó. Rồi tôi bắt đầu ăn cắp vặt lúc khoảng 18, 19 tuổi để có cái ăn. Và anh trai tôi đã cho tôi một gói yến mạch công nghiệp to. Cái tôi phải làm là nó như bột. Tôi trộn bột với nước. Có một bức ảnh trên mạng, tôi nghĩ là từ buổi nói chuyện TED trước đây của tôi, buổi đầu tiên, nơi tôi chỉ uống thứ nước bột này. Thế là tôi nói với cô ấy, tôi nói, và tôi là triệu phú ở tuổi 24, cô đơn, không nói chuyện với gia đình, uống bột, ăn cắp vặt, làm ca đêm ở nhiều tổng đài. Cô có chịu đổi chác đó không? Và cô ấy nói, không, đúng. Cô ấy nói, hoàn toàn không. Cô ấy sẽ không chấp nhận đổi chác đó. Và tôi nói, nên cô không thể tách rời mọi thứ ra, vì nếu cô muốn, kết quả của tôi, cô phải đi con đường tôi đã đi. Nếu cô muốn kết quả cụ thể của tôi. Mọi người không nghĩ đến điều đó. Một trong những thứ podcast này thực sự dạy tôi là suy nghĩ theo khuôn khổ các sự đánh đổi.
Vâng. Vậy hãy nghĩ mọi thứ như một sự đánh đổi. Hãy nghĩ về Zenpec như một sự đánh đổi. Ở đâu đó bạn đang thực hiện một sự đánh đổi. Và ngay cả khi, bạn biết đấy, khi bạn ngưỡng mộ người nào đó, nếu bạn ngưỡng mộ những gì chúng tôi đã làm ở đây, chẳng hạn, hãy nghĩ về sự đánh đổi. Ngay cả với đội ngũ này, đội đã làm việc ở đây mỗi ngày, kể cả cuối tuần, từ sáng tới tối trong 14 ngày vừa rồi ở New York, mỗi ngày. Đúng không. Bạn có muốn… bạn có muốn một podcast không? Bạn có muốn cái giá phải trả không? Nếu có thì được, nhưng hãy biết rõ, như bạn nói, cả hai mặt của sự đánh đổi. Một câu nói khác của Jimmy Carr mà tôi rất thích. Anh ấy là một người sâu sắc. Không chỉ hài hước, anh ấy rất thông minh. Câu nói là: mọi người ghen tỵ với những gì bạn có. Không ai ghen tỵ với cách bạn đạt được nó. Và tôi nghĩ điều đó thật dễ bị bỏ qua.
Một trong những điều tôi viết trong sách là cái gọi là “bài cáo phó ngược”, đó là một bài tập rất tốt và hữu ích để viết ra. Nó hơi morbid, nhưng bạn muốn cáo phó của mình nói gì? Cái này hơi kỳ lạ, nhưng với tôi, mỗi người khác nhau. Nhưng với tôi, tôi muốn nó nói Morgan là một người cha tốt, một người chồng tốt, một người bạn tốt, đã giúp đỡ cộng đồng, là một người lao động tốt. Đó là những gì tôi muốn nó nói. Không bao giờ, dù có thế nào đi nữa, trong bài cáo phó đó tôi muốn nó ghi thu nhập của mình là bao nhiêu, nhà to cỡ nào, đi nghỉ bao nhiêu lần, xe có bao nhiêu mã lực. Thật nực cười khi nghĩ rằng đó sẽ là điều được ghi. Tôi sẽ muốn… Bạn lập tức trôi về phía những thứ mà bạn biết mình thực sự muốn trong đời. Và tất nhiên, mỗi người sẽ khác nhau, nhưng tôi thấy đó là một điều hữu ích vì bạn nhận ra sẽ hoàn toàn vô lý nếu ghi những thứ mà bạn có thể đang đuổi theo trong đời vào bài cáo phó của mình.
Vì vậy nếu trong một ngày nào đó, trong một năm nào đó, bạn nghĩ, mình phải kiếm thu nhập cao hơn, mình muốn mua nhà to hơn, mình cần mua xe mới, bla bla, bạn thấy không, họ ra mắt cái đồng hồ này. Nhưng cuối đời bạn biết đấy, những thứ đó sẽ không còn quan trọng. Điều quan trọng là bạn có phải là người bạn đời tốt, người cha mẹ tốt, một người lao động tốt không? Bạn có trung thực không? Bạn có phải là người bạn tốt không? Bạn có hài hước không? Chỉ vậy thôi. Đó mới là những thứ quan trọng vì đó là những gì bạn muốn thấy trong cáo phó của mình.
Tôi nghĩ một phần lý do người ta tiêu tiền theo cách họ làm cũng liên quan tới chuyện đó, tức là hành vi đó, mà còn liên quan tới điểm về chấn thương ở đầu câu chuyện, có thể dẫn đến chứng nghiện tiết kiệm. Tôi thường tự hỏi về điều này vì hồi trẻ tôi có vấn đề tiêu xài mất kiểm soát và tôi cũng thấy những người dường như chẳng tiêu gì cả, họ cứ gom tiền. Bạn có nói chút về chuyện này trong sách, như hành vi đó cũng tệ ngang nhau phải không? Vâng, tôi nghĩ nó tệ ngang nhau vì cả hai đều cùng một bản chất, đó là tiền đang kiểm soát bạn. Tiền nên là công cụ bạn dùng để trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình, để trở nên hạnh phúc hơn, hài lòng hơn. Nhưng khi nó kiểm soát tính cách bạn, nó không khác gì bất kỳ dạng nghiện nào khác, nơi nó ép bạn làm những điều bạn không thực sự muốn làm. Và điều đó có thể thể hiện ở hai đầu: người thì không thể ngừng tiêu, người thì không thể tiêu đủ. Nhiều cố vấn tài chính sẽ nói một trong những vấn đề lớn nhất họ gặp là khách hàng đã tiết kiệm đủ tiền cho hưu trí. Làm tốt. Bạn đã tiết kiệm 40 năm. Bạn đã đóng tối đa 401k. Bạn đã làm mọi thứ phải làm. Và giờ bạn 70 tuổi và có đủ tiền để đi du lịch và chơi golf mà bạn không làm. Bạn không làm. Và tôi nghĩ đó là vì họ quá quen với nhận dạng “tôi là người tiết kiệm”. Hàng tháng tôi tiết kiệm và hàng tháng tài sản ròng tăng lên và họ không thể tự biến mình để chuyển hướng và đi theo chiều ngược lại. Với nhiều người trong số đó, tiền hoàn toàn kiểm soát danh tính của họ. Nó bảo họ phải sống thế nào, phải thích gì, phải khao khát điều gì, phải hưởng thụ ra sao. Tiền hoàn toàn kiểm soát tính cách họ. Và nó nguy hiểm và có hại y như khi bạn còn là thiếu niên mà không thể dừng việc tiêu tiền. Và cả hai trường hợp đó đều khiến tiền như con rối điều khiển cuộc đời bạn. Nó nói với bạn chính xác phải làm gì và khi nào phải làm.
Nếu tôi muốn lập một khuôn khổ để biết cách chi tiêu tiền của mình, tôi bắt đầu từ đâu? Tôi cần làm rõ điều gì không? Và tôi đoán câu hỏi khác, hơi liên quan tới chuyện này, là cuộc tranh luận tổng quát: tiền có thể làm bạn hạnh phúc được không? Đúng không?
Nhưng tôi đang cố gắng tự hỏi, bắt đầu từ đâu? Bởi vì một trong những điều tôi muốn có được từ hôm nay là một khung rõ ràng hơn về cách tiêu tiền. Hai điểm bạn vừa đề cập, tôi nghĩ liên quan chặt chẽ với nhau. Về điểm đầu tiên, tiền có làm bạn hạnh phúc hơn không? Câu trả lời là có, nhưng có một dấu hoa thị bên cạnh điều đó mà chúng ta cần làm rõ. Trong nhiều năm đã có một cuộc tranh luận học thuật lớn: nhiều tiền hơn có làm bạn hạnh phúc hơn không? Một số nghiên cứu cho thấy có, rõ ràng là có. Một số khác lại cho thấy không, thực ra thì không. Các học giả, các nhà kinh tế đã đấu tranh suốt hàng thập kỷ. Vấn đề được làm sáng tỏ hơn trong vài thập kỷ gần đây với một chút tinh chỉnh, đó là: nếu bạn vốn là một người không hạnh phúc, nếu bạn đang lo âu, đang trầm cảm, nói chung thì có nhiều tiền hơn sẽ không giúp bạn nhiều lắm. Nó có thể giúp một chút ở các chi tiết nhỏ. Nếu bạn bắt đầu là một người không vui, trầm cảm, lo lắng, thì tiền nhiều hơn cũng chỉ giúp chút ít. Nếu bạn vốn đã là một người hạnh phúc, hài lòng, vui vẻ, hay cười, thì có nhiều tiền hơn sẽ mang lại cho bạn cuộc sống tốt hơn. Về hướng nào đi nữa, tiền chỉ khuếch đại con người bạn vốn có. Nó sẽ không thay đổi bạn quá nhiều, chỉ phát huy bản tính vốn có của bạn. Rất giống như người ta nói về quyền lực: một khi bạn có quyền lực trong chính trị hay ở đâu đó, quyền lực ấy chỉ khuếch đại tính cách bạn vốn có. Tiền cũng tương tự như vậy. Vì thế nó không phải là một thứ thần dược theo kiểu “ồ, nếu bạn khổ sở, có nhiều tiền hơn sẽ xóa hết mọi vấn đề của bạn.” Nó có thể làm một số vấn đề của bạn bớt khó xử lý hơn một chút. Nhưng hãy nghĩ về nó một cách rõ ràng. Giả sử bạn thừa cân và không hạnh phúc. Bạn ghét công việc, mới ly dị, và con cái không chịu nói chuyện với bạn, nhưng bạn sống trong một biệt thự có một chiếc Ferrari đậu trên đường lái và bạn có đủ loại đồ đạc sang trọng. Đó có phải là một cuộc đời tốt không? Nếu mọi thứ khác trong cuộc sống của bạn tồi tệ và mỗi sáng bạn thức dậy rồi thốt lên “Ôi không, lại phải đi làm hôm nay. Tôi ghét công việc này. Tôi cô đơn, tôi khổ sở, tôi thừa cân, tôi không ngủ được, tôi nghiện rượu” hay bất cứ thứ gì. Tất nhiên đó là một cuộc đời khủng khiếp. Nhà cửa và xe cộ chẳng có ý nghĩa gì cả. Nhưng bạn có thể đảo ngược tình huống và nói: giả sử bạn sống trong một ngôi nhà trung lưu khá khiêm tốn và lái một chiếc Honda Civic mười tuổi, nhưng bạn yêu công việc của mình, bạn thích đồng nghiệp, bạn có mối quan hệ tuyệt vời với vợ/chồng, con cái ngưỡng mộ bạn, bạn mời bạn bè đến ăn nướng mỗi tối thứ Sáu. Về mặt vật chất thì rất khiêm tốn — bạn có những gì cần, không nghèo, không vô gia cư, có thức ăn và chỗ ở mong muốn — nhưng bạn sẽ hoàn toàn điên rồ nếu chọn người bất hạnh trong biệt thự thay vì người hài lòng, hạnh phúc trong ngôi nhà trung lưu. Nếu mục tiêu của bạn là sống một cuộc đời tốt, thì chọn cái này thay cho cái kia là hoàn toàn điên rồ. Tôi cảm nhận điều này khá rõ gần đây vì tôi bay đến Cape Town một mình. Trước giờ tôi chỉ từng đến đó cùng bạn gái và bạn bè. Lần đầu tôi đến với gia đình, lần thứ hai là với bạn gái và bạn bè. Lần này tôi đến một mình. Và tôi cảm nhận một cảm giác tồn tại sâu sắc khi tỉnh dậy, đi qua ngôi nhà ấy một mình và nghĩ, chết tiệt. Rất rõ ràng với tôi rằng mục đích của một ngôi nhà lớn như vậy là để lấp đầy nó bằng con người. Đúng vậy. Tôi có đưa điểm này trong sách: câu hỏi rất đơn giản, một ngôi nhà lớn có làm bạn hạnh phúc hơn không? Tôi nghĩ nó sẽ khiến bạn chán nản nếu nó trống rỗng. Bởi vì đó là cảm giác của tôi — tôi thà ở một căn studio một mình còn hơn ở một ngôi nhà lớn một mình. Tôi có một nhận ra tương tự với bạn vài năm trước khi tôi đưa gia đình đi nghỉ ở Maui — tôi rất thích Maui, đó là nơi tôi thích nhất trên thế giới. Và bây giờ chúng tôi đã có con, nên tôi xây lâu đài cát với các con trên bãi biển ở Maui. Tôi nhớ đã nghĩ rằng khoảnh khắc đó là 10/10, đỉnh cao cuộc sống: xây lâu đài cát với con cái, mọi người vui vẻ dưới nắng. Nhưng rồi tôi nhận ra rằng nếu đó là 10 thì chơi Lego ở nhà trên nền phòng khách với các con cũng là khoảng 9 — rất gần nhau. Nhận ra của tôi là thứ tôi thích là thời gian chất lượng bên các con. Và tôi nghĩ nhiều lý do khiến người ta đi du lịch không phải vì họ thích lên máy bay, mệt mỏi vì lệch múi giờ và chật chội trong khách sạn nhỏ; cái họ thích là thời gian không bị gián đoạn, rời xa công việc, rời xa mọi áp lực thường ngày. Đó mới là thứ họ thực sự thích. Vì vậy câu hỏi “một ngôi nhà lớn có làm bạn hạnh phúc hơn không?” câu trả lời là có, trong chừng mực nó giúp bạn dễ mời bạn bè và gia đình tới hơn, bởi vì chính bạn bè và gia đình mới là những người thực sự làm bạn hạnh phúc. Vậy nên câu trả lời có thể là có, nếu bạn dùng ngôi nhà vì đúng lý do. Có một bài báo trên New York Times, có lẽ cách đây 10–15 năm. Bài báo nói: hai chuyện đã xảy ra với Julia Roberts trong tuần này. Một là cô ấy giành giải Oscar, hai là cô phát hiện chồng mình ngoại tình. Và cột báo viết, “bài kiểm tra nhanh: Julia Roberts có một tuần tốt không?” Và bạn sẽ thật ngu ngốc nếu trả lời “có.” Đó có lẽ là tuần tồi tệ nhất cuộc đời cô, tôi đoán vậy.
Nhưng những gì ta nhìn thấy từ bên ngoài thì là người ấy được trang điểm, mặc chiếc váy đẹp, nhận vinh dự lớn nhất trong sự nghiệp và nói kiểu như “wow, hẳn phải tuyệt lắm”, nhưng khi nhìn toàn cảnh thì bạn sẽ thấy, không, không dễ như vẻ bề ngoài.
Bạn nói ở trang 23 của cuốn sách một câu tôi rất thích: “hãy khoe bên trong ngôi nhà của bạn, chứ không phải bên ngoài”. Đúng. Bởi vì bên trong ngôi nhà là những gì bạn bè và gia đình bạn được thấy. Có mẹo gì ở đây không? Ý tôi là, có không, bởi vì có hàng loạt cộng đồng trên mạng nảy ra các “mẹo”, những cách sống khác. Họ bước ra khỏi “ma trận” và tạo thành một cộng đồng nhỏ, như một giáo phái, sống khác đi và không tuân theo các quy tắc của cái gọi là “ma trận”. Tôi rất có cảm giác rằng hầu hết chúng ta bị mắc kẹt trong ma trận. Phải.
Chúng ta bị mắc kẹt trong trò chơi đua đòi địa vị, cạnh tranh với nhau, không phải tìm kiếm hạnh phúc.
Vậy mẹo ở đây là gì? Làm sao tôi thoát khỏi ma trận? Nó trông như thế nào?
Tôi nghĩ nếu có một công thức tôi trình bày trong sách — và tôi nhấn mạnh rằng không có công thức chung cho cách tiêu tiền — nhưng nếu tôi cố gắng làm một công thức cho một cuộc sống khá tốt (và điều này vượt ra ngoài chuyện tiền bạc), thì công thức cho một cuộc sống khá tốt là: độc lập cộng với mục đích. Nếu bạn hỏi: làm sao để trở thành người hạnh phúc? Bạn cần độc lập. Bạn cần có khả năng làm điều bạn muốn khi bạn muốn, với những người bạn muốn. Và bạn cần một mục đích lớn hơn bản thân mình. Đó có thể là hàng triệu điều khác nhau: bạn bè, gia đình, sự nghiệp, tôn giáo, bất kể. Tôi thấy rất khó tưởng tượng ai có cuộc sống tốt mà thiếu hai thứ đó. Nếu cả cuộc đời và lịch trình của bạn bị người khác quyết định — bạn phải đi làm một công việc bạn không thích, phải đi lại xa mà bạn không muốn, phải làm những việc bạn không muốn — thì rất khó để hạnh phúc. Và nếu bạn không có mục đích để làm những việc đó thì càng khó.
Vì vậy ý tôi là, điều tốt nhất để tiêu tiền là mua độc lập. Tôi xem đó là việc mua độc lập, không chỉ là tiết kiệm tiền. Tôi coi mỗi khoản tiết kiệm là mua độc lập. Tôi cảm thấy mình đang mua độc lập khi tôi tiết kiệm. Mỗi đô la tôi tiết kiệm là tôi độc lập hơn một chút so với trước. Là một phần tương lai mà tôi giờ sở hữu và kiểm soát. Nếu bạn đang nghe và nghĩ: tôi không độc lập về tài chính, tôi không có khả năng trở nên độc lập tài chính — độc lập tồn tại trên một thang đo. Và thực sự, mỗi đô la bạn tiết kiệm làm bạn độc lập hơn một chút so với trước. Nếu bạn có $100 trong tài khoản tiết kiệm, điều đó giúp bạn—nếu mất việc—linh hoạt hơn một chút cho tiền thuê nhà hay thực phẩm so với trước kia. $1,000, $10,000, bất kỳ khoản nào bạn có cũng làm bạn độc lập hơn. Khi bạn nhìn nhận một trong những cốt lõi của cuộc sống tốt là độc lập, thì bất kỳ khoản tiết kiệm nào cũng mua được độc lập. Tôi nghĩ đó là một nhận xét mạnh mẽ cho mọi người.
Phần mục đích thì mỗi người khác nhau. Với tôi hiện tại, đó là trở thành một người cha tốt. Đó là danh tính tôi muốn có. Mục tiêu lớn nhất của tôi trong đời là làm một người bố tốt. Tôi nghĩ hầu hết các phụ huynh sẽ nói không có niềm vui hay mục đích lớn hơn việc thấy con cái mình phát triển. Nó cũng mang lại nhiều nỗi buồn, nhiều đêm mất ngủ, nhiều lo lắng, nhiều âu lo. Nhưng không điều gì tôi trải qua, hoặc bất kỳ phụ huynh nào tôi biết, nói rằng có thứ gì đó trong đời họ quan trọng hơn điều đó — đó là điều tuyệt vời. Vậy nên ta mới có điểm này: công thức là độc lập cộng mục đích. Với tôi, mục đích là làm cha. Điều đó không đúng với mọi người. Nhưng bạn đang đánh đổi độc lập cho điều đó.
Tôi đánh đổi. Là độc lập nội tại mà tôi từ bỏ. Tôi muốn hy sinh cho con cái. Lòng trung thành dành cho những người xứng đáng nhận nó là điều tuyệt vời. Lòng trung thành dành cho những người không xứng đáng thì thật tệ. Vậy nên nếu bạn đang làm việc, đang dâng lòng trung thành cho một công ty không tôn trọng bạn thì thật khủng khiếp. Lòng trung thành với những người xứng đáng thì rất thỏa mãn. Con cái tôi xứng đáng với lòng trung thành của tôi.
Chúng kiếm được lòng trung thành đó như thế nào?
Chỉ bằng việc là con của tôi. Có những ngày tôi cảm thấy chúng không trân trọng điều đó, tất nhiên. Nhưng tôi nghĩ thường thì đúng như vậy. Mọi người rơi vào rắc rối khi họ trung thành với những người, tổ chức hay khuynh hướng chính trị không xứng đáng. Đó là lúc mọi chuyện trở nên nguy hiểm.
Bạn có nghĩ lời hứa về độc lập và tự do có một cái giá ngầm, tối tăm mà người ta không nói tới không? Bởi vì hiện nay có văn hóa kiểu như: tự làm chủ, đứng trên hai chân của mình. Nhưng khi nghĩ về những gì làm con người hạnh phúc, có vẻ là những điều mang tính tập thể. Trường hợp của bạn cũng vậy, như bạn nói, là sự phụ thuộc: con bạn phụ thuộc vào bạn, theo một cách nào đó bạn cũng phụ thuộc vào chúng. Tất cả những điều như bạn bè đến nhà khiến tôi hạnh phúc hơn là ở nhà một mình.
Nhưng quan niệm công chúng lại xoay quanh việc tối ưu cho tự do, dù đó nghĩa là gì, và chính xác hơn là tối ưu cho sự độc lập, không dựa vào người khác.
Khi bạn nhìn vào những người có vẻ bất hạnh nhất, họ lại có vẻ độc lập nhất. Đúng. Bởi vì nếu bạn tưởng tượng một người sống một mình trong túp lều giữa Montana, không ai xung quanh, hay bất cứ gì tương tự. Không có gia đình, không có thú cưng, làm freelance trên laptop một mình, trong một căn hộ kính ở Dubai, không có nghĩa vụ lớn, không gắn bó với nhà thờ. Nhưng quay lại công thức, độc lập chính là mục đích. Những người đó không có mục đích. Ồ, đúng vậy.
Vì vậy tôi nghĩ, vâng, ai cũng sẽ phải phụ thuộc vào vợ/chồng, con cái, nhưng bạn biết đấy, có sự phụ thuộc ở đó, nhưng đó là lựa chọn của tôi. Tôi đã chọn cô ấy làm vợ. Tôi đã chọn có con. Vậy nên tôi vẫn làm điều đó theo điều kiện của mình. Và vì vậy bạn sẽ không muốn, hoặc tôi nghĩ bạn không muốn hoàn toàn độc lập theo nghĩa là không dựa vào ai và không ai dựa vào bạn, bởi vì khi đó bạn sẽ không có mục đích. Đó là việc chọn người mà bạn muốn phụ thuộc. Tôi nghĩ bạn không độc lập nếu bạn phải trung thành với một công việc mà bạn ghét nhưng bạn phải giữ vì đó là công việc duy nhất bạn có, và bạn phải làm nó. Và bạn phải trả tiền thuê quá cao cho một căn hộ mà bạn thậm chí không thích lắm. Đó là sự phụ thuộc vào những thứ bạn không muốn, nhưng tôi muốn phụ thuộc vào gia đình mình vì điều đó mang lại cho tôi mục đích. Đó là sự độc lập để được chọn lựa, tôi đoán vậy. Để chọn người mà bạn sẽ phụ thuộc vào. Đúng vậy.
Và quay lại điểm trước đó, bạn nói về tiết kiệm và rằng hình thức chi tiêu ưa thích của bạn là tiết kiệm. Vâng. Có người đang nghe đây: bạn nghĩ người ta nên có ít nhất bao nhiêu tiền tiết kiệm? Nếu bạn cố gắng nói một cách kỹ thuật, tôi sẽ hỏi: khả năng là một lúc nào đó trong đời bạn sẽ mất việc và không tìm được việc khác trong sáu tháng là bao nhiêu? Xác suất không nhỏ là điều đó sẽ xảy ra với bạn vào một thời điểm nào đó — không thoải mái khi nghĩ về điều đó. Có thể nó đã từng xảy ra với bạn rồi, nhưng khả năng rằng nó sẽ xảy ra là khá cao. Vì vậy, nếu bạn nói rằng một thước đo tốt cho mức độ độc lập ở mức khá — không phải mức thấp mà là mức trung bình — thì đó là: tôi có thể tự duy trì trong sáu tháng. Và với nhiều người, đó là một nhiệm vụ đáng lo. Có thể bạn sẽ không đạt được điều đó khi 18 tuổi. Sẽ cần một khoản tiết kiệm để đến đó, nhưng đó là mức mà bạn có thể thở phào ở một mức độ mà hầu hết mọi người chưa từng trải qua trước đây, kiểu như sẽ có chuyện tồi tệ xảy ra trong đời bạn, sẽ khó chịu, nhưng rồi sẽ ổn.
Và với phần lớn người dân trong phần lớn lịch sử, chuyện là có điều tồi tệ xảy ra với bạn và bạn sẽ không ổn. Nó sẽ rất đau thương. Và một trong những điều quan trọng là khi bạn mất việc, khả năng đi tìm một công việc tốt — thậm chí tốt hơn, nơi bạn muốn làm việc với những người bạn thích — là rất quan trọng. Nếu bạn không có tiết kiệm, bạn sẽ buộc phải theo mặc định chọn công việc đầu tiên bạn gặp. Ngay cả khi đó là một công việc tồi tệ ở một nơi bạn ghét, làm điều bạn ghét, với những người bạn không ưa. Vì vậy sự linh hoạt để cho mình thời gian tìm một công việc dễ chịu và tốt hơn — đó là mục đích của tiết kiệm.
Và điều đó quay lại điểm của bạn về độc lập, nghĩa là việc tích lũy tiết kiệm là xây dựng độc lập hay tự do để lựa chọn ai bạn làm việc cùng. Đúng. Nếu tệ nhất xảy ra, bạn không nhất thiết phải đi làm tại một chỗ kinh khủng nào đó, một nơi khủng khiếp.
Bạn cũng nói về ghen tỵ trong sách. Tôi đọc một số thống kê khá thú vị, đó là nếu bạn trúng xổ số, khả năng hàng xóm của bạn phá sản sẽ tăng lên. Đó là một thống kê đáng ngạc nhiên, phải không? Vậy chuyện gì đang xảy ra ở đó? Bạn nhìn người hàng xóm trúng xổ số và họ có thể mua nhà nghỉ, mua xe mới, cho con đi trường tư, đủ thứ. Và bạn nhìn thấy điều đó và nghĩ: tôi cũng cần như vậy. Thật bất công khi họ có còn tôi thì không, và tôi sẽ làm bất kỳ quyết định tài chính liều lĩnh nào để có được điều đó. Rất nhiều thứ chúng ta nghĩ là bình thường — định nghĩa thành công của chúng ta — chính là thứ người khác xung quanh có. Vậy nếu bạn thấy hàng xóm sống tốt hơn bạn, thì đột nhiên định nghĩa về một cuộc sống tốt của bạn là những gì họ đang làm. Và bạn sẽ làm những điều liều lĩnh để đạt được nó. Tôi nghĩ đó là chuyện thường xảy ra. Một trong những điều rút ra là: hãy cẩn trọng với những người bạn giao du, vì bạn sẽ lấy họ làm mốc cho mức độ thành công và hạnh phúc. Hãy rất thận trọng với những ai bạn ngưỡng mộ và mong muốn trở thành.
Tôi lớn lên ở Lake Tahoe, California, và đó là trước khi có tiền từ ngành công nghệ, khi vùng đó không giàu có. Bây giờ thì khác vì tiền công nghệ từ San Francisco ào lên, nhưng Tahoe những năm 90 và đầu những năm 2000 là một nơi tách biệt giữa rừng rú. Bạn có thể mua nhà chẳng tốn bao nhiêu. Và hầu hết người trong thị trấn không có nhiều tiền. Rồi tôi vào đại học ở Los Angeles, nơi có nhiều của cải, nhiều kỳ vọng, có Lamborghinis và Rolls Royces này nọ. Và một trong những quan sát của tôi là người ta ở Tahoe hạnh phúc hơn. Tôi nghĩ lý do là vì định nghĩa về thành công ở Tahoe lúc đó chỉ là một ngôi nhà hai phòng ngủ và một chiếc xe bán tải. Đó là thành công. Ở Los Angeles, định nghĩa thành công là một dinh thự và một chiếc Bentley. Nên ở Tahoe dễ để người ta cảm thấy: tôi ổn, tôi đã đạt các tiêu chí.
Ý là, nhìn kìa, tôi thành công. Nhìn đi,
nhìn ngôi nhà nhỏ xíu của tôi và chiếc xe bán tải cũ nát của tôi. Đó là thành công. Phải. Và vì vậy điều đó như là,
phải cẩn thận với những người bạn giao du. Bởi vì bạn sẽ bị neo theo mức độ thành công của họ.
Tôi có mấy biểu đồ ở trước mặt bạn kia. Ừm, tôi nghĩ một trong số đó là dải mức độ độc lập tài chính. Vậy bạn có thể giải thích cho tôi đó là gì và tại sao hiểu được điều đó lại hữu ích không? Tại sao nó hữu ích để hiểu? Tôi nghĩ là, tôi có một người bạn, 10 hay 20 năm trước. Và anh ấy nói, tôi không tiết kiệm tiền vì tôi không thấy mục đích. Tối đa tôi tiết kiệm được là trăm đô một tháng. Vậy cái đó giúp gì cho tôi? Và vì tôi nghĩ nó chẳng giúp gì, tôi thà cứ tiêu đi. Và tôi nghĩ không, không phải vậy, đó là cả trăm đô tiết kiệm. Hoặc nếu bạn làm vậy trong một năm, 1.200 đô tiết kiệm là 1.200 đô độc lập hơn so với trước kia. Và thêm nữa, không phải nếu mà là khi bạn mất việc hay xe của bạn hỏng, bạn sẽ nhận ra số tiền đó quý giá đến mức nào. Và đó không chỉ là khoản tiết kiệm — đó là độc lập mà nó đem lại cho bạn.
Vì thế ý tưởng là độc lập nằm trên một dải, nó không phải là bạn hoặc là không phải, bạn hoặc không phải làm việc. Không hẳn là rõ ràng như vậy, nhưng hầu hết mọi người nghĩ theo hai cực đó. Tại sao tôi phải cố trở nên độc lập nếu tôi không có cơ hội để không phải làm việc? Cách đơn giản để nhìn nhận là mỗi đô-la bạn tiết kiệm là một phần của tương lai mà bạn sở hữu, bạn kiểm soát, thuộc về bạn. Mặt trái của điều đó là mỗi đô-la nợ mà bạn có là một phần của tương lai mà người khác kiểm soát. Đó là một khoảnh khắc trong tương lai mà không thuộc về bạn. Nó thuộc về người khác. Và vì vậy tôi luôn nhìn nó như một dải. Khi tôi trẻ hơn và nghèo hơn nhiều, tôi là người tiết kiệm lớn, mặc dù, tôi có độc lập không? Không, dĩ nhiên tôi phải làm việc. Tôi phải làm việc để trả tiền thuê nhà và tiền mua thực phẩm, tất nhiên. Nhưng tôi xem như mỗi 20 đô, mỗi 50 đô tôi tiết kiệm đều đặt tôi vào vị thế tốt hơn trước. Nhìn lại, tôi nghĩ tôi không thể diễn đạt được điều đó cách đây 20 năm, nhưng đó là cảm giác của tôi. Phần lớn lý do lúc đó đến từ nỗi sợ. Tôi không có nhiều tự tin vào bản thân và sự nghiệp của mình. Nên tôi nghĩ cần phải tiết kiệm để chuẩn bị cho khi mọi thứ sụp đổ. Và dù nó không sụp đổ, tôi rất vui vì mình đã làm vậy. Bởi vì tôi có cảm giác an toàn tài chính và cảm giác độc lập về tài chính kể từ khi tôi còn đầu hai mươi. Không phải vì tôi đã tiết kiệm rất nhiều — tôi không — nhưng bất cứ khoản nào tôi tiết kiệm, tôi đều xem như tấm đệm khiến tôi tự tin hơn nhiều rằng nếu hoặc khi mọi thứ sai, tôi sẽ không phải vật vã. Tôi sẽ có một đệm để ngã xuống.
Vậy dải này là gì, những giai đoạn của dải này ra sao?
Bắt đầu từ đáy nhất. Bạn vô gia cư, bạn đi ăn xin, sống nhờ lòng tốt của người lạ. Khi bạn leo lên từ đó, bạn có thể hoàn toàn phụ thuộc vào sếp trong một công việc bạn không thích. Đó là một mức thấp khác. Khi bạn tiến lên từ đó, bạn có thể là kiểu: nhìn kìa, tôi phụ thuộc vào công việc và tiền lương của mình, nhưng có lẽ tôi có vài cơ hội. Tôi có thể đi làm chỗ khác. Tôi có thể chọn làm ở đây, tôi có thể chọn làm ở kia. Rồi bạn tiếp tục lên nữa. Kiểu như, ồ, tôi thích công việc của mình và tôi có chút tiết kiệm. Vậy nếu tôi mất việc này, tôi có thể dựa vào đó. Từ đó bạn có thể lên tới mức có thể sống ở nơi bạn muốn. Bạn có thể làm việc ở nơi bạn muốn. Bạn có thể chuyển ngành. Bạn có thể làm việc hoàn toàn khác. Bạn có thể nghỉ hai tháng để đi du lịch nếu muốn. Bạn đang leo lên đến mức cao nhất của độc lập tài chính, đó là tôi không cần phải làm việc nữa. Tôi đã tiết kiệm đủ và tôi có thể thức dậy mỗi sáng và làm bất cứ điều gì tôi muốn. Đó rõ ràng là ước mơ mà với hầu hết mọi người sẽ chẳng bao giờ đạt được cho tới khi họ có thể ở tuổi bảy mươi và về hưu, có an sinh xã hội và vài khoản tiết kiệm khác. Nhưng với phần lớn mọi người, một mức độc lập tốt làm mục tiêu là đủ tiết kiệm để nếu bạn mất việc, nếu xe của bạn hỏng, nếu bạn cần sửa mái nhà, bạn có thể làm được mà không mất quá nhiều giấc ngủ. Đó là mục tiêu thực tế mà tôi nghĩ hầu như ai cũng có thể đạt được.
Dựa trên tất cả những gì bạn biết về tiền bạc, nếu tôi muốn đạt tới mức cao nhất của tự do tài chính hoàn toàn, năm điều tôi nên nghĩ tới ở mức đơn giản là gì? Bởi vì nhiều người đang nghe bây giờ nghĩ, mục tiêu đời tôi không phải thành tỷ phú hay chục triệu phú. Mục tiêu đời tôi chỉ là tới điểm tự do đó sớm nhất có thể, nơi tôi có thể bắt đầu ra lệnh. Và có người mà tôi nói chuyện hôm trước nói rằng có một phong trào trên internet của mấy bạn trẻ cố đạt, họ gọi là gì nhỉ? Họ cố gắng tới điểm mà họ có thể nghỉ hưu sớm. FIRE. Cái gì đó FIRE.
Độc lập tài chính, nghỉ hưu sớm.
Ừm, bạn hiểu rồi.
Ừ.
Làm sao để tôi tới đó?
Điều đầu tiên tôi nghĩ quan trọng nhất, đây là điều đầu tiên và cũng là điều cuối cùng, phần quan trọng nhất, là tất cả sự giàu có, cảm giác giàu có của bạn là những gì bạn có trừ đi những gì bạn muốn. Và thật dễ dàng để bỏ qua phần sau. Tôi kể trong sách về bà cụ của vợ tôi, bà đã mất vài năm trước. Suốt 30 năm, bà sống dựa vào không hơn không kém khoảng 1.700–1.800 đô la một tháng từ an sinh xã hội. Không nhiều tiền. Theo hầu hết nhận định, rất ít tiền, nhưng bà không muốn gì hơn. Bà không muốn thêm gì nữa.
Nếu bà ấy kiếm được 1.700 đô la một tháng, bà ấy không muốn 1.700 đô la cộng thêm 1 đô la. Bà ấy hoàn toàn hạnh phúc. Bà ấy tìm thấy tất cả niềm vui của mình khi làm vườn, đi dạo, ngắm chim, ngắm bình minh, ngắm hoàng hôn, nói chuyện với bạn bè, quây quần bên gia đình. Nhưng nếu bạn hỏi bà, bạn sẽ nói: “Bạn chỉ kiếm 1.700 đô la một tháng. Bạn nghèo. Có phải điều đó làm bạn không vui không?” Bà sẽ kiểu như: “Cái gì? Bạn có nghĩ nhiều tiền sẽ làm cho hoàng hôn đẹp hơn à? Bạn có nghĩ nhiều tiền sẽ làm cho việc đi dạo thú vị hơn không?” Và tôi không nói bạn nên sống như vậy hay phải bằng lòng với số tiền đó. Nhưng điểm mấu chốt là bà ấy cảm thấy hài lòng. Bà ấy hoàn toàn hài lòng. Và đó là lựa chọn của bà. Và tôi nghĩ về mặt tài chính bà ấy còn hạnh phúc hơn một số tỷ phú. Bởi vì có nhiều tỷ phú có một tỷ đô la nhưng họ muốn có hai. Họ có hai tỷ nhưng muốn bốn. Một trong những điều là “hạnh phúc” có lẽ không phải từ phù hợp ở đây. Từ mọi người muốn là “hài lòng”. Khi bạn ngồi mơ mộng về căn biệt thự lớn hơn, thực ra bạn đang tưởng tượng mình ở trong căn biệt thự đó, cảm thấy hài lòng với nó. Bạn tưởng tượng mình ngồi trong ngôi nhà đó và nói: “Tôi không muốn gì hơn nữa.” Cảm giác mà chúng ta khao khát là cảm giác được hài lòng. Hạnh phúc thì luôn chỉ là cảm xúc trong 30 giây. Giống như tiếng cười. Nếu tôi kể một câu chuyện cười, bạn sẽ cười khoảng 30 giây rồi xong. Rất ít khi trong đời bạn vui vẻ hơn vài phút liền. Nhưng cái bạn muốn là một cảm xúc bền vững — cảm giác hài lòng. Nói đơn giản là: “Mình ổn. Mình hài lòng với thế này. Mình không muốn gì hơn.”
Tôi đã phỏng vấn Tiến sĩ Anna Lemke và bà ấy là nhà khoa học nổi tiếng nhất về việc nói và viết về dopamine. Và tôi tự hỏi phân tử dopamine liên quan thế nào đến điều này, bởi vì một trong những điều bà ấy nói với tôi là dopamine là hóa chất cho “muốn”. Mọi người, tôi nghĩ, đã nhầm lẫn và nghĩ nó là cho khoái cảm, cho hạnh phúc. Thực ra không phải — nó là “muốn nhiều hơn, nhiều hơn, nhiều hơn”. Bà ấy kể cho tôi nghe một nghiên cứu điên rồ về một con chuột mà họ đã gỡ bỏ thụ thể dopamine trong não. Nên nó không thể sản sinh dopamine. Rồi họ đặt thức ăn cách miệng nó vài inch và con chuột chết đói vì nó… và điều đó luôn ám ảnh tôi. Giống như, à, vậy dopamine là gì — nó là động lực để đi lấy, để muốn, để theo đuổi. Dopamine đang đóng vai trò gì ở đây?
Rất lớn. Và đó thực sự là một nhận thức tốt để hiểu rằng nhiều thứ không thể giải quyết bằng bảng tính. Không thể giải bằng công thức. Đó là hóa chất trong não bạn. Và rõ ràng có người nhạy cảm hơn người khác. Tôi nghĩ bà vợ/chồng tôi (bà nội/ngoại bên gia đình nhà ấy) có phần bẩm sinh khác người. Một phần là vì bà ấy là sản phẩm của thời kỳ Đại khủng hoảng, lớn lên trong thời đó, điều đó có thể đã hạ thấp kỳ vọng của bà. Bà ấy không bao giờ có mạng xã hội hay gì cả. Nhưng tất nhiên, tôi nghĩ có người có wiring (sự nối-dẫn bẩm sinh) khác người về mức độ hài lòng. Nhưng tôi nghĩ trong ngành tâm thần học có điều lớn là việc chẩn đoán một bệnh tâm thần đôi khi quan trọng hơn cả điều trị. Nếu bạn chỉ được chẩn đoán là, à, bạn bị ADHD, bất kể là gì, chỉ cần biết điều đó thôi — việc bạn ngừng tự hỏi “tại sao tôi có những suy nghĩ này?” và hiểu được lý do khiến bạn có những suy nghĩ đó — đôi khi quan trọng hơn cả điều trị. Và tôi nghĩ điều đó đúng ở đây. Kiểm soát hoàn toàn ham muốn nghe thì dễ nói hơn làm, nhưng chỉ việc biết tại sao bạn làm vậy và nhận ra nó có lẽ sẽ không đem lại hạnh phúc bạn mong muốn — rằng giống như bất kỳ cơn nghiện nào, bạn càng theo đuổi nó thì nó càng xa — có thể giúp rất nhiều. Còn bản thân tôi, vẫn có những lúc. Có những khoảnh khắc tôi nghĩ: “Ôi, mình nên mua chiếc xe đó. Có lẽ mình nên lấy nhà lớn hơn.” Tôi có những cảm xúc đó hàng ngày. Cảm xúc không biến mất, nhưng tôi nghĩ giờ tôi đã khá hơn trước. Tôi tự nhắc mình rằng: điều đó sẽ không làm bạn hạnh phúc. Bạn biết bạn đã thử rồi, bạn đã từng thử và nó không làm bạn hạnh phúc. Điều sẽ làm bạn hạnh phúc là dành thời gian với bọn trẻ, có mối quan hệ tốt với vợ, sức khoẻ thể chất của chính bạn, cười với bạn bè và có những thời khắc vui vẻ với người bạn thích. Đó sẽ làm bạn hạnh phúc. Và bạn biết điều đó không phải tự nhiên. Tôi phải tự nhắc mình vì nó không trực giác. Và tôi có dopamine bảo tôi rằng bạn nên muốn nhiều, nhiều, nhiều hơn, vậy nên bạn chẳng bao giờ thỏa mãn. Nhưng tôi nghĩ khi bạn đã chẩn đoán được vấn đề, thì dễ dàng hơn để nhận diện cảm xúc đó và nhận ra nó đang kể cho bạn một câu chuyện có lẽ không đúng.
Tôi tự hỏi, liệu tôi có thể đổi được “cơn nghiện” đó không, bởi vì bạn vừa gọi nó là một cơn nghiện. Nếu đó là vấn đề của công thức dopamine, liệu tôi có thể chuyển cơn nghiện đó sang thứ gì đó có ích hơn không? Và liệu điều đó có khiến chi tiêu của tôi tốt hơn không? Khi nghĩ về tôi lúc 18 tuổi với vấn đề chi tiêu tồi tệ, có lẽ tôi đã chuyển thứ đem dopamine cho mình sang việc xây dựng doanh nghiệp hoặc làm podcast hay viết sách hay làm một người cha tốt. Tôi không biết. Tôi nghĩ có lẽ ai cũng nghiện thứ gì đó, không ngoại lệ, và việc tận dụng quá trình đó cho thứ gì đó có ích là điều quan trọng.
Vậy nên có người nghiện cái này nọ—vợ tôi nghiện làm vườn, giả sử là vậy—cô ấy hoàn toàn không quan tâm đến đầu tư hay tiêu tiền cho một thứ gì đó xịn, cô ấy không quan tâm đến xe của cô ấy hay xe của tôi hay xe của bạn. Nhưng nếu bạn có một khu vườn đẹp, nếu bạn có, bạn có, bạn có một khu vườn đẹp, cô ấy—cô ấy sẽ mê mẩn. Mỗi người đều có mối mê riêng. Và điều là, liệu bạn có thể tận dụng điều đó để tạo ra năng suất không? Tôi nghĩ nhiều người cực kỳ thành công là những người đã lấy được cơn nghiện tự nhiên của họ và biến nó thành năng suất cho công việc. Và đó là lý do họ thành công. Họ bị ám ảnh bởi một thứ. Và câu hỏi hay là liệu chúng ta có thể hướng cơn nghiện đó hay không, hay nó đã được lập trình sẵn. Tôi nghĩ điều đó đúng với tôi. Người đã viết sách về tiền bạc suốt 20 năm, nghĩ về tiền bạc suốt 20 năm. Mẹ tôi kể một câu chuyện rằng khi tôi ba tuổi, tôi ngồi đếm tiền lẻ. Tôi không muốn đếm vỏ sò. Tôi không muốn đếm lá bài. Tôi không muốn đếm đá. Tôi muốn đếm tiền. Nên tôi nghĩ tôi luôn có khuynh hướng bị mê hoặc bởi tiền. Tại sao? Tôi không biết. Vì tôi đã làm thế khi ba tuổi, tôi làm trước cả khi có thể suy nghĩ thấu đáo, nhưng tôi nghĩ ai cũng có mối mê nhỏ của mình. Nó luôn làm tôi thấy thích thú. Tôi không nghĩ mình bị ám ảnh bởi tiền. Tôi không nghĩ tiền điều khiển cuộc sống tôi, nhưng tôi đã phải cố gắng đi theo con đường để có một mối quan hệ lành mạnh hơn với nó. Nhưng tôi nghĩ rõ ràng lý do tôi rơi vào nghề này là vì nó luôn là mối quan tâm của tôi. Và tôi nghĩ ai cũng có cái đó trong đời.
Người ta nói về tính cách dễ nghiện và tôi nghĩ về một trong những người bạn thân nhất—anh ấy từng nghiện rượu, sau đó gặp vấn đề cờ bạc, rồi vấn đề ăn uống, rồi bị ám ảnh bởi chạy marathon. Anh ấy thay mỗi thứ bằng thứ tiếp theo. Giờ anh ấy bị ám ảnh bởi sức khỏe và thể hình. Khi nghĩ về những người đang vật lộn với vấn đề tiền bạc và cả cuộc chiến tiền bạc trước đây của chính tôi, tôi nghĩ có lẽ tôi cũng chỉ đơn giản là đổi nó sang một thứ khác. Và thực ra tôi khá vui vì tôi đã đổi sang một cơn nghiện tốt hơn. Đó là sự nghiệp của bạn, sự nghiệp của tôi. Và, à, tôi đoán là tôi khá nghiện việc này. Đúng. Nhưng tôi nghĩ bạn thích nó và nó lành mạnh. Chính xác. Ừ.
Tôi nghĩ điều đúng về chứng nghiện tiền là nó thường là kiểu nghiện cổ điển: bạn tự nói với mình, nếu chỉ cần có thêm một lần nữa, theo kiểu ấy, thì mình sẽ thỏa mãn. Rồi, rồi, rồi sẽ đủ. Và câu trả lời là: không, chắc chắn không. Tôi kể một chuyện cá nhân cho bạn. Tôi không nghĩ điều này đúng, nhưng nó làm tôi cười. Vợ tôi và tôi mua một nhà mới khoảng một năm trước. Nhà tuyệt lắm. Chúng tôi rất thích. Và anh rể tôi đến chơi hôm nọ và anh nói, biết không, anh chỉ sống ở đây được hai năm là lại muốn mua căn nhà to hơn. Tôi phải cười vì tôi nghĩ là không hẳn vậy. Nhưng tôi biết ý anh nói là đúng. Đó là xu hướng tự nhiên. Khi chúng tôi mua nhà, nghĩ là ôi, sẽ tuyệt lắm, tưởng tượng được làm chuyện này nọ, chúng tôi có những hàng xóm này nọ. Và bạn nhanh chóng quen với điều đó. Rồi tầm nhìn của bạn dịch lên cao hơn một chút và bạn lại nghĩ, vâng, nhưng nhìn căn nhà kia kìa. Căn kia đẹp hơn, phải không? Đó luôn là xu hướng tự nhiên. Và đó là dopamine đang hoạt động. Đó hoàn toàn là dopamine. Bởi lẽ sự thật là căn nhà trước của chúng tôi đã rất tốt. Và căn nhà trước đây từng là giấc mơ của chúng tôi.
Dopamine tồn tại khi có một khoảng cách giữa nơi bạn đang ở và nơi bạn muốn đến với một điều gì đó. Và khi khoảng cách đó khép lại, người ta thường gọi đó là ảo tưởng khi đến đích.
Đúng.
Đó thực sự là điều bạn mô tả. Bạn tự nói với mình, một khi tôi tới đó, thì tôi sẽ ổn. Rằng thế là đủ. Và đó là một ảo tưởng vì bạn biết điều đó không đúng. Ngay khi bạn tới đỉnh núi nào đó, lại có một ngọn núi khác ở trên đó. Nó thúc đẩy bạn theo một cách không dễ chịu chút nào. Không ai nên giả vờ là bạn có thể chỉ làm điều này ngay hôm nay. Nhưng nó thúc đẩy bạn trân trọng những gì bạn có bây giờ và tìm niềm vui, tìm hạnh phúc qua những thứ khác không mang ảo tưởng khi đến đích. Chẳng bao giờ—là một bậc cha mẹ, tôi đã bao giờ nói, ồ, giá mà tôi có thêm một đứa nữa thì tốt hơn không? Thực ra không có ảo tưởng khi đến đích với trẻ con. Bạn chỉ đơn giản là trân trọng được ở bên tụi nó. Bạn trân trọng tất cả, và nếu có gì thì ngược lại—bạn nhìn lại rồi nghĩ, ôi, tôi nhớ khi tụi nó còn nhỏ. Buồn vì tụi nó lớn quá nhanh. Thay vì nhìn về phía trước và nghĩ là ôi, sau này sẽ tốt hơn, bạn lại nhìn về quá khứ và ước mình đã trân trọng giai đoạn đó nhiều hơn.
Khi bạn nói một trong những cách để về hưu sớm và sống tốt hơn là hãy muốn những gì bạn có và về cơ bản là muốn ít thứ hơn, tôi thường hay phân vân với ý tưởng này vì có những nhà sư nói rằng hạnh phúc là không khao khát điều gì. Rồi có thực tế cuộc sống là phấn đấu cho những thứ dường như khiến tôi vui. Mọi người đều mô tả hành trình là phần thú vị nhất.
Đó là mục đích của bạn.
Vậy thì làm sao để tôi hiểu điều này? Các nhà sư bảo không nên muốn gì vì muốn sẽ làm mình thất vọng và không hài lòng. Nhưng trải nghiệm sống của tôi cho thấy phấn đấu cho điều gì đó cùng một nhóm người lại dường như khiến tôi hạnh phúc.
Tôi nghĩ có một sự khác biệt.
Đó là một khác biệt tinh tế, nhưng giữa việc theo đuổi điều mà bạn thực sự thích làm — mà với bạn là việc này, là công việc kinh doanh của bạn và những thứ tương tự — và việc nghiện một thứ gì đó, tức là đuổi theo một thứ mà bạn chưa có. Và tôi đoán bạn có thể sửa tôi nếu tôi sai, nhưng tôi hình dung khi bạn làm việc này, bạn không tự nói: tôi phải làm việc chăm chỉ hơn để một ngày nào đó podcast sẽ lên đến tầm đó. Tôi hình dung, nói cho tôi biết nếu tôi sai, nhưng tôi hình dung bạn đến chỗ làm mỗi ngày và nghĩ: hôm nay tôi thích làm việc này. Hôm nay tôi thích. Hôm qua tôi thích. Ngày mai tôi sẽ thích. Và vì vậy bạn không đuổi theo một mục tiêu giả tạo. Bạn thực sự thích làm việc đó.
Bạn biết không? Thật kỳ lạ. Vì, thật lòng mà nói, tôi chỉ có thể giữ một lập trường hữu ích. Nó là một sự kết hợp kỳ lạ của cả hai. Tôi muốn nói là, quan trọng là chúng ta phải có một vài mục tiêu, nhưng đồng thời sống trong nhận thức hoàn toàn rằng mục tiêu thực ra chẳng quan trọng. Và đó là nghịch lý tôi sống trong đó: ví dụ nếu chúng ta trở thành podcast lớn nhất thế giới, hãy đặt đó làm mục tiêu, vì nó cho chúng ta thứ gì đó để chạy theo. Tôi có thể đưa ra KPI và đặt mốc thời gian, phấn khích vì nó và tập trung vào nó, nhưng cũng sống trong nhận thức hoàn toàn rằng điều đó sẽ chẳng thay đổi gì cả trong cuộc sống tôi. Chẳng có gì cả. Phải không? Tôi sẽ được một chiếc áo đen tốt hơn thôi sao? Nhưng đây là sự thật. Lý do chúng ta sống trong một thế giới với rất nhiều công nghệ và nhiều doanh nghiệp tuyệt vời, y học tốt v.v., là bởi hầu như mọi người trong suốt lịch sử nhân loại đều thức dậy mỗi sáng và nói: thế này thì chưa đủ. Tôi cần nhiều hơn. Đó là nhiên liệu của tiến bộ. Và tôi không muốn sống trong một thế giới nơi mọi người thức dậy và nói: tôi có tất cả những gì mình cần. Bởi vì khi đó tiến bộ sẽ dừng lại vào ngày đó. Có lẽ chúng ta sẽ bắt đầu suy giảm kể từ ngày đó. Vì vậy có một nghịch lý ở đây: như một xã hội, tôi biết ơn — và bạn nên biết ơn — rằng mọi người thức dậy cảm thấy chưa thỏa mãn bởi vì chúng ta đang sống trong một thế giới tốt hơn rất nhiều ngày nay so với một trăm hay hai trăm năm trước vì điều đó. Và những người giàu nhất thế giới, mà tôi nghĩ phần lớn họ chịu nhiều khổ sở về tâm lý, đã tạo ra công nghệ tuyệt vời mà bạn và tôi được hưởng lợi. Và lý do chúng ta làm podcast này là bởi vì những người trước chúng ta, giàu hơn chúng ta rất nhiều, đã thức dậy vào buổi sáng và nói: như thế này vẫn chưa đủ. Bill Gates, Jeff Bezos, tất cả những người đó, Elon Musk, Mark Zuckerberg, họ đã thức dậy và nói: tôi không quan tâm nếu tôi có một trăm tỷ đôla — vẫn chưa đủ. Tôi cần, tôi cần tạo ra công nghệ tốt hơn. Và điều đó thật tuyệt. Chúng ta hưởng lợi từ điều đó.
Vì vậy có một nghịch lý ở đây mà sẽ không bao giờ thay đổi. Nghĩa là càng xã hội tốt lên, tôi nghĩ càng có khả năng cao là toàn xã hội sẽ luôn có mức độ lo lắng và bất mãn và nói: thế này chưa đủ. Ở cấp độ cá nhân thì bạn có thể nhận ra trò chơi đó và đặt nó vào ngữ cảnh cuộc đời mình và nói: nhìn này, tôi muốn nhiều tiền hơn. Tôi muốn bán được nhiều sách hơn và có sự nghiệp tốt hơn. Tôi muốn dành dụm nhiều hơn. Nhưng tôi cũng phải cố gắng đưa nó vào bối cảnh và nói: chẳng điều nào trong số đó sẽ có ý nghĩa nếu tôi không có một mục đích cao hơn ngoài số tiền đó. Vì vậy tôi nghĩ bạn có thể khao khát nhiều hơn và vẫn cố gắng nhận ra trò chơi kỳ vọng. Dù bạn không thể hoàn toàn kiểm soát nó, nó giống như: tôi muốn ăn chế độ ăn tốt. Tất nhiên tôi muốn ăn đồ lành mạnh. Tôi sẽ không giả vờ rằng tôi không muốn ăn Oreo và kem vì chúng tuyệt và luôn luôn ngon. Và vì vậy tôi sẽ không bao giờ đến điểm mà tôi nói: tôi không muốn một ngôi nhà đẹp hơn. Tôi là con người. Bạn cũng vậy. Mọi người cũng vậy. Bạn luôn có những cảm xúc đó, nhưng bạn có thể nhận ra trò chơi. Bạn có thể nhận ra giọng nói đang nói với bạn và biết khi nào giọng nói đó nói dối bạn và khi nào nó kể cho bạn một câu chuyện sai lệch hoặc chỉ hơi thiếu sót.
Tôi nghĩ nếu phải nói ai là người hạnh phúc nhất trên đời trung bình — không đặt tên một người cụ thể nhưng mô tả cuộc sống của người hạnh phúc nhất — tôi đoán có lẽ đó là một gia đình trung lưu sống trong căn nhà ba phòng ngủ và có một chiếc xe năm tuổi, nhưng họ có một cuộc hôn nhân tuyệt vời, rất nhiều bạn bè. Họ có sức khỏe tốt, nhưng theo bất cứ tiêu chí nào khác thì khá bình thường. Và khi cuối đời, hơn cả những người rất, rất thành công, gia đình bình thường đó sẽ nhìn lại khi họ trên giường hấp hối, khi họ 95 tuổi và nói: đời thật tốt. Đó là một quãng thời gian tốt.
Bạn có nghĩ, ừm, đây là câu hỏi rất lạ để hỏi, nhưng bạn có nghĩ tôi có thể làm cho bản thân mình như vậy không?
Không. Sự thật là, tôi nghĩ trên thang bản chất và nuôi dưỡng, hầu hết những gì chúng ta tin và cảm nhận được được định hình từ khi thụ thai. Chúng ta sinh ra đã wired như vậy, và không có nhiều điều chúng ta có thể làm về điều đó. Một số người có những khía cạnh khác nhau. Elon Musk sinh ra đã có cách “dây dẫn” khác rất nhiều so với bạn và tôi, và chẳng có gì chúng ta có thể làm về điều đó. Vậy chúng ta là chính mình, nhưng tôi nghĩ chúng ta có thể đặt những cảm xúc đó vào một bối cảnh tốt hơn. Dù không thể kiểm soát việc có những cảm xúc ấy, chúng ta có thể chọn, có thể tự kể cho mình một câu chuyện đầy đủ hơn về lý do vì sao mình có những cảm xúc đó và những khát vọng ấy thực sự sẽ mang lại gì cho hạnh phúc của mình.
Vậy về điểm này liên quan đến cách nghỉ hưu sớm, điều đầu tiên là về quản lý những gì bạn muốn.
Còn điều gì khác nữa không, nếu, nếu tôi đang cố tăng khả năng nghỉ hưu sớm, ừm, tôi nên biết về các chiến thuật và chiến lược nào nữa không?
Chà, một điều, cái này hơi khác so với câu hỏi bạn vừa hỏi, nhưng một điều quan trọng là nhiều người nghỉ hưu sớm, họ tự nói với mình: tôi sẽ tiết kiệm nhiều tiền đến mức tôi sẽ nghỉ hưu khi 32 tuổi. Rồi cuộc sống sẽ tuyệt lắm. Thực tế xảy ra là họ nghỉ hưu ở 32 tuổi và sáu tháng sau, họ chán đến phát điên. Họ nhận ra điều thực sự làm bạn hạnh phúc là có mục đích. Và với nhiều người, mục đích có thể là sự nghiệp của họ, hoặc họ tưởng khi nghỉ hưu mọi thứ sẽ tuyệt vời. Nhưng sự thật là tất cả bạn bè họ vẫn đang đi làm và không có thời gian chơi golf với họ vào chiều thứ Ba. Vì vậy nhiều người nghỉ hưu sớm rồi lại quay trở lại làm việc, họ nhận ra mọi thứ không như lời quảng cáo vì nếu công thức là độc lập cộng với mục đích, thì họ có được độc lập, nhưng lại mất mục đích. Do đó công thức bị thiếu, họ không có được điều họ mong muốn.
Còn về thu nhập thụ động? Người ta nói nhiều về thu nhập thụ động. Một người bạn đã nhắn tin cho tôi hôm trước và nói, Steve, tôi đang có một vài khoản nợ, v.v. Nhưng nếu tôi chỉ tìm ra cách tạo ra thu nhập thụ động thì vấn đề sẽ được giải quyết. Thuật ngữ “thu nhập thụ động” bị lạm dụng hoàn toàn vì, ví dụ, nhiều người khi nói về thu nhập thụ động bảo: Ồ, tôi sẽ sở hữu bất động sản. Tôi có vài căn cho thuê và đó là thu nhập thụ động. Nếu bạn nghĩ sở hữu nhà cho thuê là thu nhập thụ động, chắc bạn chưa từng sở hữu nhà cho thuê vì chẳng có gì thụ động cả. Đó là một chuỗi liên tục những cái bồn cầu vỡ, mái nhà dột và khách thuê không trả tiền đúng hạn, và chẳng có gì thụ động. Đó gần như là một công việc toàn thời gian.
Tôi nghe ai đó nói gần đây rằng có hai cách để trở nên giàu có hơn. Bạn có thể hy sinh nhiều hơn hoặc bạn có thể muốn ít đi, và chỉ có thế. Thu nhập thụ động không phải là phần của phương trình đó bởi vì—
Cái đầu tiên là gì? Hy sinh nhiều hơn?
Hy sinh nhiều hơn. Nghĩa là gì? Là làm việc chăm chỉ hơn. Là làm một công việc có nhiều mặt bất lợi, có thể khiến bạn căng thẳng, buộc bạn phải dậy sớm và đi làm và làm những việc bạn không muốn làm, và dành thời gian xa con cái theo cách bạn không muốn. Hy sinh nhiều hơn hoặc muốn ít đi. Đó là hai lựa chọn của bạn. Và tôi nghĩ điều đó quan trọng trong cuộc tranh luận về thu nhập thụ động bởi vì tôi không nghĩ có cái gọi là thu nhập hoàn toàn thụ động. Ngay cả khi bạn chỉ đặt tiền vào tài khoản tiết kiệm trả lãi 3% — bạn đã phải hy sinh để kiếm tiền đó, để tiết kiệm, để trì hoãn hưởng thụ. Tôi thực sự nghĩ đó là một công thức sắt đá: hy sinh nhiều hơn hoặc muốn ít đi. Đó là hai lựa chọn. Không dễ chịu, nhưng nó là sự thật.
Mọi người muốn, bạn biết đấy, bảo tôi nên đầu tư vào đồng crypto nào để có được điều đó. Tất nhiên mọi người luôn muốn câu trả lời dễ dàng. Cũng giống như về sức khỏe, câu trả lời là ăn uống tốt hơn và tập thể dục. Không ai muốn điều đó. Họ chỉ hỏi có loại potion bí mật nào không, công thức bí mật nào không? Và có thể bây giờ có Ozempics. Có thể bây giờ gần hơn với công thức bí mật. Nhưng sự thật là, bí quyết để khỏe mạnh hơn là gì? Hy sinh nhiều hơn vì tập gym, nâng tạ và chạy bộ là một sự hy sinh. Nó không vui. Nó đau. Đó là lý do nó tốt. Hoặc muốn ít đi. Hãy hạnh phúc hơn với cơ thể không hoàn hảo của bạn. Tôi nghĩ đó là một ẩn dụ hay giữa sức khỏe và sự giàu có.
Thường khác biệt giữa một công ty thành công hay thất bại không phải vì sản phẩm hay chiến lược, mà vì con người ở bên trong. Rốt cuộc, định nghĩa của từ công ty là một nhóm người. Và một số công ty tốt nhất thế giới phần lớn được xây dựng bởi những người xuất sắc (A-players) bởi vì để tôi bật mí một bí mật nhỏ: khi bạn thuê một người xuất sắc, họ sẽ tiếp tục thuê thêm những người xuất sắc khác và điều đó lan toả. Thách thức là tìm ra vài người xuất sắc đầu tiên. Tôi tìm được hầu hết họ trên LinkedIn, nhà tài trợ của chương trình này. LinkedIn cung cấp nguồn nhân tài mà tôi không thể tìm được ở nơi khác. Những nhân tài có kỹ năng cần thiết và phù hợp về văn hóa mà tôi đang tìm. Mỗi khi tôi trả tiền để quảng bá một vị trí trên LinkedIn, tôi đã thuê được nhanh hơn và tất nhiên tốt hơn. Dữ liệu của họ cũng chứng minh điều này. Bạn sẽ nhận được thực sự nhiều ứng viên đủ điều kiện gấp ba lần so với nếu bạn đăng cùng vị trí miễn phí. Vì vậy nếu bạn đang cố xây dựng một điều gì đó thật sự lớn, bạn có thể bắt đầu bằng cách đăng tuyển miễn phí tại linkedin.com/DOAC. Đó là linkedin.com/DOAC. Và bạn có thể đăng vị trí của mình miễn phí ở đó. Tất nhiên các điều khoản và điều kiện áp dụng.
Tôi cần hiểu bao nhiêu về những gì đang xảy ra trên thế giới rộng lớn hơn và nền kinh tế để hiểu hành vi chi tiêu của chính mình, nên chi tiêu thế nào để làm giàu, nên tiết kiệm ra sao? Có quan trọng để hiểu về kinh tế vĩ mô không? Bởi vì hầu hết người nghe chương trình này có lẽ sẽ nghe những thuật ngữ đó được các nhà bình luận chính trị nhắc tới như lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang, thuế quan, v.v. Và tôi có nên hiểu những điều đó không? Có điều nào thực sự ảnh hưởng đến tôi theo cách quan trọng đối với tôi và gia đình tôi không?
Tôi không nghĩ điều đó là cần thiết. Bạn có thể chỉ ra những người tôi đã viết về trong sách mà không có giáo dục tài chính, không được đào tạo, không đọc Wall Street Journal, không thể giải thích cách Cục Dự trữ Liên bang hoạt động. Nhưng họ kiểm soát được tâm lý, kiểm soát được cảm xúc. Họ làm việc chăm chỉ. Họ tiết kiệm tiền. Họ đầu tư. Và chỉ cần thế là đủ. Vậy câu trả lời là bạn không cần phải biết mọi thứ này hoạt động như thế nào.
Cũng giống như để khỏe mạnh bạn không cần phải có bằng tiến sĩ về sinh học. Bạn không cần hiểu tế bào phân chia như thế nào để có một cơ thể khỏe mạnh. Và tôi nghĩ kinh tế cũng vậy. Thậm chí điều ngược lại có thể xảy ra với nhiều người: một khi họ bắt đầu đọc Wall Street Journal và học một chút về tài chính, điều đó làm tăng sự tự tin của họ nhiều hơn là năng lực thực sự. Rồi họ kiểu như: “Ồ, tôi đọc Wall Street Journal. Giờ tôi nên đi lướt sóng crypto vì tôi đọc được cái bài giải thích cách hoạt động của Cục Dự trữ Liên bang. Vậy là tôi sẽ…”, nó làm tăng sự tự tin hơn là kỹ năng. Thú vị thật.
Vì vậy tôi nghĩ quan trọng là phải là một công dân có thông tin, và Cục Dự trữ Liên bang ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn, thuế quan ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn. Nên cần có một hiểu biết cơ bản. Nhưng tôi cho rằng đó là chuyện trở thành một cử tri/công dân có hiểu biết hơn là chuyện có kỹ năng tài chính. Trong tất cả bạn bè thân nhất của tôi, khoảng năm hoặc sáu người, người giàu tiền mặt nhất lại là người biết ít về tài chính nhất — thật lòng mà nói, anh ta là người giàu nhất. Anh ta biết rất ít về đầu tư. Anh ta biết ít về crypto.
Cái meme kiểu quang phổ cuối: người nghèo lái Toyota, người ở giữa có Porsche, BMW, Mercedes, còn người giàu thì lại quay về Toyota. Dù bạn rất kém học hay cực kỳ khôn ngoan, bạn có xu hướng kết thúc ở đó. Và tôi nghĩ điều này đúng: những người làm tốt về mặt tài chính thường là những người không có giáo dục tài chính gì cả hoặc có giáo dục tài chính rất sâu. Còn người ở giữa thì sự tự tin tăng nhanh hơn khả năng thực tế của họ. Họ kiểu như: “Không, không, tôi đọc cái gì đó trên Reddit dạy tôi về day trading. Giờ tôi sẽ đặt cược toàn bộ tài sản ròng vào công ty mà tôi chưa bao giờ nghe đến.” Thật buồn cười.
Nhưng vậy người ở bên trái và bên phải của phổ đang làm cùng một điều gì đó giống nhau là gì? Với ai không nhìn thấy, tôi sẽ đưa lên màn hình, nhưng trục dưới ghi là “tài sản ròng”. Về cơ bản nói rằng người có tài sản ròng thấp mua Toyota, những người ở mức trung bình mua Lamborghini, Porsche, Jaguar, và những người có tài sản ròng cực cao lại mua Toyota. Rõ ràng là không hoàn toàn đúng tuyệt đối, nhưng người ta thích vì nó hài hước và họ thấy đúng. Tôi nghĩ phần lớn là khi bạn trở nên giàu hơn, bạn nhận ra ngôi nhà to và chiếc xe sang không mang lại điều bạn nghĩ. Nó không cho bạn thứ bạn kỳ vọng. Thế nên bạn quay lại hợp lý: “Tôi sẽ quay về tiện ích thôi, địa vị không mang lại gì cho tôi.” Cũng có thể là nếu bạn thành công và giàu có, bạn có thể được ngưỡng mộ và được chú ý vì doanh nghiệp bạn xây dựng, vì trí tuệ bạn có, hay vì tình bạn bạn có thể dành cho người khác. Do đó, mong muốn “nhìn này, xe của tôi thật ngầu” sẽ giảm đi.
Cách tôi giải thích khác là khi bạn không có nhiều tiền, khi bạn không có hiểu biết tài chính lớn như bạn tôi, bạn sẽ chơi những trò tiền tệ thật nhàm chán. Và khi bạn có hiểu biết tài chính lớn, bạn cũng có khả năng dành nhiều thời gian chơi những trò tài chính nhàm chán đó. Ý tôi nói “trò tài chính nhàm chán” là quỹ chỉ số. Và S&P 500 so với kiểu crypto. Tôi nghĩ bạn sẽ thấy trong đầu tư là người hoàn toàn nghiệp dư sẽ đầu tư vào quỹ chỉ số. Và cả những chuyên gia kỳ cựu Phố Wall cũng đầu tư vào quỹ chỉ số. Còn người ở giữa, có một chút thông minh, một chút kinh nghiệm, một chút thông tin, thì cố gắng hết sức để đánh bại thị trường.
Tôi phần nào học được điều đó khi đọc cuốn sách của bạn, The Psychology of Money, vì tôi nghĩ nhiều người tưởng cuốn sách sẽ dạy mẹo hay thủ thuật để mình biết lúc nào nên mua bán coin, hay làm giao dịch Forex hay gì đó. Nhưng cuối cùng, nếu có một bài học xuyên suốt mà cuốn sách dạy tôi thì đó là kiên nhẫn và đầu tư nhàm chán mới là cách xây dựng sự giàu có lâu dài. Và mọi chiến lược khác đều có những đánh đổi ẩn, dẫn bạn đến tình trạng phá sản.
Ừ. Tôi nghĩ cũng có một sự thật là có một mức độ thông minh tối ưu để đầu tư: bạn nên đủ thông minh để hiểu các khái niệm cơ bản, nhưng không quá thông minh đến mức cơ bản làm bạn buồn chán. Nhiều người thông minh đến mức họ thấy: “Quỹ chỉ số, lãi kép, quá nhàm chán. Tôi cần cái gì đó phức tạp hơn để thỏa mãn trí tuệ của mình.” Có một điểm ngọt ngào ở đây: với tôi thì “quỹ chỉ số và lãi kép” là mức cao nhất mà trí tuệ tôi cần đến. Nhưng sự thật là đó là vị trí tốt nhất: đủ thông minh để hiểu cơ bản, nhưng không đến mức thấy nhàm và muốn bỏ qua để thử chiêu khác.
Thế còn chuyện gì đang xảy ra ở thế giới lúc này, Morgan? Cảm giác mọi người chia rẽ hơn bao giờ hết. Và tôi thấy nhiều chủ đề chúng ta nói đến có liên quan với nhau. Cảm giác có sự gia tăng về bất bình đẳng. Có lẽ bạn biết số liệu rõ hơn tôi. Ý tôi là có một đồ thị trước mặt bạn, tôi nghĩ đó là, phải không, tăng trưởng tiền lương? Đúng. Tăng trưởng tiền lương hàng tháng trong khoảng 25 năm trở lại đây.
Và có vẻ như nó đang giảm.
Ồ, nhưng đây là tăng trưởng. Vậy nên trong bất kỳ năm nào, ngay cả khi tăng trưởng là 2%, thì đó là cao hơn 2% so với năm trước. Thế nên đây không phải là lương theo thời gian. Bây giờ đúng là nếu bạn nhìn trong một khoảng 25 năm, và lấy gia đình Mỹ điển hình — không phải mọi người, mà là trung vị — thì lương của họ sau khi đã điều chỉnh theo lạm phát đã tăng lên. Không, không tăng nhiều như người ta mong muốn trong 25 năm, nhưng họ khá hơn so với 25 năm trước. Cái cũng đúng là gia đình trung vị trung bình có lẽ sẽ không đồng tình với phát biểu đó, ngay cả khi nó đúng về mặt thống kê, vì nhiều lý do. Một trong số đó là kỳ vọng của họ đã tăng trong 25 năm qua. Lý do khác là ngay cả khi bạn nhìn vào lương trung bình, “trung bình” khi ta nói về các thống kê này không ám chỉ bất kỳ gia đình cụ thể nào. Đó chỉ là một con số thống kê. Mọi người tiêu tiền khác nhau. Nên nếu tôi nói với bạn, này, gia đình trung bình, bạn giàu hơn so với năm 2000. Và họ sẽ nói, đúng, nhưng tôi đang cố cho con đi học đại học. Bạn có thấy giá học đại học không? Có thể đúng vì giá TV đã giảm. Nhưng bạn có thấy giá nhà thuê và nhà ở không? Ở cấp độ cá nhân, những thống kê này không có ý nghĩa nhiều và chưa bao giờ có. Tôi nghĩ nhiều nhà kinh tế rơi vào vấn đề khi họ nói, ừ thì theo thống kê X, Y, Z đã xảy ra. Nhưng họ bỏ qua khía cạnh tâm lý và tính cá nhân của những gì thực sự đang diễn ra trong đầu mọi người và cách họ tiêu tiền. Có quá nhiều sắc thái ở đây. Và tôi nghĩ luôn luôn đúng rằng chúng ta sống trong một thế giới mà trong thời gian dài có tăng trưởng kinh tế tốt. Chúng ta giàu hơn. Chúng ta có đồ to hơn, tốt hơn. Chúng ta có thu nhập nhiều hơn. Y học tốt hơn. Đồng thời cũng luôn có những điều đáng phàn nàn, và việc phàn nàn đó là hợp lý. Không phải kiểu “ồ, bạn nên biết ơn hơn” — đó là vấn đề thật. Khi tôi nhìn vào một biểu đồ như thế này, thực ra nếu tôi suy nghĩ thuần toán học, tôi sẽ nói, ồ, có khá nhiều tăng trưởng trong 25 năm qua. Tăng trưởng lên xuống, nhưng vẫn là tăng trưởng. Bạn biết đấy, trong biểu đồ này chưa bao giờ tăng trưởng xuống dưới 0. Câu hỏi ở đây là, liệu người giàu có đang ngày càng giàu hơn còn người nghèo có ngày càng nghèo đi không? Còn tùy. Ý tôi là, cuối cùng là thế này: người giàu có giàu hơn không? Có. Người nghèo có nghèo hơn không? Về mặt thống kê? Không.
Ngay cả sau khi đã điều chỉnh theo lạm phát?
Tùy vào giai đoạn ta đang nói. Có một khoảng 20–30 năm mà câu trả lời là dứt khoát có. Có một xu hướng thú vị trong 10 năm gần đây là về tỷ lệ phần trăm, nhóm người kiếm lương có mức tăng phần trăm cao nhất thực ra là những người có lương thấp. Điều đó đúng trong hai hoặc ba năm sau COVID, khi nếu bạn là lao động hưởng lương tối thiểu, thì đó là những năm tuyệt vời về mặt tỷ lệ phần trăm cho việc tăng lương của bạn; sau đó nó giảm dần. Vậy nên câu trả lời cho câu hỏi của bạn là người giàu đang giàu hơn. Người nghèo, tôi nghĩ nhìn chung là đang dẫm chân tại chỗ. Luôn có người làm khác đi. Nhưng khi một nhóm trong xã hội giàu lên, cảm giác “dẫm chân tại chỗ” giống như bạn đang tụt lại, và chi tiết về cách mọi người tiêu tiền — nên ngay cả khi trung bình sau khi điều chỉnh lạm phát lương họ bằng phẳng, nhưng nếu tiền thuê nhà tăng vọt, hoặc bạn cố gửi con đi học đại học, hoặc bạn phải đi xa mỗi ngày và phải đổ xăng, thì ở cấp độ cá nhân mọi thứ có thể cảm thấy rất khác so với những gì thống kê cho thấy.
Và theo anh nghĩ sự bất bình đẳng giàu nghèo đang nới rộng giữa nhóm rất, rất giàu và phần còn lại đóng vai trò gì trong tất cả những gì chúng ta đang chứng kiến hiện nay? Bởi ở Anh, gần như có cảm giác chúng ta đang trên bờ của bạo loạn. Tháng trước ở London có hàng triệu người biểu tình chống người di cư đi bằng thuyền và phản đối xã hội đa sắc tộc. Tôi rất mê đề tài này bởi trước đó chúng ta đã nói rằng trừ khi có nhập cư thì thế giới phương Tây sẽ giảm dân số.
Nhưng vấn đề khi suy giảm dân số thật sự tệ là gì? Một trong những vấn đề lớn nhất hiện nay ở nhiều nơi trên thế giới, ít nhất là một trong những vấn đề được cho là lớn nhất, chính là nhập cư.
Và điều tương tự cũng đang diễn ra ở Mỹ. Khi tôi vào X — dù tôi biết X là gì — có lẽ do thuật toán của tôi, nhưng tôi thấy người ta tấn công người nhập cư, tấn công nhập cư, tấn công những người da nâu, da đen và bất kỳ ai khác. Tôi tự hỏi tất cả những chuyện này liên kết với nhau như thế nào, và nếu có liên kết thì như thế nào. Theo quan điểm của tôi, với tư cách một người nghiên cứu lịch sử nghiệp dư, ở nhiều nền văn hóa khác nhau và suốt lịch sử, điều bạn muốn tránh hơn hết trong xã hội là khi khoảng một phần ba dân số thức dậy mỗi sáng và nói, chuyện này không ổn. Đó là điểm mà từ đó mọi thứ sẽ sụp đổ — khi đủ nhiều người mỗi sáng thức dậy và có cảm giác kiểu “dù thế nào thì cũng không ổn cho tôi”. Bạn muốn tránh đến mức đó. Và nhìn này, tôi thiên về thị trường tự do. Tôi là người theo chủ nghĩa tư bản. Tôi nghĩ người ta nên có thể trở nên rất giàu. Nhưng bạn cũng không muốn đến điểm mà một nhóm lớn trong xã hội giàu tới mức một phần đáng kể xã hội thức dậy mỗi sáng và thốt lên: “Chết tiệt, thế này không ổn cho tôi.” Và tôi nghĩ chúng ta đã, hoặc đang ở rất gần điểm đó ở nhiều nơi trên thế giới. Mạng xã hội càng làm cho điều đó rõ rệt.
Và mạng xã hội làm mọi thứ tệ hơn gấp trăm lần so với trước đây. Ví dụ, bạn và tôi đang thu âm cái này một ngày sau khi Charlie Kirk bị ám sát hôm qua. Và có bao nhiêu phần trăm thì ai mà biết, nhưng tôi nghĩ không khó trên mạng xã hội để tìm những người hôm qua còn ăn mừng điều đó. Bây giờ, khi Martin Luther King bị ám sát, có tồn tại những người ăn mừng vụ ám sát không? Tất nhiên có, nhưng do mạng xã hội chưa phổ biến, phần lớn bạn sẽ không nghe thấy tiếng nói của họ trừ khi bạn là một phần của nhóm đó. Còn ngày nay, hầu như mọi người hôm qua đều thấy có người ăn mừng vụ ám sát Charlie Kirk. Vì thế dù những cảm xúc đó có tồn tại trong quá khứ, chúng rõ ràng hơn nhiều hôm nay. Bạn thấy chúng hôm nay theo cách mà trước đây bạn không thấy. Vì vậy dễ nói rằng hôm nay chúng ta chia rẽ hơn, cực đoan hơn, bi quan hơn. Tôi nghĩ điểm tinh tế là điều đó không thực sự đúng. Bạn chỉ nhận thức được hơn thôi. Nhưng những cảm xúc đó luôn tồn tại. Nó đã tồn tại vào những năm 1990. Nó đã tồn tại vào những năm 1950. Chỉ là trước kia dễ kiểm soát hơn. Và đối với công dân bình thường lấy thông tin từ một tờ báo, một chương trình thời sự buổi tối, họ cảm thấy mọi thứ ổn định và kiểm soát hơn, và mọi người có quan điểm đồng nhất hơn so với thực tế.
Trước khi chúng tôi bắt đầu ghi, chúng tôi đã nói về vụ xả súng Charlie Kirk và cách mạng xã hội có khả năng tước mất nhân tính của người khác có lẽ nhanh hơn so với lịch sử — điều đó khá đáng chú ý. Và bạn thấy rất nhiều điều đó. Bạn thấy nó diễn ra ở cả hai bên. Tôi nghĩ cả hai bên đều miêu tả nhau như những con thú, vô nhân tính. Một bên thì gọi bên kia là phát xít. Bên kia lại gọi bên kia bằng những thuật ngữ giống như thú vì có thể do màu da hay hành vi của họ. Chúng ta đã thấy nhiều điều đó khi tên tàn ác kia giết cô gái trẻ trên tàu ở Mỹ. Và cách người ta nói rằng tên đó là thứ tệ nhất trên hành tinh này. Nhưng ngôn ngữ lại rất… đặt người đó vào một nhóm người khác. Rồi biến cả nhóm thành một bầy thú.
Đúng. Bởi vì trong tình huống đó chúng ta cũng đã nói về chuyện này trước. Tôi không biết tên của kẻ đó — không quan trọng — nhưng không ai gọi hắn bằng tên. Là “họ”. Là “chúng”. Một khi bạn tước đi nhân tính của bất kỳ nhóm người nào như vậy — và lịch sử đã chỉ ra điều này — thì 99,9% người không thể giết người khác, nhưng một khi bạn tước đi nhân tính của họ, bạn có thể làm bất cứ điều gì. Ở mức độ thấp hơn, ai cũng nhận ra điều này với “road rage” (cơn tức giận khi lái xe). Tôi từng nổi nóng khi lái xe. Có người cắt ngang tôi. Thằng chó. Bấm còi. Tôi không quá cực đoan cho lắm. Nhưng những điều tôi sẽ không bao giờ làm khi đối mặt trực tiếp, một khi tôi nhìn thấy một chiếc xe, thì đó như thể không còn con người nữa. Khả năng nổi giận của tôi cao hơn rất nhiều so với khi chúng tôi nhìn mặt nhau. Tôi có trải nghiệm này vài năm trước khi tôi rẽ vào một trạm xăng và vô tình cắt ngang đường một người nào đó. Đó là tai nạn, nhưng tôi hoàn toàn cắt ngang họ. Người đó bấm còi và giơ ngón giữa về phía tôi. Vì chúng tôi đỗ vào cùng một trạm xăng, giờ chúng tôi mặt đối mặt. Tôi đi tới và tôi nghĩ hắn nghĩ tôi tới để gây chuyện. Tôi giơ hai tay ra và nói, tôi chỉ muốn xin lỗi. Tôi không cố ý cắt bạn. Tôi xin lỗi. Tôi đã làm vậy, không phải cố ý. Và hắn, tôi nghĩ hắn rất ngạc nhiên và nói, “Wow, cảm ơn. Cảm ơn nhé,” và chúng tôi có khoảnh khắc gần như ôm nhau, kiểu như “à, hy vọng ông có một ngày tốt lành.” Đó là một trong những khoảnh khắc khi bạn đã tước đi nhân tính, khi đó chỉ còn hai chiếc xe và cả hai đều như “đ*m mày.” Một khi chúng tôi nhìn thẳng vào mắt nhau, thì “ồ anh em ơi, ổn mà, ổn thôi.” Và tôi nghĩ đó chỉ là ví dụ cá nhân cho những gì xảy ra trong xã hội. Khi bạn tước đi nhân tính, chúng ta có thể chứa đựng biết bao oán giận và hận thù; khi đối mặt trực tiếp, chúng ta lại như “ồ, mọi chuyện ổn.” Tôi nghĩ tất cả chúng ta đều biết ai đó mà chúng ta không đồng ý về chính trị, bất kể là gì. Và thật dễ dàng để nói “ồ người đó là đồ ngu, họ ngu, họ thiếu thông tin.” Nhưng thực ra, nếu bạn ngồi xuống nói chuyện với họ, bạn sẽ thấy “à, có lẽ chúng ta có vài bất đồng, nhưng ổn thôi. Cạn ly. Chúc một buổi tối tốt lành.” Khi mặt đối mặt, phần lớn mọi người hòa hợp với nhau. Nhưng mạng xã hội đã biến cả đời sống thành cơn giận trên đường.
Chà. Vâng. Tôi nghĩ bạn nhìn thấy điều đó rõ hơn ai hết với tư cách một người làm podcast, vì tôi ngồi đây với mọi người đủ quan điểm chính trị, cánh tả cực đoan, cánh hữu khá cực đoan. Và ở bàn này, chúng tôi hòa hợp. Đúng. Và ngay cả ngoài ống kính, chúng tôi cũng hòa hợp.
Rất nhiều người đã nói điều này trong 24 giờ qua về Charlie Kirk. Một trong những câu phổ biến nhất tôi nghe là: “Tôi không đồng ý với mọi điều anh ấy nói, nhưng chí ít anh ấy dũng cảm đủ để trò chuyện với những người anh ấy không đồng ý.” Đó là điều anh ấy làm phần lớn — vào các trường học và nói “tôi biết các bạn không đồng ý với tôi. Hãy nói chuyện đi.” Và anh ấy biến cơn giận trên đường thành một cuộc trò chuyện giữa người với người. Và ngay cả khi bạn không đồng ý với anh ấy, tôi nghĩ anh ấy đã làm điều đó rất đúng theo khía cạnh đó. Và tôi nghĩ đó là lý do tại sao người ở mọi phía đều rất đau buồn trong 24 giờ qua. Anh ấy là một trong những người đã làm đúng. Ngay cả khi bạn không đồng ý với họ, anh ấy vẫn nói chuyện mặt đối mặt và gắn kết mọi người.
Tôi nghĩ điều đó nói trúng tim đen, ý là, có những thứ tôi hoàn toàn không đồng ý với anh ta, nhưng thực ra tôi nghĩ điều đó hoàn toàn không liên quan. Không liên quan. Tôi muốn sống trong một thế giới có những người mà tôi không đồng ý. Thực ra tôi sẽ không chọn một thế giới mà mọi người tôi gặp đều đồng ý với quan điểm của tôi. Sẽ không có sự phát triển trí tuệ. Sẽ không có sự thấu hiểu. Sẽ không có tiến bộ thật sự. Nhưng như bạn đã nhấn mạnh, cách Charlie Kirk xử lý việc đó là anh ta đến đại học Oxford và tham gia vào ban tranh luận chính thức. Anh ta không núp trong văn phòng rồi than vãn trên mạng xã hội. Anh ta đến trực diện và nói: tao biết mày không đồng ý với tao. Hãy nói chuyện đi. Ừ, và tao sẽ lắng nghe những gì mày nói, anh ta không liên tục ngắt lời người khác. Về cơ bản thì anh ta tỏ ra tôn trọng. Và điều đang thiếu trong toàn bộ diễn ngôn chính trị ngày nay là: tao biết mày không đồng ý, nhưng hãy nói chuyện đi và cố gắng tôn trọng nhau. Tôi không nghĩ ai ở cả hai phía làm điều đó đều đặn như anh ta. Dù tôi không đồng ý với anh ta, ý tưởng rằng chúng ta chỉ nói chuyện với những người cùng quan điểm mới là thứ gây ra tất cả vấn đề.
Tôi không hiểu mấy người chết tiệt này. Tôi không hiểu. Dễ chịu hơn nhiều khi bao quanh mình bởi những người đồng ý với bạn hơn là chấp nhận những điều phức tạp của cuộc sống. Và đây là vấn đề với nhiều phương tiện truyền thông chính trị: nội dung hay hơn nhiều khi mọi người nói “đây đúng, đây sai, hắn đúng, hắn sai” — làm cho mọi thứ rất rõ ràng, nhị phân, trắng đen — hơn là chấp nhận sự thật, là: chuyện phức tạp. Tôi nghĩ hôm qua tôi bị ám ảnh khi xem video anh ấy bị bắn. Tôi nghĩ đó là một cảm giác lạ, rất sâu, kiểu… tôi không thốt nên lời, nhưng là, tôi không biết Charlie Kirk. Tôi chưa từng gặp anh ta. Có lúc chúng tôi có thể mời anh ta lên chương trình và chúng tôi đang cố nghĩ xem mời ai, vì anh ta là người tranh luận kinh khủng đến mức anh ta sẽ khiến tôi bẽ mặt chết tiệt. Tôi đã nghĩ, có thể mời ai đây? Đến cuối chương trình, bạn sẽ như, thôi được rồi, tôi theo phe bảo thủ.
Nhưng có điều gì đó thực sự khiến tôi ngạc nhiên trong cảm nhận của mình khi tôi vừa nghe tin vừa thấy anh ta bị bắn — một thanh niên, người của gia đình, đang tranh luận, có những ý tưởng mà nhiều người không đồng ý, nhưng đang ở diễn đàn để ý tưởng đó bị thách thức, lại bị hành quyết công khai trên livestream theo cách mà con cái anh ta khi lớn lên rất có thể sẽ xem video đó nhiều lần. Và tôi đã nghĩ, ôi trời, điều này nói gì về xã hội chúng ta đang sống và hướng đi của nó? Bạn biết đấy, súng đóng vai trò rất lớn trong chuyện này và chúng ta phải thừa nhận điều đó bởi vì rất khó để chuyện tương tự xảy ra ở Anh vì bên đó hầu như không có súng. Bạn có thể ném đá hay gì đó, nhưng không thể giết người như vậy.
Nhưng gần như, nó cảm thấy là một đến đỉnh điểm của một thời khắc, nơi sự chia rẽ bị khuếch đại bởi thuật toán và bây giờ thì, bạn biết đấy, X đã đi theo một hướng nhất định và các nền tảng khác cũng thế. Nếu bạn nhìn vào số liệu, hiện có nhiều mạng xã hội với hơn 20 triệu người dùng hoạt động hơn bao giờ hết trong lịch sử loài người. Con số đó đã tăng khoảng 50% thời gian gần đây, nghĩa là chúng ta đang trở nên phân mảnh hơn. Và nếu bạn hiểu mô hình thương mại của các thuật toán này, mô hình đó dựa vào việc bạn ở lại lâu hơn. Vậy làm sao để tôi khiến bạn ở lại lâu hơn? Tôi cho bạn nhiều thứ hơn khiến hạch hạnh nhân (amygdala) của bạn phản ứng, tức là các cảm giác sợ hãi, và những thứ khiến bạn nổi giận, tranh luận, tham gia, chia sẻ. Vậy nên tôi không biết, tôi tự hỏi có con đường nào quay lại từ đây không.
Tôi có một nhìn lạc quan và đây không phải dự báo vì tôi không tin chắc 100% điều này, nhưng có vô số ví dụ trong lịch sử khi người ta đánh giá thấp sức mạnh của các chu kỳ. Vì vậy hy vọng của tôi — không hẳn dự báo, mà là hy vọng — là 15 hoặc 20 năm nữa, chúng ta sẽ nhìn lại thời đại này như lúc chính trị chạm đáy mà từ đó chúng ta vươn lên, tiến bộ hơn. Chúng ta sẽ nhìn lại và nói: quái, thập niên 2020 tệ quá và chúng ta chia rẽ ghê gớm, nhưng đó cũng là đáy thế hệ mà chúng ta đã vượt qua. Nghe có vẻ điên rồ hôm nay, nhưng lúc nào cũng vậy. Nếu bạn và tôi nói về nền kinh tế thập niên 1930, sẽ thật nực cười nếu nói thập niên 1950 sẽ là thời kỳ thịnh vượng lớn nhất, tầng lớp trung lưu thịnh vượng nhất chúng ta từng có. Sẽ là điều điên rồ. Nếu đó là thập niên 1970 và vừa có một loạt vụ ám sát chính trị vào thập niên 60 — John F. Kennedy, Martin Luther King, Robert F. Kennedy — rồi Richard Nixon bị luận tội và từ chức vì Watergate, sẽ thật điên rồ nếu nói với nhau: này, thập niên 80 và 90 sẽ là thời kỳ ổn định chính trị và niềm tin vào chính phủ. Nhưng điều đó từng xảy ra: khi mọi thứ tồi tệ nhất, bạn cảm thấy không thể hồi phục. Nhưng nếu hiểu tính chu kỳ của mọi thứ, thường thì nhìn lại bạn sẽ thấy: thật kinh khủng, nhưng đó là đáy. Tôi không biết đáy là hôm qua hay sẽ đến sau 10 năm nữa, nhưng tôi cá rằng kịch bản có khả năng nhất là bất cứ khi nào đáy đó đến, sau 15 hoặc 20 năm chúng ta sẽ nhìn lại và nói: lúc đó thật tồi tệ, và lúc đó mọi người đã nghĩ nó sẽ kéo dài mãi.
Nhưng nhìn lại, đó thực ra là một đáy khi đủ nhiều người cùng lại và nói: dừng lại, dừng lại. Việc này, việc này là quá mức. Những lực lượng đã đi quá xa theo hướng ngược lại. Chúng ta cần, chúng ta cần quay trở lại từ chúng. Thật sự lúc đó, trong thời gian thực, thì không thể nào nắm bắt hoặc dự báo được. Chỉ khi nhìn lại bạn mới thấy: vâng, đó chính là đáy.
Và bạn có thể thấy mọi thứ tệ đến mức nào. Niềm tin vào chính phủ thấp đến mức nào. Sự phân cực cao đến mức nào. Tôi sẽ không bất ngờ chút nào nếu 20 năm nữa chúng ta nhìn lại và thấy: ồ, mọi thứ đã tốt hơn.
Tôi hiểu điều đó từ góc độ kinh tế. Tôi vẫn thấy lấn cấn vì tính hiện diện của phương tiện ta dùng để giao tiếp bây giờ — mạng xã hội. Tôi đang xem một vài số liệu ở đây và nói rằng vào năm 1994, chỉ có 20% người Mỹ có cái nhìn rất tiêu cực về đảng đối lập. Đến 2022, con số đó đã nhảy lên thành 72% ở đảng Cộng hòa và 63% ở đảng Dân chủ, theo Pew Research. Và điều này biểu hiện rất rõ ở Mỹ, ở Anh và các phần khác của châu Âu. Báo cáo này nói rằng mạng xã hội và cả vai trò của truyền hình cáp chỉ làm khuếch đại các buồng vọng, làm ranh giới chia rẽ sắc nét hơn và mang tính cảm xúc hơn.
Và tôi, tôi không thể, nhất là với AI và cái cách tôi nghĩ: AI sẽ làm cho các thuật toán đó thậm chí thông minh hơn trong việc hiểu chính xác nên cho tôi xem gì để tăng tương tác của tôi, từ đó tăng doanh thu quảng cáo của họ. Vậy cơ chế trong bối cảnh này sẽ là gì? Tôi không có số liệu hay lập luận mạnh mẽ để chứng minh điều này. Bản năng bảo tôi rằng thế hệ trẻ nói riêng sẽ là những người nhìn vào mạng xã hội và AI và nhận ra những thứ vớ vẩn có thể xuất phát từ đó. Ngược lại, chính là thế hệ lớn tuổi — hôm nay là các baby boomers trên mạng xã hội — là những người tin mọi thứ họ thấy. Và tôi nghĩ điều đó phần nào là nguồn gốc của nhiều sự phân cực, không phải đổ hết tội cho thế hệ lớn tuổi. Nhưng nếu nhìn thống kê ai dễ tin nhất trên mạng xã hội, ai tin mọi bài đăng trong bảng tin của họ, thì đó là thế hệ lớn tuổi. Và tôi sẽ không ngạc nhiên nếu thế hệ trẻ nhạy bén hơn nhiều với việc bạn có thể bị dẫn lạc nhanh đến một “hố thỏ” vớ vẩn, một thứ không phản ánh cách thế giới rộng lớn vận hành. Tôi không biết điều đó đúng hay không, nhưng nếu bạn bắt tôi diễn giải lý do tại sao chúng ta sẽ vượt được các bong bóng mạng xã hội, thì đó là thế hệ đã làm việc này lâu nhất sẽ giỏi nhận ra mức độ nguy hiểm của nó.
Bạn là người rất thông minh và là người đã nghiên cứu, từng nghiên cứu lịch sử và hiểu. Bạn đã viết cuốn sách Same as Ever, một hướng dẫn về những điều không thay đổi xuyên suốt lịch sử và cách mọi thứ thường vẫn giữ nguyên. Vậy đây là một câu hỏi hơi khác thường dành cho bạn. Nhưng sau những gì đã xảy ra với Charlie Kirk ngày hôm qua, vụ tấn công công khai nhằm hạ bệ anh ấy, và tất cả những gì đang nổi lên từ đó, những người như tôi và bạn, những người có nền tảng công khai, tiếp cận mọi người hằng ngày, nên làm gì để giúp?
Tôi nghĩ chúng ta phải tự nhắc hai điều về mạng xã hội. Một là nó được thiết kế bởi những người thông minh nhất của thế hệ chúng ta để đưa vào bảng tin bạn không phải là thông tin tốt nhất, không phải thông tin đúng đắn. Về cơ bản, là những thứ sẽ gây cho bạn FOMO nhiều nhất, lo âu nhiều nhất, những thứ sẽ kéo ra phản ứng rõ rệt nhất nơi bạn. Những người thông minh nhất của thế hệ chúng ta đã đi làm ở Facebook, Google, TikTok… để tạo ra những thuật toán mang đến cho bạn điều đó. Nó sẽ cho bạn thứ trong bảng tin khiến bạn thốt lên: ồ, cái gì thế? Thật sốc.
Và hai là ngay cả khi không phải vậy, ngay cả khi chỉ là suy nghĩ của mọi người, thì người ta lên mạng xã hội để trình diễn. Họ đăng lên, giống như là họ cố gắng thể hiện với bạn — và tôi cũng đang cố làm điều đó trên mạng xã hội, nên tôi không muốn đăng bất cứ suy nghĩ ngẫu nhiên nào trong đầu. Tôi sẽ cố tình đăng những gì tôi nghĩ là thú vị, này nọ. Vậy nếu ta xem mạng xã hội như một đại diện cho thế giới thực — và tôi nghĩ ai cũng trực giác làm thế, dù khi nói to bạn sẽ bảo: không, tất nhiên đó không phải thế giới thực — nhưng dễ để giả định khi tôi mở Twitter hay Facebook hay Instagram là tôi đang thấy một cửa sổ vào thế giới. Thực ra đó là người ta đang trình diễn cho bạn, và những bộ óc thông minh nhất thế giới đang dàn xếp màn trình diễn đó để tạo ra điều khiến bạn lo lắng nhất.
Bạn có lạc quan về nền kinh tế phương Tây, nền kinh tế Mỹ không?
Tôi có thể lạc quan về dài hạn và thực tế về ý nghĩa của tăng trưởng. Lý do chúng ta thường có tăng trưởng ở nền kinh tế và trên thị trường chứng khoán là bởi vì, cụ thể là vì có những hỗn loạn ngắn hạn. Vậy tôi có lạc quan cho 30 năm tới không? Tuyệt đối. Tôi biết con cái tôi sẽ sống vật chất tốt hơn bạn và tôi. Chúng sẽ có y học tốt hơn, công nghệ tốt hơn, có xe bay hay bất cứ thứ gì. Nhưng tôi cũng tự tin tương đương, nếu không muốn nói là còn hơn, rằng con đường giữa hiện tại và lúc đó sẽ đầy hỗn loạn. Và điều đó không loại trừ nhau, không mâu thuẫn. Tôi cực kỳ tin rằng sẽ có nhiều tăng trưởng, đồng thời con đường đó sẽ là một chuỗi liên tiếp những trở ngại, đau khổ và bất ổn.
Có điều gì bạn thấy có thể gây nên một cú lùi không?
Ý tôi là, có những nhân vật mới xuất hiện trong câu chuyện: có AI, có tỷ lệ sinh giảm, điều này sẽ ảnh hưởng đến dân số. Có điều gì bạn nghĩ là đáng quan tâm nhất? Còn có thuế quan nữa. Còn nền kinh tế theo phong cách Trump, điều đó có thể gây ra một số bất ổn.
Về lịch sử, rủi ro lớn nhất cho tới nay luôn là thứ mà chẳng ai nói tới. Vậy khi bạn và tôi nhìn nhận thế giới ngày nay, chúng ta đang nói về đúng những điều bạn vừa nói — thuế quan, tỷ lệ sinh — mọi người đều biết về những thứ đó. Chưa bao giờ có một thời kỳ mà rủi ro lớn nhất lại là thứ có thể biết trước. Nó luôn là những thứ như COVID, mà chẳng ai thấy trước được; ngày 11 tháng 9, mà chẳng ai ngờ; Đại Suy Thoái, tất cả những thứ này; Trân Châu Cảng — tất cả những chuyện không nằm trong tầm nhìn của mọi người nhưng gây thiệt hại lớn nhất.
Vì vậy không phải là tôi không lo về thuế quan hay tỷ lệ sinh. Tôi lo chứ, nhưng tôi có thể đảm bảo với bạn rằng câu chuyện kinh tế tồi tệ nhất trong 10 năm tới, rủi ro lớn nhất là một thứ mà bạn và tôi hoàn toàn không hề nhắc tới. Đó sẽ là một rủi ro xuất hiện hoàn toàn bất ngờ. Nó không có trên mặt báo. Nó không có trên podcast nào cả. Đó sẽ là rủi ro lớn nhất.
Có chương nào đặc biệt trong cuốn The Psychology of Money (cuốn sách đó bán, tôi nghe nói, gần 10 triệu bản và đã ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc đời tôi và gia đình tôi) mà anh thích nhất không? Tôi nghĩ chương về “hợp lý” so với “lý trí” là chương tôi thích nhất, tóm tắt nhanh thì là: đừng giả vờ như bạn hoàn toàn lý trí, như một bảng tính, và mọi quyết định tài chính của bạn phải hoàn toàn hợp lý trên giấy tờ. Mọi người đều có chút khiếm khuyết, chút cảm xúc, hoàn cảnh gia đình khác nhau, mục tiêu khác nhau. Miễn là các quyết định tài chính của bạn chỉ cần “hợp lý” là được.
Và tôi nghĩ nhiều người, cả tôi và nhiều người khác, nghe thấy điều đó và như, ôi, cảm ơn vì đã cho phép tôi, bởi vì tôi có vài thói quen kỳ cục với tiền và nó có thể chẳng có lý trên giấy, nhưng nó hợp lý và phù hợp với tính cách tôi. Miễn là nó hợp lý — đừng hành xử thiếu lý trí, nhưng cũng đừng nghĩ rằng mọi quyết định tài chính của bạn phải khớp hoàn hảo trong một bảng tính. Bạn muốn dùng tiền như một công cụ để có cuộc sống tốt hơn. Có nhiều cách khác nhau để làm điều đó; nhiều cách có thể hợp lý với tôi nhưng không hợp với bạn hoặc ngược lại. Và như vậy là ổn.
Vì thế với tôi, đó không phải là một bài toán trong bảng tính mà tôi chỉ cố đảm bảo mọi con số khớp. Tôi chỉ muốn dùng tiền để sống vui hơn một chút, ngủ yên hơn, và cho bản thân cùng gia đình cuộc sống tốt hơn một chút. Ngay cả khi điều đó không lúc nào cũng có lý trên giấy, tiền là một công cụ để mang lại cuộc sống tốt hơn cho tôi.
Nếu tiền là công cụ để đạt hạnh phúc, thì tôi đoán bạn phải xác định thật rõ mục tiêu của mình — điều mà bạn cũng đề cập trong cuốn sách mới của bạn, The Art of Spending Money (Nghệ thuật tiêu tiền). Và tôi nghĩ hầu hết chúng ta chưa bao giờ thực sự làm một bài tập để xác định rõ điều đó. Vâng, điều đó khá sốc.
Jeff Bezos nói về chuyện này theo một cách mà tôi thấy rất sâu sắc, ông ấy nghĩ về việc xây dựng Amazon với cái mà ông gọi là “khung giảm thiểu hối tiếc”, tức là ông tưởng tượng mình 90 tuổi hay thế nào đó nằm trên giường bệnh nhìn lại. Ông nói mục tiêu cuộc đời là khi nằm trên giường chết thì có càng ít hối tiếc càng tốt. Ông nói nếu ông bắt đầu Amazon rồi thất bại, ông sẽ không hối tiếc điều đó; nhưng nếu ông chẳng bao giờ cố gắng bắt đầu, ông sẽ hối tiếc. Nên đó là một quyết định dễ dàng: tất nhiên ông phải làm vì ông muốn có càng ít hối tiếc càng tốt.
Nhưng tôi chỉ nghĩ rằng khung rất đơn giản này — mục tiêu tổng thể trong đời, nếu bạn muốn biết nền tảng cho cách sống tốt, là muốn có càng ít hối tiếc càng tốt, không phải tránh mọi rủi ro mà là có càng ít hối tiếc càng tốt. Và điều khó là phần lớn mọi người không có khái niệm rõ ràng về những gì họ sẽ hối tiếc. Điều này dễ hiểu vì nhiều thứ tích tụ chậm. Nếu bạn ăn uống kém hay không đối xử tốt với bạn bè, đó là thứ diễn tiến từ từ. Bạn có thể sẽ hối tiếc sau này, nhưng khi nhìn lại. Còn trong thời gian thực, bạn không thực sự nhận ra mình đang làm gì. Vì vậy có một cảm giác rõ ràng về những gì bạn sẽ hối tiếc là điều khó.
Nhưng với tôi, đó là mục tiêu cao nhất trong đời. Tôi từng nghe câu chuyện về một người mà câu nói cuối cùng trên giường chết là: “lãng phí quá nhiều thời gian.” Đó là câu cuối cùng của ông ấy. Tôi nhớ đã nghĩ rằng đó là điều tệ nhất: nằm trên giường chết, nhìn lại và thấy toàn hối tiếc. Toàn những điều bạn không làm, cách bạn đối xử với người khác, những rủi ro bạn không dám chấp nhận. Nên tôi nghĩ nếu có một triết lý chính, thì đó là điều đó.
Tôi tự hỏi bản thân nhiều: liệu mình có nhận ra được trước những điều mình sẽ hối tiếc không? Với mỗi quyết định, tôi có hỏi: mình sẽ hối tiếc nếu làm hoặc nếu không làm chuyện này không? Nói dễ hơn làm, nhưng là điều tôi thường nghĩ.
Tôi nghĩ nói chung chúng ta khó mà nhận thức được rằng sẽ có một “bản thân tương lai”. Tôi đọc một nghiên cứu người ta cho người ta vào máy MRI rồi yêu cầu họ nghĩ về bản thân hiện tại, rồi về một người nổi tiếng, rồi về bản thân mình sau 10 năm. Khi họ nghĩ về bản thân hiện tại, một phần nào đó của não sáng lên; khi họ nghĩ về người nổi tiếng hoặc bản thân sau 10 năm, một phần khác của não sáng lên — điều đó khiến bạn nghĩ rằng bản thân tương lai của chúng ta thật ra là một người lạ. Và thế là chúng ta hành xử… Và tôi nghĩ về những người mà tôi gặp gỡ, tôi nghĩ hầu hết những người tôi gặp ở đây, nếu cô đọng lý do họ có mặt ở đây, là vì họ đã có khả năng nghĩ về bản thân mình trong 10 năm tới.
Họ làm được, nên họ trở thành vận động viên và luyện tập, hoặc họ trở thành CEO, hoặc họ trở thành chuyên gia trong một lĩnh vực nào đó. Họ có khả năng suy nghĩ, họ vượt qua chương trình tiến sĩ và tất cả những thứ đó. Tôi không biết.
Có một câu nói hay của Jerry Seinfeld. Ông ấy nói: tự chủ là sự thấu cảm với con người tương lai của bạn. Nghĩa là bạn đang quyết định làm hay không làm một việc hôm nay vì bạn tôn trọng bản thân trong tương lai và quan tâm đến bản thân đó. Bạn biết đấy, sẽ có một Steven 10 năm nữa và bạn muốn làm điều gì đó hôm nay với lòng trắc ẩn dành cho người đó 10 năm sau. Tôi đoán có con cái giúp phần nào vì chúng cho bạn một tương lai để nghĩ đến. Ừ. Đúng. Một thứ sẽ sống lâu hơn bạn và bạn muốn dạy chúng điều gì đó, đẩy chúng trở thành ai đó sẽ sống lâu hơn bạn. Vậy là, theo mặc định, bạn đang nghĩ về điều gì đó sẽ tồn tại lâu hơn chính mình.
Nếu bạn từng làm trong startup, bạn biết đó là hỗn loạn. Là tốc độ và là sinh tồn. Và giờ khi AI thúc đẩy mọi thứ, tốc độ đó còn tăng lên nữa. Các startup đang ký được hợp đồng với doanh nghiệp lớn sớm hơn trước. Nhưng kèm theo những hợp đồng ấy là các yêu cầu pháp lý, thứ mà nhiều doanh nghiệp giai đoạn đầu không đủ trang bị để xử lý. Và một báo cáo SOC nữa, nếu bạn biết nó là gì, cũng không phải lúc nào cũng đủ. Khi có loại bảo mật phù hợp là sự khác biệt giữa chốt được một thương vụ hay mất đi một thương vụ, bạn cần có một kế hoạch.
Vanta, nhà tài trợ của podcast này, có một hệ thống AI và tự động hóa giúp bạn đáp ứng mong đợi của bên mua chỉ trong vài ngày. Họ liên tục giám sát việc tuân thủ của bạn để bất kỳ thương vụ trong tương lai nào cũng không bị chặn. Khi AI làm thay đổi quy định, đội ngũ của họ biết chính xác cần gì và khi nào cần, và họ đã xây dựng con đường nhanh nhất và dễ nhất để đưa bạn đến đó. Nếu bạn đang điều hành một startup và điều này hấp dẫn bạn, bạn có thể truy cập vanta.com/CEO để được giảm $1,000. Đó là vanta.com/CEO để nhận $1,000 giảm giá.
Các tác nhân AI không sắp đến — họ đã ở đây rồi. Và những người biết tận dụng họ sẽ là những người thay đổi thế giới. Suốt sự nghiệp khởi nghiệp tôi hối hận vì chưa từng học lập trình. Các tác nhân AI hoàn toàn thay đổi điều đó. Bây giờ, nếu bạn có một ý tưởng và có một công cụ như Replit, nhà tài trợ của podcast này, thì không có gì ngăn bạn biến ý tưởng ấy thành hiện thực trong vài phút. Với Replit, bạn chỉ cần gõ những gì bạn muốn tạo và nó dùng các tác nhân AI để tạo ra cho bạn. Và giờ tôi là nhà đầu tư vào công ty này, ngoài việc họ là nhà tài trợ thương hiệu.
Bạn có thể tích hợp hệ thống thanh toán, cơ sở dữ liệu, chức năng đăng nhập — bất cứ thứ gì bạn có thể gõ. Mỗi khi tôi có ý tưởng cho một website mới, công cụ, công nghệ hoặc ứng dụng, tôi vào Replit.com và gõ những gì tôi muốn: một danh sách việc cần làm mới, một biểu mẫu khảo sát, một trang web cá nhân mới — bất cứ thứ gì tôi gõ là tôi có thể tạo ra. Nếu bạn chưa từng thử, hãy làm ngay. Vào Replit.com và dùng mã Stephen để được giảm 50% cho một tháng gói Replit call.
Bạn nói trong cuốn sách về việc thử điều mới và lý do vì sao — có một chương gọi là Try Something New. Tôi nghĩ nhiều người trong chúng ta thực sự mắc kẹt vào những lối mòn trong cuộc sống và kết quả là — chúng ta rơi vào thói quen. Thật kỳ lạ là khi ta già đi, ta càng thích thói quen hơn. Nhưng trực giác ai cũng nói thói quen khiến họ — nhàm chán. Đúng vậy. Cuộc sống kém tự phát, ít thú vị hơn, ít kinh ngạc hơn, ít kỳ diệu hơn. Người ta nhận ra điều này: kỳ nghỉ hè khi bạn 10 tuổi dường như kéo dài mãi mãi. Nhưng khi bạn trưởng thành, mùa hè trôi qua trong chớp mắt. Và bạn tự hỏi tại sao thời gian lại nhanh hơn? Ít nhất một trong những giả thuyết là khi bạn còn là trẻ con, mỗi ngày đều là điều mới mẻ. Bạn trải nghiệm nhiều thứ lần đầu tiên — một chuỗi liên tục của cái mới. Khi bạn là người lớn, có thể là cùng chuyến đi làm, cùng công việc, sống trong cùng một ngôi nhà. Một ngày hòa vào ngày kế tiếp, và trước khi bạn biết, 10 năm đã trôi qua.
Vì vậy, ý tưởng thử điều mới, theo tôi, là quan trọng. Điểm tôi nêu trong sách về việc thử điều mới là bạn không biết điều mà bạn thực sự sẽ tận hưởng trong đời là gì. Nó có thể không trực giác. Có người coi trọng du lịch. Nói chung, tôi thì không. Có người thích tiêu rất nhiều tiền cho rượu vang. Nói chung, tôi cũng không. Nhưng tôi tiêu tiền vào những thứ mà bạn có thể không đánh giá cao. Mỗi người khác nhau. Không có công thức nào cho việc đó. Bạn phải thử vô số cách chi tiêu khác nhau trước khi bạn nhận ra: à, mình thích cái này, mình không thích cái kia, mình muốn tập trung hơn vào cái này. Và không dễ đoán được đó sẽ là thứ gì.
Vợ tôi và tôi cũng có nhận ra điều này trong tháng vừa rồi. Rất nhiều người khi nghĩ về tiền và chi tiêu họ nói: tôi muốn đi du lịch, tôi muốn có nhiều tiền hơn để đi du lịch. Và tôi nghĩ, nhìn chung, điều đó tuyệt. Du lịch là một thứ tuyệt vời. Vợ chồng tôi nhận ra rằng, hình như chúng tôi đã đi nhiều quá rồi. Và vì hiện giờ có con, chúng tôi cảm thấy chẳng còn thích thú nhiều như trước. Mãi đến khi nhìn vào lịch mùa hè và thấy còn hai chuyến nữa sắp tới, chúng tôi mới thốt: thật sao? Rồi chúng tôi nhận ra phần hay nhất của vài chuyến đi gần đây chính là lúc được trở về nhà. Phần thoải mái nhất của chuyến đi là lúc về nhà. Và chúng tôi tự hỏi, liệu có thể thừa nhận rằng có lẽ mình không nên làm điều này nhiều như hiện tại không? Dù xã hội có nói rằng chúng ta nên làm vậy và mọi người khác đều làm vậy, tôi đi nhiều vì công việc. Vì thế, ý tưởng về kỳ nghỉ của tôi không phải là lên máy bay. Nhưng bạn phải hiểu rằng mỗi người là một cá thể độc đáo và khác nhau. Nếu du lịch là sở thích của bạn hoặc của ai đó đang nghe, thì thật tuyệt vời.
Hãy đi làm đi.
Chúng ta đã phải thừa nhận với chính mình rằng ít nhất ở giai đoạn này của cuộc đời, chúng ta muốn làm ít đi một chút.
Vì vậy ý tưởng rằng mỗi người khác nhau là điều quan trọng.
Tôi nghĩ, ý tôi là, tôi hoàn toàn nghĩ như vậy.
Tôi nghĩ điều làm nền tảng cho thông điệp của anh ở đây là khả năng nuôi dưỡng sự tự nhận thức.
Ừ.
Và tôi nghĩ nhiều điều làm người ta rối về tiền bạc là việc theo đuổi một phong cách sống hợp với người khác nhưng không hợp với mình.
Và đó có thể là điều rất khó làm vì bạn sẽ nghĩ, này, người kia làm việc chăm chỉ như vậy.
Và cô ấy có ngôi nhà này và họ sống kiểu cuộc sống này và trông có vẻ khá hạnh phúc.
Rồi bạn thử làm theo và bạn lại thấy, ồ, nhưng tôi không vui.
Và sự thật có thể là việc làm việc cật lực và tiêu tiền cho điều đó là đúng với người kia, nhưng nó không đúng với bạn.
Đó là điều chúng ta không hiểu.
Nếu bạn và tôi có tham vọng như Jeff Bezos, tham vọng như Elon Musk, tôi nghĩ chúng ta sẽ làm mình điên mất.
Nó đúng với họ.
Nó có thể không đúng với chúng ta.
Và vì vậy khi ta nhìn nhận là vì nó có hiệu quả với họ nên tôi cũng nên làm như vậy — không, không, không, không.
Không phải như vậy.
Bạn phải tự tìm ra.
Nhưng ngược lại cũng không đúng, đúng không?
Nó không hiệu quả với họ, nên sẽ không hiệu quả với tôi.
Cũng sai.
Tôi nghĩ thật non nớt khi ai đó nói, tôi thích điều này và vì vậy bạn cũng nên thích.
Hoặc ngược lại.
Điều này không hiệu quả với tôi nên không ai nên làm.
Đó là cả cuộc tranh luận về cân bằng công việc-cuộc sống.
Cuộc sống không vận hành như vậy, phải không.
Và đây là những gì bạn thấy đang nổi lên trên LinkedIn: một nhóm người nói rằng lượng công việc và hy sinh đó là độc hại. Bạn không nên làm vậy.
Hoặc ngược lại.
Bạn lười. Bạn phải cố gắng hơn. Bạn lười nếu không sống cuộc đời như tôi.
Cả hai phía đều sai.
Ừ.
Nó xuất phát từ một cảm giác non nớt rằng mọi người khác nên tận hưởng cuộc sống theo đúng cách mà tôi làm.
Tôi nghĩ có vài lực tâm lý đang vận hành ở đây.
Một là, nếu bạn nhìn thấy nhiều người làm việc rất chăm chỉ mà bạn thì không, theo một cách kỳ quặc nó như đang giơ tấm gương trước mặt bạn và ngầm nói rằng bạn chưa đủ.
Ừ.
Rồi có thể bên kia lại có một lực khác kéo theo hướng ngược lại.
Nhưng tôi nghĩ cả hai phía đều hiểu sai là không phải ai cũng giống họ.
Ừ.
Rằng tôi có thể bóc tách các yếu tố trong cuộc sống của người khác.
Tôi nói, wow, Stephen, podcast này thế này và anh ấy có nhà này và anh ấy làm cái kia.
Nhưng có vô số thành phần khác nhau trong cuộc sống của anh, của tôi và của mọi người mà vô hình.
Và hầu hết mọi người, vì muốn tự bảo vệ hoặc vì đang cố tiến lên trong cuộc sống, sẽ không tiết lộ những phần xấu của cuộc đời họ.
Tất nhiên, ai cũng làm vậy.
Tôi làm vậy.
Có lẽ anh cũng làm vậy.
Mọi người đều như vậy.
Bởi vì họ hoặc không muốn thú nhận với chính mình, hoặc không muốn nói về nó vì nghĩ người khác sẽ đánh giá họ về những phần xấu trong cuộc sống.
Nên rất dễ nhìn vào cuộc sống của người khác và có cảm giác như, ồ, của họ tốt hơn của tôi.
Bởi vì tất cả những gì bạn thấy chỉ là những gì họ đang phô bày.
Và vì điều đó, rất dễ ghen tị hoặc thèm muốn người khác và nói, nếu tôi có cuộc sống của họ, mọi thứ sẽ tốt hơn.
Và phần nào đó là tốt.
Có phần tốt khi tôi nhìn và nghĩ, này, Stephen thành công rất nhiều với loại nội dung này. Có lẽ tôi nên làm.
Đó là động lực.
Nhưng một khi tôi nói, cuộc đời họ trông tốt hơn cuộc đời tôi, và nếu tôi có những gì họ có thì tôi sẽ hạnh phúc hơn, đó là con đường rất nguy hiểm để đi xuống.
Jack là nhà sản xuất chương trình.
Anh ấy làm chương trình với tôi từ ngay những ngày đầu chúng tôi lên YouTube.
Nên anh ấy hiểu tường tận những nét tinh vi trong cuộc sống của tôi.
Anh ấy hiểu doanh nghiệp của tôi.
Anh ấy hiểu những đòi hỏi và sự đánh đổi.
Vậy Jack, anh có muốn cuộc sống của tôi không?
Tuyệt đối không.
Không do dự.
Không có bất kỳ thế giới nào mà tôi có thể tưởng tượng mình ở trong thế giới của anh.
Số lượng người hàng ngày tranh nhau sự chú ý của anh thật khiến tôi choáng váng.
Podcast là một phần rất lớn trong cuộc sống anh.
Nhưng thực tế là tôi hầu như ít khi nghe tin từ anh hàng tuần có thể cho thấy một chút về lượng việc anh đang ôm đồm.
Tôi không thể tưởng tượng được bị đeo kính lúp vào mặt như vậy.
Cả thế giới đều nhìn tôi và có ý kiến về tôi.
Và anh điều hành nhiều doanh nghiệp, nên anh gần như phải biểu diễn một chút.
Và tôi nghĩ tôi thấy những mặt tệ nhất của anh, và thực ra tôi coi đó là một lời khen lớn, bởi vì điều đó có nghĩa là anh có thể là chính mình khi ở cạnh tôi.
Tôi nhớ lúc anh phải đặt lịch ăn trưa.
Tôi vẫn đặt lịch ăn trưa.
Nó chẳng xảy ra, nhưng tôi đặt.
Anh đặt lịch vì anh không có thời gian để ăn trưa.
Anh rời khỏi đây, đi vào toilet, và người ta hỏi anh câu hỏi ngay cả khi anh đang từ đây đi đến toilet.
Đó là những thứ cần được hỏi, nhưng đó là cuộc sống của anh.
Đó là kiểu chuyện anh đã lựa chọn.
Và tôi không biết câu đó có trả lời phần nào câu hỏi của anh không.
Tôi có thể nói mãi.
Nhưng anh nên làm hẳn một tập về chuyện này khi anh đang làm vậy với anh ấy.
Tôi có một câu hỏi cuối, rồi.
Vậy là tôi còn hai câu hỏi nữa.
Câu hỏi tiếp theo là, anh có nghĩ rằng tôi hạnh phúc trong cuộc sống của mình không?
Có.
Tôi không nghĩ anh thoả mãn.
Tôi nghĩ anh hạnh phúc, nhưng tôi không nghĩ anh cảm thấy hài lòng.
Anh nói hài lòng là sao?
Anh luôn cố đuổi theo điều tiếp theo, và tôi không rõ vì sao.
Anh có thể rất dễ dàng chỉ làm podcast này, và nó sẽ rất thành công với anh.
Nó vốn đã rất thành công với anh.
Anh có thể dành toàn bộ thời gian cho việc này, và tôi nghĩ anh cực kỳ hạnh phúc khi làm việc này.
Nhưng rồi cũng có những thứ khác rõ ràng khiến anh thấy vui và muốn làm.
Rồi anh sẽ đến gặp tôi, và anh nói, chúng ta nên bắt đầu kênh YouTube mới này.
Tôi kiểu, vâng, ý hay đấy.
Nhưng tôi không hiểu sao anh lại muốn bỏ thêm công sức đó.
Về bản chất sâu thẳm, anh là một doanh nhân.
Nên anh liên tục cố gắng xây dựng và mở rộng.
Nhưng nếu suy ngẫm cá nhân về mức độ gánh nặng mà điều đó tạo ra cho anh, và cả cho Mel nữa.
Tôi biết mối quan hệ của anh với Mel, anh không gặp cô ấy nhiều.
Nên tôi nghĩ đó là một điểm khá thú vị.
Nhưng vâng, tôi nghĩ anh hạnh phúc, nhưng tôi không nghĩ anh bằng lòng với hiện tại.
Và câu hỏi cuối.
Anh muốn gì từ cuộc sống của tôi?
Tôi muốn gì từ cuộc sống của anh?
Ừ, anh nói anh sẽ không muốn cuộc sống của tôi.
Những yếu tố nào?
Ừ, những yếu tố nào trong cuộc sống của tôi mà anh muốn?
Thực ra khá thú vị, vì tối qua tôi có nói chuyện với Jem và Cozzy về việc này.
Cuộc sống của anh được sắp xếp để siêu hiệu quả.
Có người đặt lịch sửa xe cho anh, có người đặt vé máy bay cho anh.
Theo những gì tôi biết, tôi nghĩ anh chẳng làm nhiều công việc hành chính bình thường như tôi hay làm.
Tôi thậm chí còn không tự chọn món ăn cho mình.
Đúng vậy.
Tôi nhận được sự bất ngờ, tôi bước ra và đồ ăn đã sẵn ở đó, tôi nghĩ, ổn, hôm nay tôi ăn bông cải.
Và tôi nghĩ rất nhiều niềm vui từ cuộc sống đến từ những sự lộn xộn nhỏ nhặt.
Và thực ra Morgan cũng chạm tới điều này lúc đầu.
Một gia đình đơn giản như vậy, họ không tham vọng quá, nhưng họ rất hạnh phúc.
Cái sự lộn xộn đó của cuộc sống có rất nhiều vẻ đẹp.
Tôi biết anh hỏi tôi anh muốn gì từ cuộc sống của anh, nhưng tôi nghĩ bề ngoài thì có lẽ tôi muốn những thứ đó.
Nhưng tôi hiểu và trân trọng vẻ đẹp của việc làm những điều đó.
Tôi hỏi câu ấy vì, anh có nghĩ tôi hạnh phúc không?
Bởi dù anh nghe tất cả những điều đó và anh sẽ kiểu, chết mẹ, gã này, anh chẳng có nhiều thời gian và luôn làm việc.
Và chúng tôi đã tạm nghỉ đi vệ sinh, khán giả có lẽ sẽ không biết.
Nhưng vâng, khi tôi bước ra khỏi đó, hai thành viên trong đội tiếp cận tôi về hai việc khác nhau.
Họ nói, có người muốn lên podcast tối nay.
Tôi có một cuộc họp rất lớn ở New York tối nay với một nhà đầu tư lớn kéo dài bốn tiếng.
Họ hỏi tôi trong hành lang, họ nói, anh có muốn khách mời lớn này lên chương trình tối nay hay hủy cuộc họp khổng lồ này với họ?
Và anh phải quyết định trong bốn giây.
Bốn giây.
Đúng.
Nên anh thấy tôi ngồi xuống và nói với đội là đồng ý.
Tôi đã thấy điều đó.
Đó là tôi đưa ra quyết định điều hành.
Và tôi chỉ nhìn điện thoại trong hai giây rưỡi để quyết định.
Nhưng điều đó cũng có nghĩa là buổi hẹn hò tối với bạn gái tôi bị ảnh hưởng.
Nên đó là một chút ví dụ về cuộc sống của tôi.
Và tôi hỏi Jack có nghĩ tôi hạnh phúc không vì theo ý tôi, và tôi có thể đang sống trong ảo tưởng,
là tôi hạnh phúc.
Và cách tôi phỏng đoán rằng tôi hạnh phúc là tôi không thấy mình bất hạnh và tôi không có nỗi bất hạnh.
Tôi cũng đoán rằng nếu anh nói, tôi sẽ bỏ podcast, bỏ hết mọi thứ này, đóng cửa công ty, anh sẽ lo lắng và trầm cảm vô cùng.
Vậy nên không phải chỉ là, làm việc này có khiến anh vui không?
Tôi nghĩ câu trả lời chính xác hơn là không làm cái này sẽ khiến anh khổ sở.
Ừ.
Nhưng đó là con người anh.
Và đó là cách, và một lần nữa, tôi rất biết ơn vì có những người như anh tồn tại vì tôi được hưởng lợi từ những hy sinh anh đã làm.
Hàng triệu người.
Đó không phải là hy sinh đối với tôi.
Vâng, tôi hiểu điều đó.
Nhưng từ góc nhìn của tôi, đó là một hy sinh mà tôi được hưởng lợi vì anh tạo ra nội dung tuyệt vời mà tôi nghe và những thứ khác.
Và nên tôi thích sống trong một thế giới nơi hầu hết mọi người thức dậy vào buổi sáng và nói, điều này là chưa đủ.
Và tôi nghĩ tôi cũng như vậy.
Tôi muốn viết thêm sách, sách hay hơn.
Nhưng nếu anh không có khả năng nào đó để nói, nhìn này, tôi có tham vọng.
Tôi có mục tiêu muốn đạt được.
Tôi muốn làm việc chăm chỉ để đạt được chúng.
Tôi muốn hy sinh để đạt được chúng, nhưng tôi sẽ chẳng có một cuộc sống tốt nếu không thể lùi lại một bước và nói, chà, nhìn những gì tôi đang có ngay bây giờ.
Dù không nhiều, có một cuốn sách rất hay của một nhà nghiên cứu về người cao tuổi tên Carl Pillemer.
Ông ấy viết cuốn 30 Lessons for Living, nơi ông phỏng vấn một đống người Mỹ cao tuổi, khoảng 90 đến 100 tuổi.
Và ông chỉ hỏi, nói cho tôi bí quyết của một cuộc sống tốt.
Các ông bà đã trải qua nhiều thứ, nói cho tôi những gì các vị biết.
Và ông có một phần nói rằng, trong số hàng nghìn người chúng tôi phỏng vấn, không một ai nhìn lại cuộc đời và nói, ước gì tôi kiếm được nhiều tiền hơn.
Không một ai nói, ước gì tôi chọn nghề trả lương nhiều hơn.
Không một ai.
Nhưng hầu như tất cả họ khi nhìn lại cuộc đời đều nói, ước gì tôi tốt bụng hơn với người khác.
Ước gì tôi giúp đỡ bạn bè nhiều hơn.
Ước gì tôi dành nhiều thời gian hơn cho gia đình.
Đó là điều phổ quát.
Vậy nên nếu muốn nói về những điều hối tiếc, chúng ta có khả năng hối tiếc nhất khi 90 tuổi là gì?
Không phải kiếm được nhiều tiền hơn.
Mà là dành thời gian cho những người xung quanh mà chúng ta yêu thương và trân trọng.
Tôi thấy mình chuyển giữa các trạng thái, và đôi khi là vì một suy nghĩ, nhưng tôi thấy mình chuyển giữa những trạng thái sống trong khoảnh khắc và trạng thái biết ơn.
Nên tối qua tôi xuất hiện trên chương trình của Jimmy Fallon ở đây, New York.
Đội của tôi có mặt.
Đó là một khoảnh khắc thực sự tuyệt vời.
Sáng nay tôi thức dậy cảm thấy vô cùng biết ơn.
Tối qua tôi nghe một số bài nhạc yêu thích.
Tôi cảm thấy rất biết ơn.
Tôi thực sự hạnh phúc.
Và rồi tôi biết mình sẽ chuyển sang trạng thái thiếu thỏa mãn mà Jack đề cập.
Hạnh phúc luôn chỉ là một cảm xúc kéo dài năm phút.
Và giống như hôm nay tôi quay lại làm việc và kiểu như xây, xây, xây, xây, xây.
Rồi tối qua tôi có một khoảnh khắc khi đang làm các poster Instagram để thông báo
rằng mình đã được mời lên chương trình của Jimmy Fallon.
Tôi nhận ra bạn gái nằm cạnh tôi trên giường đã ngủ thiếp đi.
Và suy nghĩ này cứ hiện lên trong đầu tôi bây giờ, chắc là vì làm podcast,
chính xác như bạn nói, là tôi sẽ hối tiếc nếu không ôm ấp và ấp ủ cô ấy khi còn có cơ hội, nhất là tôi nghĩ vì Charlie Kirk vừa bị bắn
và tôi đã nhìn thấy gia đình anh ta.
Bạn không bao giờ biết cuộc sống mong manh đến mức nào.
Ừ.
Có lẽ đó là lý do nó cứ hiện lên trong đầu tôi.
Tôi nhớ mình đặt điện thoại xuống và nghĩ, điều tôi sẽ hối tiếc là
không ôm cô ấy.
Rồi tôi đặt điện thoại xuống và ôm cô ấy.
Vậy nên, vâng, tôi có lẽ hơi lạ, vì tôi dao động giữa những trạng thái này và đôi khi theo giờ, đôi khi theo ngày, đôi khi theo từng phút.
Việc bạn chỉ đơn thuần nhận biết được những trạng thái đó và câu chuyện sai lệch mà những trạng thái đó có thể kể cho bạn nghe đã giúp bạn tiến xa hơn hầu hết mọi người.
Tôi nghĩ phần nào đó có một cuốn sách thú vị tên là 10% Happier, nói về thiền.
Ý nghĩa tựa sách xuất phát từ, mọi người đều hỏi, ôi, thiền có thể thay đổi cuộc đời bạn không?
Và quan điểm là nó có thể khiến bạn hạnh phúc hơn 10%.
Nhưng như vậy cũng khá tuyệt.
Và tôi nghĩ điều đó cũng đúng với tiền bạc, kiểu, nó có thể hoàn toàn biến đổi cuộc đời và biến bạn thành một người tốt hơn và hạnh phúc hơn nhiều không?
Tôi hơi cảm thấy không, nhưng nó có thể khiến bạn hạnh phúc hơn 10, có thể 20% trong cuộc sống.
Tôi nghĩ có lẽ đúng vậy.
Nhưng chỉ việc nhận ra giới hạn của nó thôi đã là một sự giải thoát to lớn, tôi nghĩ vậy.
Bạn sẽ nghĩ, không, nếu muốn một cuộc sống hạnh phúc hơn, bạn sẽ phải tìm thấy nó qua mục đích sống, bạn bè, gia đình, sức khỏe và những triết lý sống khác không liên quan đến tiền.
Tiền có thể giúp.
Nó có thể làm bạn hạnh phúc hơn 10, 20, có thể 30%.
Nhưng hiểu được giới hạn của nó và những gì nó sẽ không làm cho bạn thì rất quan trọng.
Sự thiếu thỏa mãn đó, tôi nghĩ đôi khi tôi cảm thấy có lỗi về điều đó vì tôi tiếp xúc với rất nhiều người, đặc biệt là những người tu sĩ và như vậy, họ nói với bạn rằng khao khát sẽ khiến bạn tuyệt vọng và không hài lòng.
Nhưng tôi lại thấy mình là một trong những người mà bạn miêu tả, luôn muốn chạy theo, theo đuổi và theo đuổi.
Và tôi nghĩ liệu tôi có nên cảm thấy có lỗi về điều đó không?
Có phải có gì đó sai với tôi không?
Không.
Ý tôi là, tôi nghĩ đó là cách con người tiến hóa, vì ở cốt lõi là cạnh tranh.
Nơi bạn có cái thúc đẩy đó, tôi nghĩ mọi người đều có thúc đẩy đó, không nhất thiết
vì bạn muốn xây dựng thêm một công ty hay phát triển podcast.
Đó là cạnh tranh với những người khác có thể làm điều đó tốt hơn bạn hoặc có thể chiếm vị trí của bạn nếu bạn lui bước.
Đó tạo ra lo âu cho bạn.
Tôi nghĩ đó là cốt lõi của mọi thứ.
Và đó là lý do tôi thích đặt câu hỏi, nếu không ai đang nhìn, bạn sẽ làm gì?
Nếu không ai xem podcast của bạn, bạn có còn muốn làm những cuộc phỏng vấn này không?
Nếu không ai có thể thấy nhà bạn, bạn có mua một ngôi nhà to như cái bạn đã mua không?
Đôi khi câu trả lời là có.
Câu trả lời có thể là cả hai đều là có.
Nhưng đó là một câu hỏi quan trọng để hỏi bản thân, bạn đang làm điều này vì nó thực sự mang lại cho bạn sự thỏa mãn?
Hay vì bạn đang cạnh tranh với người khác và nghĩ rằng mình đang thu hút sự chú ý của họ bằng cách làm những thứ này?
Tôi nghĩ ai trả lời thật lòng sẽ nói đối với hầu hết các quyết định trong đời họ, đặc biệt là những quyết định lớn, câu trả lời là cả hai.
Như chọn Harvard so với trường đại học kia, có thể trường kia tốt hơn, nhưng là Harvard.
Hoặc mua ngôi nhà bạn đã mua hay chiếc đồng hồ bạn đã mua hay Apple Watch thay vì cái kia.
Và việc phát tín hiệu là quan trọng.
Bạn không thể loại trừ nó vì nếu bạn muốn thu hút bạn bè phù hợp, bạn đời phù hợp, nhà tuyển dụng phù hợp, thì có khía cạnh phát tín hiệu.
Bằng cấp đại học là một tín hiệu.
Không phải là kiến thức bạn thu được.
Mà là bạn đang phát tín hiệu tới nhà tuyển dụng rằng trong bốn năm bạn đã đến lớp và làm bài và đưa ra đáp án đúng.
Việc phát tín hiệu có thể rất, rất quan trọng.
Không phải để phủ nhận nó.
Nhưng có loại phát tín hiệu đúng và sai.
Có cách phát tín hiệu đúng kiểu như, tôi làm điều này, tôi ăn mặc và thể hiện bản thân và cắt tóc theo cách sẽ thu hút bạn bè và đối tượng phù hợp, người yêu phù hợp, bất cứ ai đó.
Cũng có việc phát tín hiệu kiểu, tôi sẽ cố mua cái xe này rất phiền phức và tôi thật sự ghét lái xe, nhưng tôi nghĩ người lạ sẽ nhìn tôi và chú ý hơn.
Đó là loại phát tín hiệu sai.
Tôi nghĩ đây là điều mà cả hai phe trong tranh luận đều hiểu sai: một người cuồng công việc,
tin hay không, có thể hạnh phúc.
Ừ, hoàn toàn có thể.
Và người không làm việc hay chỉ làm việc một ngày một tuần cũng có thể hạnh phúc.
Ừ.
Đây là một khái niệm thực sự khó để mỗi bên hiểu về phía kia.
Và đó là lý do tôi cũng hỏi Jack, kiểu, bạn có nghĩ tôi hạnh phúc không?
Bởi Jack sẽ biết nếu tôi, nếu tôi bước ra khỏi đây và anh ấy nhìn thấy tôi,
là người trầm cảm, không bao giờ cười, không bao giờ vui vẻ và không có niềm vui trong đời, thì tôi sẽ rất phù hợp với định kiến về kẻ cuồng công việc đau khổ hay thế.
Nhưng thật bất ngờ.
Thật bất ngờ.
Tôi nghĩ tất cả chúng ta chỉ muốn có sự mãn nguyện.
Vậy nên, chúng ta rối rắm nhiều khi chạy theo hạnh phúc, trong khi điều ta thực sự muốn là mãn nguyện.
Chúng ta thực sự chỉ muốn đến một trạng thái mà chúng ta có thể nói, mình ổn rồi.
Mình đã xong.
Điều quan trọng nhất hoặc thú vị nhất trong cuốn sách của anh mà anh còn nhớ mà chúng ta chưa nói đến, mà có lẽ đáng lẽ nên nói tới là gì?
Tôi nghĩ mối quan hệ giữa tiền và trẻ con là một vấn đề thú vị — mỗi bậc cha mẹ đều muốn dùng công sức của mình, dùng số tiền họ có. Không nhất thiết phải rất nhiều. Bạn không cần phải giàu, nhưng họ muốn dùng công sức của mình để cho con cái một cuộc sống tốt hơn. Nhưng nhiều khi điều trẻ cần làm là tự học, và chúng sẽ học gián tiếp những giá trị về tiền mà bạn có. Chúng sẽ học bằng cách quan sát. Bạn không cần phải bắt con ngồi xuống và nói: để bố mẹ dạy con cách lập ngân sách, dạy con cách tiết kiệm, dạy con cách đầu tư. Chúng sẽ quan sát bạn và tự nhận ra. Vậy nên bạn chỉ cần làm gương cho các con. Bạn không thể chỉ dùng lời thuyết giảng để nhồi nhét giá trị vào chúng. Chúng sẽ quan sát cách bạn chi tiêu, những gì bạn coi trọng, cách bạn tiết kiệm, cách bạn đánh giá người khác và nói về người khác. Và chúng sẽ hình thành một triết lý về tiền dựa trên những điều đó.
Tôi thường nghĩ về tiền theo kiểu giống như các kiểu gắn bó (attachment styles), bạn biết đấy, trong tâm lý học hẹn hò và tình cảm người ta nói về kiểu lo âu, kiểu né tránh. Còn người ở giữa gọi là gì nhỉ? Về cơ bản là trung tính. Nhưng tôi nghĩ tôi có kiểu gắn bó né tránh với tiền. Tiền như là “bố mẹ thứ ba” trong nhà tôi. Tôi học được rằng tiền gây ra vấn đề, rằng tiền không đến nhiều như ta mong muốn, rằng tiền thật sự là lý do chúng tôi cãi nhau trong nhà, rằng đó là lý do tôi xấu hổ khi chúng tôi đi đến bằng chiếc xe tồi tệ đó. Tôi còn hy vọng đèn giao thông chuyển sao cho tôi được thả ở xa trường hơn để không ai nhìn thấy. Mối quan hệ của tôi với tiền được thiết lập từ rất sớm. Nó gần như là một mối quan hệ không lành mạnh, họ nói là một kiểu gắn bó với nó. Và tôi tự hỏi liệu đó có phải là một khung suy nghĩ hữu ích để xem xét không? Bạn có một mối quan hệ kiểu lãng mạn với thứ này. Và để thay đổi điều đó, bạn cần phải “học bỏ” những bài học cũ.
Tôi nghĩ nhiều bài học về tiền mà chúng ta học khi còn trẻ là vì, như tôi nói lúc trước, khi bạn còn trẻ, đặc biệt là khi là thiếu niên hoặc đầu hai mươi, hầu hết mọi người trong hoàn cảnh đó có rất ít kỹ năng khác để đem ra thế giới. Sự hài hước, sự thông minh — một số người có nhiều hơn người khác. Nhưng trong tình huống đó, bạn luôn bị kéo về phía nghĩ: giá mà tôi có một chiếc xe đẹp hơn khi bị đưa đón ở trường thì họ sẽ chú ý tới tôi. Nhưng sự thật là, nếu bạn là đứa hài hước nhất lớp, thì dù bạn được đưa đón bằng một chiếc xe cùi bắp, người ta vẫn tôn trọng bạn vì họ nghĩ: “ồ, nó là ngôi sao đội bóng; thật là buồn cười.” Bạn giành được sự chú ý và tôn trọng từ điều khác. Nhưng nếu bạn không phải ngôi sao đội bóng, nếu bạn không hài hước, nếu bạn chẳng có gì khác để đem ra, thì bạn tìm kiếm sự ngưỡng mộ qua việc “ồ, nó được đưa đón bằng chiếc Escalade. Nó ngầu lắm.”
Còn điều gì nữa chúng ta nên nói mà chưa nói, Morgan? Đối với những người đang cố kiểm soát cuộc sống, muốn hạnh phúc, đưa ra các quyết định tiền bạc tốt hơn. Với tôi, điểm chung giữa cả ba cuốn sách mà bạn đang cầm là ý tưởng mà chúng ta đã nói khá nhiều trên các chương trình: là không có một công thức chung cho việc đó. Điều đó làm nhiều người nản lòng khi nghe. Không có công thức như “đây là việc tôi muốn bạn đi làm,” mà đó là thứ mà nhiều người muốn từ nội dung — dù là sách hay podcast — kiểu “hãy chỉ cho tôi phải làm gì.” Và câu trả lời là: tôi không thể vì tôi không biết bạn và bạn cũng không biết tôi. Chúng ta đều khác nhau.
Nhưng tôi nghĩ đó thực ra lại là sự giải tỏa lớn nhất. Tin tốt là bạn không phải tuân theo kịch bản của người khác. Và dễ dàng hơn để làm theo cách của chính mình khi bạn chấp nhận rằng chẳng ai chú ý tới bạn nhiều như bạn nghĩ. Bạn có thể làm theo cách của mình, không sợ bị người khác phán xét hay châm biếm, bởi họ bận lo cho bản thân họ. Bạn phải tìm ra điều gì phù hợp với mình và làm điều đó. Và đó là gần nhất chúng ta có thể đạt tới một “công thức” để sống tốt hơn.
Thật buồn cười vì cuốn sách có tên The Art of Spending Money. Nhưng xuyên suốt cuốn sách phần lớn thực ra là về hạnh phúc. Và tôi đoán đó chính là mục đích của tiền với nhiều người: một công cụ để trở nên hạnh phúc hơn. Tôi nhớ khi tôi phỏng vấn Mo Gordat, người viết một cuốn sách về hạnh phúc, anh ấy nói với tôi một câu mà câu đó theo tôi mãi: anh ấy nói “Hạnh phúc là khi những kỳ vọng của bạn về cách cuộc sống đáng lẽ phải diễn ra được đáp ứng.” Vâng. Và qua lăng kính đó, tôi nhìn mọi thứ. Tôi nhìn cả món ăn bạn được phục vụ trong nhà hàng. Nếu bạn mong nó thế này mà nó không như vậy, bạn thấy bất mãn, dù đó là miếng bò A5 Wagyu năm sao hay gì đi nữa. Và cả trong các mối quan hệ, mọi cuộc tranh cãi tôi từng có với bạn gái đều bắt nguồn từ những kỳ vọng không được đáp ứng. Kỳ vọng.
Tôi nói rằng, nếu bạn đi tàu Amtrak từ New York đến Washington, D.C., trên mọi chuyến tàu đều có cái gọi là “toa im lặng”. Trong toa im lặng, bạn không được nói to hơn thì thầm. Không gọi điện thoại. Không chuyện trò với bạn bè. Đó là toa im lặng. Người ta đến đó để tìm sự yên tĩnh và thanh thản.
Và mỉa mai là mọi người ở đó căng thẳng tới mức nếu họ nghe thấy một tiếng động nhỏ từ ai đó, họ sẽ như: “Im đi được không? Chúng ta đang ở toa yên lặng.” Họ khó chịu vì kỳ vọng của họ là sẽ được yên tĩnh. Và nếu có gì khác ngoài yên tĩnh, họ phát điên. Đến lúc đó, chính những kỳ vọng quá cao đang chống lại bạn. Mọi người thực ra bình tĩnh hơn ở toa bình thường, nơi mọi thứ hỗn loạn xung quanh họ, bởi vì đó là điều họ mong đợi. Đó là “toa của sự bất hạnh.” Đúng rồi. Kỳ vọng của bạn giống như một món nợ phải trả.
Điều đó cho chúng ta một yếu tố có thể kiểm soát trong hạnh phúc của mình, phải không? Kỳ vọng của bạn là gì? Bởi vì kỳ vọng nằm trong tầm kiểm soát của bạn nhiều hơn những thứ như nền kinh tế hay thị trường chứng khoán sẽ biến động ra sao. Không ai, thực sự không ai kiểm soát được thị trường chứng khoán sẽ làm gì tiếp theo. Nhưng bạn có thể kiểm soát hơn kỳ vọng của mình về số tiền sẽ kiếm được tuần tới. Bạn mong gì ở thị trường chứng khoán? Bạn mong gì ở sự nghiệp? Bạn mong gì ở vợ/chồng mình? Những thứ đó nằm trong tầm kiểm soát bạn hơn là việc cố tác động hành vi người khác.
Có lẽ đó là lý do tại sao tất cả các truyền thống phương Đông đều nói về lòng biết ơn, vì lòng biết ơn chính là nhận ra rằng những kỳ vọng từng có của bạn đang được đáp ứng ở hiện tại. Và ngay cả khi bạn bắt đầu nghĩ về những giấc mơ một thời mà giờ bạn đang sống, đối với mình, nó mang lại cảm giác hài lòng. Nó khiến mình cảm thấy thực sự rất tốt trong lòng. Ví dụ như ngay hôm qua mình đã dành một phút khi xuất hiện trên chương trình của Jimmy Fallon — với mình đó là một điều điên rồ mà mình chưa bao giờ tưởng tượng một người như mình có thể làm được. Mình dành một lúc để nghĩ xem mọi thứ đã vượt xa kỳ vọng của mình đến mức nào. Nếu bạn cảm thấy cực kỳ vui về điều đó thì rất dễ hiểu.
Nhưng sự thật là tương đối: nếu chỉ nghĩ về ngày hôm qua, bạn đã kỳ vọng sẽ lên chương trình Jimmy Fallon. Đó tạo nên kỳ vọng cho cả ngày. Nếu nhìn vào lịch của mình, sẽ là: mình phải đến Jimmy Fallon, mình phải trình diễn, mình phải nói điều đúng. Nhưng khi nhìn ở tầm nhìn dài hơn thì đó lại vượt ngoài mọi kỳ vọng của bạn. Và chính việc “zoom out” — nhìn ra tổng thể — khiến lòng biết ơn tràn đầy. Khó mà nói điều này mà không ngớ ngẩn, nhưng bạn có thể zoom out hơn nữa và nghĩ: Trời ơi, mình biết ơn khi sống trong một thế giới có kháng sinh và Advil. Nghe có vẻ điên rồ vì ta mặc định có chúng. Khi ta uống penicillin, ta nghĩ “ừ, chỉ là chuyện bình thường.” Nhưng bạn có thể tưởng tượng cuộc sống không có chúng như 99% nhân loại đã sống trước đây không? Thật khó mà tưởng tượng ra những thứ cơ bản nhất mà ta đang lợi dụng, nhưng chính khi nhìn ra xa hơn bạn sẽ biết ơn những điều đó hơn. Và bạn sẽ không thấy bằng lòng cho đến khi bạn có thể thực hành mức độ biết ơn như vậy.
Bạn nói điều gì đó lúc trước, điều đó liên quan đến chuyện này: bạn nói rằng ở những cấp độ khác nhau người ta sẽ khao khát nhiều hơn, ví dụ tỉ phú muốn trở thành tỷ phú kép. Mình có đọc một nghiên cứu nhiều năm trước nói rằng trên dải thu nhập-giàu có, con người thường muốn khoảng ba lần so với những gì họ đang có. Hai đến ba lần dường như là mức sẽ giữ bạn hạnh phúc. Nếu bạn có 10.000 đô la, người ta nghĩ “một khi có 20.000 thì mình sẽ ổn.” Nếu bạn có 20 triệu đô la, người ta lại nghĩ “à, 40 triệu có vẻ là mức đúng.” Luôn là hai hoặc ba lần so với những gì bạn có. Và đó chính là việc cố ý tạo ra một khoảng cách kỳ vọng. Làm khổ chính mình.
Ý nghĩ kiểu “giá mà mình có nhiều tiền hơn một chút thì những vấn đề này, sự lo lắng này, khoảng trống trong mình sẽ được lấp đầy” — đó là một lời nói dối ta tự nhủ. Ai đang nghe cũng có con số đó trong đầu. Mọi người đều có một con số trong đầu nghĩ “nếu mình đạt được con số đó thì sẽ ổn.” Mình cũng có. Bạn cũng có. Chúng ta đều có. Và nếu bạn và mình từng đạt con số đó — phiên bản con số trước kia — thì vẫn vậy, ta lại nghĩ “được rồi, nhưng nếu gấp đôi thì tuyệt.” Gần đây mình gặp một người có thu nhập hàng năm gần như đúng gấp đôi mình. Chúng tôi trò chuyện cởi mở. Anh ấy là bạn tốt của mình. Cảm giác ngay lập tức mình có — mình không nói ra nhưng cảm nhận là “ồ, nếu mình có như vậy thì mọi thứ sẽ tuyệt.” Thật nực cười. Chúng ta làm thế cả ngày.
Và mình chắc chắn nếu bạn mình gặp ai đó có thu nhập gấp đôi anh ấy, anh ấy cũng sẽ nghĩ “đó mới là mức đích thực.” Vì chi phí của bạn tăng lên, nhưng nhóm so sánh của bạn cũng dâng cấp. Vậy là bạn lại trở nên “nghèo” trong một hạng so sánh khác. Như khi bạn mua căn nhà mới, chắc chắn bạn chuyển sang khu phố mới, và trong khu đó vẫn có những ngôi nhà đẹp hơn nhà mình. Vợ mình và mình cũng bàn về chúng. Thật lố bịch. Mình nghĩ vì mình viết về những chuyện này nên có lẽ mình bắt được mình sớm hơn trong những khoảnh khắc như vậy, nhưng mình không giả vờ là không có những khoảnh khắc đó. Chúng gần như không tránh được.
Cái gì đã có tác dụng với bạn? Có điều gì thực sự hiệu quả giúp bạn tách khỏi việc so sánh và quan tâm người khác nghĩ gì không? Có thứ gì đó hiệu quả không? Mình thích cụm từ “bong bóng khiêm tốn.” Mình muốn sống trong một bong bóng khiêm tốn. Phải là khiêm tốn vì mình không muốn sống trong một bong bóng mà mình mất hết sự đồng cảm với người khác. Mình muốn tiếp nhận trải nghiệm của người khác để cố hiểu thế giới mình sống. Nhưng mình muốn sống trong một bong bóng theo nghĩa là kỳ vọng của mình không vượt ra khỏi nhà mình. Nói thì dễ hơn làm.
Nhưng khi những kỳ vọng của tôi không rời khỏi chính ngôi nhà của mình, tôi kiểu như, tôi muốn có sức khỏe tốt cho bản thân.
Tôi muốn bọn trẻ hạnh phúc.
Tôi muốn một cuộc hôn nhân tốt.
Và những thứ đó không đi ra khỏi mái nhà của tôi.
Một khi những kỳ vọng ấy rời khỏi chiếc bong bóng của tôi, một khi chúng mở rộng ra ngoài nhà tôi, tôi lại kiểu như,
ồ, nhìn nhà anh ấy kìa.
Nó giống như, tôi chỉ muốn, tôi luôn nghĩ về cái bong bóng khiêm tốn đó, kiểu như, điều duy nhất
sẽ làm tôi hạnh phúc tồn tại ngay dưới mái nhà của mình.
Và tôi biết điều đó.
Và ngay khi khát vọng của tôi hướng tới, hoặc rời khỏi điều đó, tôi biết nó sẽ chỉ quay
ngoặt mất kiểm soát.
Tôi cố nghĩ về điều đó nhiều.
Và như tôi đã nói trước đó, ý tưởng là nếu không ai đang xem, tôi sẽ quan tâm đến điều gì?
Đó là bài tập mạnh mẽ nhất đối với tôi.
Nếu không ai có thể thấy bất cứ điều gì tôi đang làm, tôi sẽ chọn sống thế nào?
Tôi luôn muốn phản biện, ừm, điểm này bằng một suy nghĩ, đó là, nhưng nếu tôi đặt
mình vào vị trí địa vị cao hơn, tôi sẽ có nhiều cơ hội hơn, tức là nhiều tiền hơn, điều đó sẽ cho phép
tôi tập trung vào lợi ích thiết thực hơn.
Không phải là điều đó từng xảy ra với ai đó theo cách hoàn hảo.
Ừ.
Nhưng suy nghĩ là, à, thực ra địa vị đúng là bằng doanh thu.
Ừ.
Ở nhiều nơi trên thế giới.
Doanh thu có thể cho bạn độc lập.
Ừ.
Tôi nghĩ điều đó đúng.
Ở nhiều khía cạnh, đó là mục tiêu của tôi.
Làm sao để tôi thành công trong sự nghiệp để kiếm đủ tiền chẳng phải làm nghề đó nữa?
Không phải là rạch ròi như thế, nhưng kiểu gần như vậy.
Điểm yếu là tôi thích viết.
Bạn thích làm podcast.
Và vì vậy nếu chúng ta thành công hơn, tôi không phải, tôi không chạy theo thành công để dừng làm những gì mình đang làm.
Tôi chỉ muốn làm những điều mà mình thích.
Chúng tôi có một truyền thống kết thúc là khách mời cuối cùng để lại một câu hỏi cho người tiếp theo, như bạn biết, “Bạn có hối tiếc lớn trong đời không?”
Rồi trên tấm thẻ có ghi là chúng chứng tỏ không có mục đích thực sự. Bạn vẫn còn hối tiếc chứ?
Không có gì to tát.
Có vài điều hối tiếc.
Tôi đã nghĩ về chuyện này hôm trước, vợ tôi và tôi, chúng tôi có hai đứa con và chúng tôi đã thôi không sinh thêm.
Và một phần trong tôi kiểu như, cuộc sống sẽ ra sao nếu tôi có bốn đứa, ba đứa, nếu chúng tôi đã làm vậy?
Mỗi đứa con của tôi đã mang lại cho tôi quá nhiều ý nghĩa và mục đích.
Và tôi tự hỏi cuộc đời sẽ thế nào nếu nó có nhiều hơn.
Tôi không thể tưởng tượng chỉ có một đứa con thôi.
Tôi không thể tưởng tượng không có đứa con nào, nhưng có một cuộc đời thay thế trong đó tôi có bốn hay năm đứa.
Và bạn biết đấy, cuộc sống sẽ trở nên điên rồ ở điểm đó.
Và đó không phải là một hối tiếc, nhưng bạn nhận ra một khi bạn đã đóng cánh cửa đó cho cuộc đời mình, bạn kiểu như, trời ơi, cuộc đời sẽ ra sao nếu tôi làm khác một chút?
Bạn có ước mình đã trữ phôi không?
Không.
Bởi vì điều đó về lý thuyết sẽ giữ cho cánh cửa mở.
Không thực sự, bởi vì tôi nghĩ có một điểm là bạn cần năng lượng tuổi trẻ để làm phụ huynh.
Tôi không thể tưởng tượng có một đứa sơ sinh khi 50 hay 60 tuổi.
Tôi nghĩ bạn cần năng lượng của một người 25 hay 30 tuổi để làm điều đó.
Và đó không phải là một hối tiếc vì tôi rất hài lòng với gia đình hiện tại của mình.
Nhưng đó là một trong những điều khiến bạn nhận ra, có vô số con đường cuộc đời có thể đi.
Và chúng tôi có thể không có con.
Chúng tôi có thể có bốn đứa.
Chúng tôi đã chọn con đường này, nhưng đó chỉ là một trong nhiều con đường mà nó có thể đã đi.
Morgan, cảm ơn bạn.
Cảm ơn vì những gì bạn làm.
Bạn là tác giả yêu thích nhất của tôi từ trước tới giờ.
Và tôi nghĩ tôi đã nói với bạn điều này rồi, nhưng chính cách bạn viết
làm tôi thấy vô cùng cuốn hút.
Thông điệp trong cuốn sách của bạn thật sâu sắc.
Tất cả sách của bạn đều sâu sắc, nhưng thực sự là cách bạn kể chuyện.
Và nếu ai đó đã nghe bạn nói hôm nay, họ sẽ hiểu chính xác ý tôi.
Những cuốn sách của bạn là tấm gương cho điều đó.
The Psychology of Money, như tôi đã nói với bạn trước, là cuốn sách đã thay đổi đời tài chính của tôi.
Đó là cuốn sách mà anh trai tôi, người rất thông minh, đã bảo tôi đọc.
Và không có gì lạ khi nó là một trong những cuốn sách bán chạy nhất mọi thời đại.
Tôi nghĩ nó có thể là cuốn bán chạy nhất trong hạng mục của nó.
Và cuốn sách mới của bạn, The Art of Spending, tiếp tục xu hướng tương tự, cực kỳ dễ tiếp cận,
rất hấp dẫn, rất nhân văn.
Nhưng trong đó có một bài học sâu sắc có khả năng thay đổi cuộc sống chúng ta
theo chiều hướng tốt hơn.
Vì vậy tôi cực kỳ khuyến nghị mọi người đi mua cuốn sách này, The Art of Spending Money, sẽ
ra mắt vào ngày mai.
Ngày 7 tháng 10.
Ngày 7 tháng 10.
Tôi sẽ để link dưới đây cho bất kỳ ai muốn mua một bản.
Và nếu bạn là người muốn một cuộc sống hạnh phúc hơn, đó là một cuốn sách về chi tiêu, nhưng nó
cũng rộng hơn, về hạnh phúc và hối tiếc.
Và nó kể những câu chuyện cho phép bạn đưa ra quyết định tốt hơn trong đời.
Và chính qua những câu chuyện, chứ không chỉ qua các khuôn khổ hay dữ liệu, tôi nghĩ chúng ta bị ảnh hưởng nhất.
Và bạn có thể đồng cảm nếu đang nghe cái này.
Bạn có lẽ đã nghe các thống kê trước đây.
Bạn có lẽ biết mình nên tiết kiệm.
Nhưng đôi khi việc nghe những câu chuyện thật sự từ người thực mới khắc vào amygdala của bạn và
tạo ra thay đổi hành vi.
Và đó chính xác là cách Morgan viết.
Anh ấy viết qua bối cảnh của những câu chuyện hay có khả năng thay đổi cuộc đời bạn.
Vì vậy đây là một cuốn sách tuyệt vời đáng đọc.
Và tôi rất khuyến khích bạn đọc nó.
Cảm ơn rất nhiều vì đã mời tôi.
Cảm ơn bạn rất nhiều, Morgan.
Hy vọng sẽ gặp lại bạn sớm.
Cũng vậy.
Cũng vậy.
那那些看起來什麼也不花的人呢?同樣危險。有一種叫做「創傷後貧窮症候群」(post-traumatic broke syndrome)的東西,我會談到那個。可我向你保證,每個人都可以用一種會讓自己更快樂的方式來花錢。所以如果我要建立一個框架來知道該怎麼花我的錢,從哪裡開始?另外,根據你對金錢所知道的一切,如果我要達到徹底的財務自由,應該考慮的五件事是什麼?我認為最重要的第一件事是……
我覺得非常有趣的是,當我們查看 Spotify、Apple 和我們音頻頻道的後台時,大多數聽這個播客的人還沒按追蹤或訂閱(不管你在哪裡收聽)。我想跟你們做個交易。如果你能幫我一個大忙,按下那個訂閱鈕,從現在起到永遠我都會不遺餘力地讓節目越做越好。我無法形容當你按下訂閱鈕時對我們有多大的幫助。節目會變大,這代表我們可以擴充製作、邀請你想看的來賓,並繼續做我們熱愛的事情。如果你能幫我按下追蹤或訂閱(無論你在哪裡收聽),那對我意義重大。那是我唯一會請你幫的忙。非常感謝你的時間。回到本集內容。
摩根。大家都喜歡談投資,喜歡談存錢。但我從沒聽過有人強調花錢的重要性。你寫了這本書《消費的藝術》(The Art of Spending)。這就讓人好奇,為什麼像你這種人——寫書一出就能賣出數千萬冊、非常在乎寫作藝術的人——還要投入寫一本關於花錢藝術的書,當你可以寫任何你想寫的主題,而且肯定會成功時?我寫了二十年的金錢、理財與投資幾乎從來沒有對自己的消費哲學做過闡述。我可以告訴你我怎麼投資、怎麼存錢、為什麼這麼做。如果五年前有人問我:「摩根,告訴我你生活中的消費哲學是什麼?」我會說我其實不知道。當我開始深入探究時,關於如何投資、如何讓錢增值、如何致富、如何推進職業生涯的書目多到數不清。那個主題是無窮無盡的。但關於花錢的書幾乎沒有。我想原因是我們直覺上覺得沒什麼好說的,答案應該很明顯:多一點更好、更奢華更好,話就到此為止。但如果你認識尤其是比較有錢的人──當然這影響到每個人,但對比較有錢的人影響更大──你會知道事情沒那麼簡單。花多少錢和你有多快樂之間的關聯是存在的,每個人都能以某種方式花錢讓自己更快樂,但並不像你想的那麼簡單。當我開始在自己的人生中挖掘時:我什麼時候會對別人的物質財產感到羨慕?為什麼會羨慕?我什麼時候會嫉妒?為什麼會嫉妒?哪種消費讓我快樂?哪種消費讓我完全無感?這個主題比表面看起來複雜得多。這本書的另一個書名本可以叫做「消費心理學」,因為這正是它的內容。它探討的是貪婪與嫉妒、社會向上、攀升社會階梯、你想打動誰──那些人是否真的在注意你──這些心理。這就是這本書。
所以對像我這樣想改善與花錢關係的人來說,我想要問的第一個問題是,理解花錢的藝術,對有錢人而言那些看似簡單的選擇,會為我帶來什麼?了解這些會如何讓我的生活更好?這對現在聽的人有什麼重要性?
我覺得很容易做出一個假設:如果你對生活不滿意,你會認為如果有更多錢,這些問題就會消失。有時這確實可能是真的,並不是完全錯的。只是習慣上人們往往比實際情況更容易做出這樣的假設。我敢保證,現在聽這節目的人每個人或多或少都有這種想法:如果我有多一點錢,我的問題就會消失,即便他們自己未必完全意識到。花錢在很大程度上是一種心理上的操練。你在試著撫平一個癢處,而這個癢會以很多不同方式表現出來。
所以我常把錢看成——錢是社會的根本嗎?不是,顯然有無數比錢更重要的東西。但我認為錢是我們能透過它最清楚去看見自己與他人的一扇窗。它非常鮮明地呈現出人們重視什麼、害怕什麼、渴望成為什麼。拼圖還有很多其他元素:你的健康、朋友、家人,還可以說下去。但如果你看到一個人如何與金錢互動,你會立刻理解他的不安全感、他的抱負、自信心,還有他怎麼看待別人。你可以從中學到很多。
那有點像是你創傷的一面反映。
是的,而且會以非常不同的方式表現。有位很棒的財經作家 Tiffany Aliche,她出身非常貧窮,現在非常成功。她稱之為「創傷後貧窮症候群」,即便她現在有很多錢——我不想替她說話,我的理解是,她害怕花錢,因為她腦中那個感覺是「我絕對不能再回到那個地步,我不能再變回那個窮困的人」,創傷後的貧窮感。因此它有時會以完全相反的方式表現出來。重點不是說你若是窮人出身就一定會想要炫耀,而是這是一種心理上的癢,不只是「我想要那台好車,因為好車比較好」。這有社會訊號的成分,你在向別人發訊號,也在向自己發獎盃,證明你克服了什麼。
越深入探究,我越清楚花錢不只是買物質的東西,不只是「我想買這台車或這棟房子或這些衣服或這些珠寶,因為它們很漂亮」。而是我在試著向別人或自己傳達我克服了什麼。在我自己的人生中,一種思考方式是:如果我在荒島上,只剩下我和我的家人,沒有人能看到我們怎麼生活——沒人能看到你的房子、你的車、你的衣服或你的珠寶——我會怎麼為自己生活?我想大多數人在這個練習中會立即從地位感轉向實用性。像我不會想要一台藍寶堅尼,我可能會想要一台皮卡,有時更實用一點。如果沒有人能看到,我只想要實用的東西。我不會想要一棟巨大的房子,我會想要一棟有漂亮景觀的房子,因為我不是在向別人炫耀,我只想要能讓自己平靜、寧靜的東西。當你開始看到「實用」與「地位」之間鮮明的差異,一旦你強迫自己看清楚,你會發現,哦,這到處都是。
地位本身有什麼錯嗎?買一只勞力士有錯嗎?
當然沒有。特別是在你人生的某些階段。
那什麼時候好?什麼時候不好?什麼時候無所謂?
「無所謂」……我不知道。很難用一個公式說什麼是好、什麼是壞,因為每個人都不同。但我會說這樣:我個人那種想用物質來炫耀的慾望出現在我十幾歲末到二十出頭的時候。回頭看,那時我不知道原因,但原因就是我沒有別的東西可以拿來提供給世界。我沒有智慧、沒有見識,不知道怎麼去愛任何人,對朋友、家人或伴侶沒有其他可以給予的東西。所以如果你想要獲得注意和尊重,最後剩下的槓桿就是「看,我沒有智慧可給,沒有見識可以給,也許人們會欽佩我的車」。那就是我當時想要的。而現在,二十年後,我希望我能對太太、朋友、家人、雇主以及顧客有更多可以提供的東西,所以我對那些物質的慾望下降了——不是降到零,但確實下降了。
有句很棒的沃倫·巴菲特名言說,人生的成功是那些你希望愛你的人真的愛你。關鍵是你得問自己:「你想要誰來愛你?」對很多人來說,反射性的反應是想要每個人都愛你,所以你會想有一台好車、好衣服、好珠寶,因為你以為大家會停下來看,當我開這車上路時,人們會驚嘆:「看那個人,好厲害,我佩服他,我尊敬他。」但大多數情況幾乎不是這樣,沒有人像你那樣一直在想你。他們不會那麼注意你的車、你的衣服或你的房子,他們忙著為自己而擔心。
吉米·卡(Jimmy Carr),我想你之前上過節目吧?是吧?我很喜歡吉米·卡。他幾個星期前說了這句話,我聽到後就停下來把它寫下來,因為太有深度了。他說,二十幾歲時,人們擔心別人怎麼看自己;三十幾歲時,你會說,我才不在乎別人怎麼想;到了四十幾歲,你終於發現真相──其實這段時間根本沒有人在想你。他們忙著擔心自己。當然,這不是非黑即白的。當然有人會注意你、看你,有時也會評判你,但程度遠沒有我們想像的那麼多。這也是為什麼我要回到那個練習:如果沒有人在看我,我會怎麼生活?事實是,幾乎沒有人在看,除了那些我真正愛與敬佩的人。而他們會欣賞我,是因為些完全跟我開什麼車、穿什麼衣服無關的東西。
這整套行為的演化基礎是什麼?生活就是一場競賽。不是看我做得有多好,而是看我相對於你做得有多好。不是看我房子有多大,而是如果我要發送訊號,重要的是我的房子比你的大。這對所有的財富都成立。不存在一旦你有某個金額就算是富有的說法。一切都是相對於別人的。而事實是,我們生活在物質極為豐富的世界,聽這節目的大多數人應該都有人遮風避雨,有車可以開、能買衣服等等。相較於歷史上的多數時期,我們確實物質豐足。於是,為了更大更好的東西而進行的競爭、軍備競賽變得非常激烈。現在這種力量比以往任何時候都更強大、有力,原因有兩個。
一是社群媒體。現在我知道別人住什麼房子、開什麼車、穿什麼衣、去哪裡度假,這種了解是十五年前沒有的。另一個是因為網際網路把注意力受眾民主化了,成為極度富有的能力比以往任何時候都強。當然仍然罕見,但比以往更容易變得非常非常有錢,即便只有少數人在做到,因為你的潛在客戶如今可以是整個世界。你知道嗎,一百年前如果我是個生意人,我的客戶群就是居住在我城鎮的人。現在如果你是生意人,你的客戶群可以是整個世界。
所以,積累巨額財富更容易。而且因為社群媒體,一旦你賺到那筆財富,人們很可能會知道。因為很多變得非常有錢的人會說,看我現在怎麼生活。所以你會有一種向下溢散的渴望,大家都會想,我對「富有」的定義是什麼?如果你是今天的年輕人,年輕人對富有的定義可能是一個擁有私人飛機和私人島嶼的數十億富豪。而我想八十年前,人們對富有的定義可能是一棟三房的房子、一輛車和一個幸福的家庭。於是我們生活在一個慾望膨脹到極端的世界裡,消費的軍備競賽變得越來越激烈。
我覺得有一點很重要:如果你想過好日子,你幾乎得學會把你的仰慕(admiration)和你的渴望(aspiration)分開。因為很多小孩會仰望你,說我長大要像摩根那樣,因為他們崇拜你所做的事。但現實是,他們只看到你生活的「櫥窗」。人們常常對埃隆(Elon)做這件事。埃隆自己也說過,你可能覺得你想成為我,但你不會。他在那個片段裡還指著自己說,腦袋裡像龍捲風一樣。我認為這對大多數異常成功的人都成立──那些大家仰望的極端成功者──他們之所以在財務和事業上如此成功,很多原因是他們把生命中的每一秒都奉獻給了那個事業,而這通常是以犧牲其他一切為代價。所以,他們很成功、賺了很多錢,但那是以健康、關係、和配偶或孩子的關係為代價的。
我在書裡指出,世界上最富有的前十名男人中,總計有十三次離婚。樣本很小,你不能從這點下太絕對的結論。但這是一群幾乎普遍受到崇拜的人,特別是在年輕男性當中。像埃隆·馬斯克、傑夫·貝佐斯、馬克·祖克柏,能有那麼多錢該有多棒啊。但如果你深入看他們的整個人生,不只是淨資產、不只是房子和飛機,而是從整體來看,你會覺得,我不知道,那也不見得那麼好。你可以仰慕某人的某些部分──我想要他的房子、她的車子、他的事業、他的身材──但你不能把片段拼湊成一個人。你必須接受整個人,一旦你接受整個人,你會發現很多你仰望的人,要麼其實沒有比你過得更好,要麼只比你稍微好一些,而那一點差別其實很容易被忽略。
我上週在紐約跟一個女孩談過這個。我在拍攝,客戶的一個品牌拍攝。她把我叫去為 TikTok 採訪,然後她問我說,你幾歲成為百萬富翁的?我說大概 24、25 歲。她說,欸,我 24、25 歲了,可是我還不是百萬富翁。
我還記得我對她說,我說,對,可是你會──你會接受我的交換嗎?我跟她解釋說,我在18到大概20歲那段時間很孤單。我在電話客服中心上班。我的父母不跟我說話。所以那段期間我幾乎沒有和家人聯絡。然後我大概在18、19歲開始去商店行竊來養活自己。我哥哥給了我一大包工業用那種燕麥片。我得做的是把那種粉末和水混在一起喝。網路上有張照片,我想是我第一場 TED 演講時的照片,我就是在喝這種粉狀的東西。所以我跟她說,我24歲時是百萬富翁──孤單、不和家人說話、喝粉、偷東西、在好幾個客服中心輪夜班工作。你會接受這樣的交換嗎?她說,不會,對。她完全不會接受。我說,所以你不能把結果和過程拆開來看,因為如果你想要我的結果,你就得接受我走過的那條路。人們不會去想這個。這個 podcast 其實教會我的一件事,就是要用權衡的框架來思考。對,所以把一切都當作權衡來想。把一個 Zenpec 當成一種權衡──在某處你正在做出一個交換。甚至,當你仰慕或欽佩別人時,如果你羨慕我們在這裡所做的事情,例如,也要想想那個權衡。就算是這個團隊,這個團隊過去14天在紐約的每一天,包括週末,從早到晚每天都在工作。對,你想要這個播客嗎?你想要那個交換嗎?如果想,好吧,但正如你所說,要對交換的兩面都有所了解。我也很喜歡吉米·卡(Jimmy Carr)的一句話。他是一個深刻的人。不只是很搞笑,他也很聰明。那句話是:每個人都嫉妒你擁有的東西,但沒有人嫉妒你怎麼得到那些東西。對,我覺得這點很容易被忽略。我在書裡寫的一件事叫做「反向訃聞」,這是一個很好的、很有幫助的練習,把它寫下來。有點病態,但你想讓你的訃聞寫些什麼?有點奇怪,但每個人都不同。對我來說,我會希望訃聞寫:摩根是一個好父親、好丈夫、好朋友,幫助他的社區,是個好工作者。那就是我想要它寫的內容。我的訃聞裡絕不會寫我賺了多少錢、房子有多大、度假去了幾次、車有多少馬力。想到要把這些寫進訃聞裡實在荒謬。我會希望它寫的是你會立刻偏向那些你真正想要的人生事物。當然,每個人都不同,但我覺得這個練習很有幫助,因為你會意識到把自己在生活中追逐的東西放進訃聞裡是完全荒謬的。因此,如果在任何一天、任何一年你都覺得「我得賺更高的收入、我要買更大的房子、我需要換新車、他們出了這款手錶」──但在你生命的盡頭,這些都不重要。重要的是,你是不是一個好配偶、好父母、好工作者?你誠實嗎?你是個好朋友嗎?你有幽默感嗎?就是這些。因為那才是你想在訃聞中看到的。我想人們之所以會用他們那種方式消費,也和這有關,這有時也和一開始提到的創傷連在一起,可能導致「儲蓄成癮」。我常在想這點,因為我年輕時有過瘋狂的消費問題,我也見過那些似乎什麼都不花、只是在囤積資本的人。你在書裡也稍微談到這個,這是不是同樣糟糕的行為?我覺得一樣糟,因為兩者本質相同,就是錢在控制你。金錢應該是一種工具,用來讓你成為更好的自己、讓你更快樂、更知足。但當錢控制你的個性時,和任何其他成癮沒兩樣,它會強迫你去做你本不想做的事。這種情況可以出現在兩端:有人停不下來花錢,或有人花不夠。很多理財顧問會說,他們最大的一個問題是客戶其實為退休存了足夠的錢。做得好,你存了40年,你把401(k)存到上限,你做了所有你該做的事。現在你70歲,你有足夠的錢去旅行、去打高爾夫,但你不去。你就是不去。我想那是因為他們已經太習慣於「我是個儲蓄者」的身份。每個月我都在存錢,每個月我的淨資產都在增加,他們無法把自己拉過來換個檔、朝另一個方向走。對很多人來說,錢完全掌控了他們的身份,告訴他們如何生活、該喜歡什麼、該有何志向、該享受什麼。錢完全在掌控他們的個性。這就像你青少年時期那種「我停不下來花錢」一樣危險、同樣有害。兩者都像是在操縱你人生的提線木偶,告訴你該做什麼、何時做。如果我要建立一個框架來知道該怎麼花我的錢,我該從哪開始?我需要先搞清楚什麼嗎?我想另一個和這相關的問題是,那個總在討論的問題:錢能讓你快樂嗎?對吧?
但我在想該從哪開始?因為我想——我今天想得到的其中一件事,就是要有一個更清晰的框架,知道該如何花我的錢。
你剛剛提到的那兩點,我覺得很相關。關於「錢能不能讓你更快樂?」答案是可以,但旁邊有一個星號,我們得說清楚。多年來學術界一直在爭論多賺錢會不會讓你更快樂。有些研究顯示是的,確實會;也有研究顯示不會。經濟學家為此爭論了好幾十年。最近幾年、過去這一兩個十年,帶來了一些細緻的說法,也就是:如果你本來就是個不快樂的人、焦慮或抑鬱的人,總體來說,多一點錢並不會太幫得上忙,頂多在邊緣上稍微有一點幫助。相反地,如果你本來就是個快樂、知足、愛笑的人,多一點錢會讓你的生活更好。無論哪一邊,錢只是放大你原本的狀態,不會徹底改變你。這跟人們常說的權力很像——一旦你在政治上或其他地方得到權力,權力只是放大你原本的個性。錢也是如此。
所以它並不是萬靈丹,不能保證「哦,如果你很痛苦,只要變有錢你的問題就會消失」。它或許能讓某些問題比較好處理,但想像一下極端情況:假如你體重過重、生活不快樂、討厭你的工作、剛離婚、孩子不跟你說話,但你卻住在一棟有法拉利停在車道上的豪宅,擁有各種高級用品——那算是好生活嗎?如果你生活中其他方面都爛透了,每天醒來都想「哎,我又得去上班,我討厭我的工作」,覺得孤單、痛苦、睡不好、沉迷酒精,當然那是可怕的日子。房子和車子根本不重要。但你也可以反過來想:假如你住在一棟普通中產階級的小房子,開一台十年的本田Civic,但你喜歡你的工作、喜歡同事、和伴侶關係很好、孩子崇拜你、每週五都和朋友烤肉聚會——物質上很樸素,但你有你需要的東西,不窮困、不無家可歸,有想吃的食物、有遮蔽——你若要在那個「快樂的中產小房子裡的人」和那個「住豪宅但痛苦的人」之間選一個,卻挑那個痛苦的豪宅住戶,那簡直是瘋了。如果目標是活得好,選擇前者而放棄後者簡直荒謬。
我最近深刻感受到這點。我獨自飛到開普敦,之前我只跟女友或朋友去過。那裡我有一棟很大的房子。第一次是跟家人來,第二次是跟女友和朋友,這次是我一個人來。早上獨自走在那房子裡醒來,我心想:「我的天啊。」對我來說那一刻很明顯——那種房子的意義在於要把它填滿人。這是我在書中提出的一個很簡單的問題:大房子會讓你更快樂嗎?我覺得如果房子是空的,反而會讓你更沮喪。那正是我的感覺:我寧願一個人住在一間小套房,也不要獨自住在大房子裡。
我幾年前有類似的體悟。帶著家人去茂宜島度假,我超愛茂宜島,是我世界上最喜歡的地方。現在孩子們也跟著去了,所以我在茂宜島的沙灘上和孩子一起堆沙堡。那一刻我記得覺得:「這是十全十美,人生巔峰了。」但我也突然意識到,如果在家客廳地板上和孩子用樂高玩,那也差不多是九分,幾乎沒差。我的體悟是:我享受的是和孩子共度的高品質時光。我想很多人去旅行,不是因為他們喜歡坐飛機、時差或擠在小旅館;他們喜歡的是脫離工作和日常壓力的那段不中斷的時間。那才是旅行的樂趣,不一定是地點本身,而是那個地點為你帶來的狀態。
所以大房子會不會讓你更快樂?會的,前提是它讓你更容易把朋友和家人請到家裡,因為真正讓你快樂的,是你的親友。用對理由去使用,大房子可以讓你快樂。
紐約時報曾有篇文章(大概十到十五年前)說:茱莉亞·羅伯茲那週發生兩件事,一是她贏得了奧斯卡,二是她發現丈夫劈腿。專欄就丟出一個小考題:茱莉亞·羅伯茲這週過得好嗎?要是你回答「好」,那你就太傻了。我想那很可能是她人生中最糟的一週。
但我們從外面看到的,是她打扮得漂漂亮亮,穿著美麗的禮服,接受她職業生涯中的最高榮譽,還會說「哇,那一定很棒」之類的話;但一旦你看到完整的畫面,你就會想,唉,不是看起來那麼容易。你在書第23頁寫了一句我很喜歡的話:「展示你家裡的內部,而不是外表。」對吧。因為你家裡的內部,才是你的朋友和家人真正看得到的。
這裡有什麼撇步嗎?或者說,像網路上那些社群常常發明各種生活撇步、提出其他的生活方式,他們跳出那個所謂的「矩陣」,然後組成自己的小圈子、自己的小教派,做得不一樣、不按照那套規則行事。我很有感覺,我們大多數人都被困在「矩陣」裡。是啊。我們被困在那種地位遊戲裡,互相競爭,沒在追求快樂。那撇步是什麼?我怎麼脫離矩陣?那會是什麼樣子?
我在書裡提出一個公式,我也說過其實沒有一個花錢的萬用公式,但如果我要試著提出一個讓人過得不錯的公式,這個公式(當然延伸到金錢之外)就是:獨立 + 目標/使命。如果你問「我要怎麼成為一個快樂的人?」,你需要獨立。你需要能夠在想做的時候,和想跟的人一起做你想做的事。你也需要一種比你自己更高的目標,那可以是很多不同的東西:朋友、家庭、職業、宗教,或其他任何事。我很難想像有人在沒有這兩樣東西之下,會有好生活。
如果你整個人生和行程都被別人支配——你必須去一份你不喜歡的工作、你得承擔你不喜歡的長時間通勤、你得在你不想要的時候做那些事——那很難快樂。如果你也沒有任何你為之努力的目的,那更難快樂。所以對我來說,花錢最值得的就是買下獨立。我把它看成在「購買」獨立,而不是單純的存錢。當我存錢時,我覺得自己是在買獨立。對我而言,我花錢最多、聽起來很奇怪的,就是儲蓄。我把儲蓄當作買獨立。我覺得我存的每一塊錢,都讓我比以前多一點獨立性,那是我現在擁有並能控制的未來的一小部份。
如果你在聽這段話時覺得:「我還沒經濟獨立,我不可能經濟獨立」,獨立是存在一個光譜上的,實際上你存的每一塊錢都會讓你比以前多一點獨立。如果你銀行裡有一百美元的存款,那在你失去工作時,至少會讓你在房租或買菜上多一點彈性;一千美元、一萬美元,任何你有的金額,都會讓你比以前多一點獨立。所以當你把過好日子的一個核心看作是獨立時,任何程度的儲蓄都能買到一些獨立性,我覺得這對人們是一個很有力量的觀察。
至於「目的」那部分,對每個人都不一樣。就我目前的人生來說,我的目的就是當一個好父親。我希望我的身份認同是這個,這是我人生的總體目標。我想大多數父母會告訴你,沒有什麼比看到孩子茁壯更帶來喜悅與意義的了。當然,它也會帶來很多悲傷、不眠的夜晚、焦慮和擔憂。但我或我認識的其他父母,沒有人會說有什麼比那更重要,那是一件很棒的事。
我們會談到這個點,是因為公式是獨立加上目的。對我來說,目的就是當父母。這並不會對每個人都成立。但你也因此在交換(犧牲)某種獨立性。我在交換——我放棄的是那種內在的獨立性,我願意為孩子犧牲。我認為對值得你忠誠的人保持忠誠是一件很美好的事;對不值得的人忠誠就很糟。如果你把忠誠交給一間不尊重你的公司,那很糟,那很可怕。對值得你忠誠的人保持忠誠會帶來極大的滿足感。所以我的孩子值得我的忠誠。
他們怎麼贏得我的忠誠?就因為他們是我的孩子。當然有些日子我會覺得他們不懂得感激,但總體上是這樣。人們會惹上麻煩,是因為他們把忠誠給了不值得的人、組織或政治派別,問題就是在那時候出現,那會很危險。
你覺得對獨立和自由的承諾,是不是有個大家不談的、隱藏且陰暗的代價?因為現在有一種文化在鼓吹:「當自己的老闆、自己站穩雙腳」,而當你思考到底什麼讓人類快樂時,好像是集合性的東西。就像你剛剛說的,是一種依賴——你的孩子依賴你,在某種程度上你也依賴他們。像對我來說,把朋友叫到家裡比一個人在家裡要讓我更快樂。但公眾敘事卻都是在優化追求自由,無論那意味著什麼,更確切地說,是在優化獨立性,不要依賴別人。
當你看那些看起來最不快樂的人,他們似乎又是最獨立的。對。因為如果你想像有人獨自住在蒙大拿州偏遠地帶的一間小木屋,周圍沒有其他人,或者不管是哪種情況——沒有家人、沒有寵物、用筆電做自由接案,或是在杜拜的玻璃盒子裡,沒什麼重大義務,也不去教會。回到那個論點,獨立成了目的。那些人沒有目的。
嗯,對。所以我覺得,是的,每個人都會──我依賴我的妻子、我的小孩,但你知道,那是被依賴,但那是我選擇的。我選她當配偶,我選擇要孩子,所以這些都是我按自己的條件做的。所以你永遠不會──或者說你不會想要──成為那種百分之百獨立、不依賴任何人也沒有人依賴你的狀態,因為那樣你就沒有目的。
獨立是可以選擇你想依賴誰。我覺得,如果你必須對一份你討厭的工作忠誠,只因為那是你唯一能找到的工作,你非做不可;又或是你得付那間你並不太喜歡的公寓的高額租金——那是一種你不想要的依賴。相反地,我想依賴我的家庭,因為那給了我目的。這種獨立,是能做出選擇的獨立,選擇你要依賴誰。對。
回到剛才那點,你在談存錢,你最喜歡的花錢方式就是存錢。是啊。有人現在在聽,你認為他們至少應該存多少錢?如果要比較技術性地說,我會問:人生某個時刻你會失去工作、而且六個月之內找不到新工作的機率是多少?這種情況發生在你身上的機率並不低——雖然想起來不太舒服。也許你已經遇過,但在某個時候會發生的機率很高。
如果你要訂一個較高層次的獨立(不是低層次,而是一個中等程度的獨立)的衡量標準,那就是能讓自己維持六個月。對很多人來說,這是一項艱鉅的任務。沒關係,你十八歲時大概做不到,可能需要一段存錢的時間才能達成,但達到這個水準後,你可以鬆一口氣——那是一種多數人之前從未有過的程度:人生會有不順,會很不舒服,但最終會沒事。
而且對於大多數人,在大半的歷史時期,發生壞事而你撐不過去是常有的事,會非常創傷。因此一件重要的事是:當你失業時,仍然保有去找一份好工作(甚至是更理想、能做你想做的事、與你喜歡的人一起工作)的能力。如果你沒有任何存款,你就會被迫接受第一份你碰到的工作。即便那份工作很糟、地點你討厭、要做你不喜歡的事、要跟你不喜歡的人共事。給自己時間去找一份對你來說比較好、比較合適的工作的彈性——這就是存錢的目的。
這也回到你說的獨立:累積儲蓄就是建立那種獨立,或說是選擇你要與誰一起工作的自由。萬一最糟的情況發生,你就不必一定去某個可怕、糟透的地方工作。
你在書裡也談到嫉妒。我看了些挺有意思的數據,它們顯示:如果你中了樂透,你的鄰居破產的機率會上升。這個統計很驚人,對吧?那到底發生了什麼事?
你看到鄰居中了樂透,鄰居可能買了度假屋、買新車、把孩子送去私校之類的。你看著會想:我也要那個。覺得他們有而我沒有很不公平,所以可能會做出任何魯莽的財務決定來得到它。我們很多認為「正常」的東西,其實是被周遭的人所決定。我們對成功的定義,是以周圍人擁有的東西為基準。所以如果你看到鄰居過得比你好,突然之間你對美好生活的定義就變成他們的樣子,為了得到那樣的生活,你會做出魯莽的事。我想事情就是這樣發生的。
所以一個帶走的教訓是:小心你交往的人,因為你會以他們為成功和幸福的基準。對你做什麼、崇拜誰、以誰為榜樣要非常謹慎。我在加州塔霍湖長大,那是在科技金錢還沒湧入前、並非富裕的地區。現在因為舊金山的科技資金湧入,它變得富有了,但九○年代到二○○○年代初的塔霍湖,只是林間小鎮,你可以用很少的錢買房子,鎮上大多數人都沒什麼錢。
後來我去洛杉磯念大學,那裡有很多財富、高期待,滿街是蘭博基尼、勞斯萊斯之類。我的觀察是,塔霍湖的人比較快樂。我想原因在於,當時塔霍湖的成功定義是一間兩房的房子和一台皮卡,那就是成功;在洛杉磯,成功的定義是一棟豪宅和一台賓利。因此塔霍湖的人更容易覺得:「我很好,我達到標準了。」
你看,我很成功。看看我那間小小的房子和我那輛破破爛爛的皮卡。那就是成功,對吧。所以要小心你和誰交往,因為你會被他們的成功水準所牽引。
我面前有一些圖表,我想其中一張是「財務獨立的光譜」。你能跟我解釋那是什麼、為什麼理解它有用、怎麼有用嗎?
我記得大約十或二十年前有個朋友,他說他不存錢,因為看不出意義。他說他每個月頂多存 100 美元,那能帶來什麼?既然他覺得那沒用,他乾脆花掉算了。但事實上,存 100 美元,或一年存下來的 1,200 美元,就是比以前多了 1,200 美元的獨立性。再說一遍,不是只有當你失業或車子壞掉時你才會發現這筆錢有多珍貴——它帶給你的不是單純的儲蓄,而是獨立。
獨立是一個光譜,並不是非黑即白、你要麼完全不用工作要麼一定要工作。多數人會把它想成那樣:為什麼我要去追求獨立,當我根本沒有可能不用工作?但簡單來看,凡是你存下來的一美元,都是你擁有的、你能掌控的未來的一部分;反過來,你所欠的每一美元債務,都是未來某個屬於別人的部分。它是未來的一個時間點,不是你的,而是別人的。
我年輕又窮的時候很會存錢,即便那時我並不獨立、還是得工作付房租、買菜。但我把每存下的 20 美元、50 美元當成讓自己處境比以前更好的東西。回頭看,二十年前我可能說不出來這樣的理論,但那是我的感受。當時很多動機是來自恐懼:我對自己和我的事業沒有太多自信,所以我想存錢,為一切崩潰時做準備。即便一切沒有崩潰,我很慶幸當時存了下來,因為從二十出頭起我就有了一種財務安全感和經濟獨立感。不是說我存了很多錢,事實上並沒有;但任何我存下的金額,我都把它當作緩衝,讓我更有信心:如果事情出錯,我不會慌亂無助,而是有個可以依靠的緩衝。
那麼這個光譜是什麼?有哪些階段?
從最底層開始:你無家可歸、討飯、靠陌生人的好意過活。往上,你可能完全依賴老闆,做一份你不喜歡的工作——這也是一個低層次。再往上,你依賴工作和薪水,但你可能有一些選擇機會:你可以去別的工作、你可以選擇在這裡工作或選擇在那裡工作。再往上,你可能喜歡你的工作,且有一些積蓄——如果丟了這份工作,你還可以靠積蓄度過。再往上,你可以住你想住的地方、在你想工作的地方工作、改換領域;你甚至可以休兩個月去旅行。一路往上到財務獨立的最高階段,就是我不需要再工作了:我存夠了錢,每天醒來可以做任何我想做的事。這當然是很多人的夢想,但大多數人可能要等到七十多歲退休,有社會安全(Social Security)和其他存款時才會達到。但對大多數人來說,一個實際的、值得追求的獨立目標是:存到足夠的錢,當你失業、車子壞掉或需要換屋頂時,你能夠處理而不至於失眠。這是一個我認為幾乎任何人都能達到的現實目標。
以你對金錢的所有理解來看,如果我想到達那個完全的財務自由最高層次,有沒有五件事我是應該以很簡單的層次去思考的?很多現在聽的人會覺得,我的人生目標並不是變成億萬富豪或千萬富翁,我的人生目標只是盡快達到那個能掌控人生的自由點。前陣子有人跟我說,有個網路運動,一群年輕人試圖做到——他們叫什麼來著?就是試著提早退休。FIRE(Financial Independence, Retire Early)。對,就是那個。那我要怎麼到那裡?
我認為最重要的第一件事,也是最後一件事,最重要的部分是:所有的財富感,等於你所擁有的減去你所想要的。很容易忽視後者。我在書裡講過,我已故的岳母,我妻子的祖母,幾年前過世了。三十年來她靠每月大約 1,700 到 1,800 美元的社會安全退休金生活。並不是很多錢,按大多數標準來說非常少,但她不想要更多。她就這樣滿足於她的生活。
她如果每個月賺1,700美元,她不會還想要那多出的一塊錢。她完全滿足。她從在花園工作、散步、看鳥、看日出、看日落、跟朋友聊天、和家人在一起中找到所有的快樂。但如果你問她──你每個月才賺1,700美元,你這麼窮,這不會讓你不快樂嗎?她會覺得,什麼?你覺得有更多錢會讓日落更漂亮嗎?你覺得有更多錢會讓散步更愉快嗎?我不是說你應該就這樣生活或必須對這個金額心滿意足。但重點是,她是滿足的。她完全滿足,而且是她自己的選擇。我覺得在財務上她可能比某些億萬富翁更快樂。因為很多億萬富翁有了十億,卻還想要兩個。他們有兩個億,卻還想要四個。這裡「快樂」可能不是正確的字眼,人們真正想要的是「滿足」。當你坐在這裡白日夢想著更大的豪宅,實際上你在想像的是你自己在那座豪宅裡,對它感到滿足。你想像自己坐在那房子裡說,我不想要比這更多的東西。我們追求的感覺其實是「滿足」。快樂通常只是30秒的情緒,就像笑一樣。如果我跟你講個笑話,你會笑個30秒然後就結束了。人生中很少有時候你會連續快樂超過幾分鐘。但你想要那種持久的情緒,就是「滿足」。就是說,我很好,我對這個現狀滿意,我不想要更多。
我訪問過安娜·倫克(Dr. Anna Lemke),她是研究並著作多巴胺最著名的科學家之一。我在想多巴胺這個分子在這件事上扮演多少角色,因為她跟我說過,多巴胺是「渴望」的化學物質。人們常把它誤認為是快樂、幸福,其實不是,是「更多、更多、更多」——你想要更多。她還跟我提到一個瘋狂的實驗,科學家把一隻老鼠腦中的多巴胺受體移除,所以牠無法產生多巴胺,然後研究者把食物放在牠嘴邊兩英吋的地方,那隻老鼠還是餓死了,因為牠……在那時我就一直在想,原來多巴胺就是這個:去獲取的動機、去追求的慾望。多巴胺在這裡扮演什麼角色?
非常巨大。這其實讓人意識到,很多事情不是你能用試算表解決的,也不是可以用公式解決的,這是大腦裡的化學反應。顯然有些人比其他人對此更敏感。我想我那位奶奶可能在某些方面就是神經連結跟大多數人不一樣。部分原因她是大蕭條時代的產物,成長於大蕭條,這可能降低了她的期待。她也從來沒有社群媒體之類的東西。但當然,有些人的滿足程度確實天生不同。我覺得精神醫學上有個很大的情況是,給出診斷有時比治療還要重要。如果你只是得到一個診斷,比如你是注意力不足過動症(ADHD)或其他什麼,知道這一點本身就能讓你停止一直問自己,為什麼我會有這些想法?能理解為什麼會有這些想法,有時比治療本身還重要。我覺得這一點在這裡也成立。完全控制你的慾望說起來容易做起來難,但只要知道你為什麼會這麼做,並意識到它可能不會給你想要的幸福——這就像任何成癮,你追得越多,它就離你越遠——這個認知就能走很長的一段路。對我自己而言,我也常常有這種時刻。我會想,喔,我應該買那台車,也許我們應該換更大的房子。我每天都有這些感覺。感覺不會消失,但我現在比以前好一些,我會提醒自己,這不會讓你更快樂。你知道你以前試過,試過了而且並沒有讓你快樂。會讓你快樂的是和孩子相處的時間、和妻子維持良好關係、自身的身體健康、和朋友一起大笑、和你喜歡的人共度美好時光。這些會讓你快樂。你得不斷提醒自己,因為這並不直覺。而我大腦裡的多巴胺會告訴我,你應該想要更多、更多、更多,所以你永遠不會滿足。但我覺得一旦你診斷出問題,就比較容易去辨識那種情緒,並意識到它在對你說一個很可能不是真的故事。
我在想,我可不可以把那個成癮交換掉?你剛剛把它稱為一種成癮。如果是多巴胺方程式的問題,我能不能把我的成癮轉移到更有生產力的東西上?那會不會讓我的消費變得更好?實際上想想十八歲的我有那可怕的揮霍問題,也許我只是把會給我多巴胺的東西換成了創業、做播客、寫書或做一個好爸爸。我不知道。我想大概是真的,每個人無一例外都對某些東西上癮,關鍵就是把那個過程駕馭起來,套用到任何可能有益的方向。
有些人會上癮,比如說我太太就沉迷園藝。她根本不在乎投資,也不在乎花錢買好東西,她對她的車、我的車、或你的車都毫不在意。但如果你有個會園藝的人,或者有個不錯的園丁,她就會全神貫注。所以每個人都有自己的那一癖好。問題是,你能不能把那個癖好轉化為生產力?我覺得很多極為成功的人,就是把他們天生的「上癮傾向」引導、轉化成對事業有生產力的執著,這就是他們成功的原因。他們對某一件事變得著迷。到底我們能不能引導這種上癮,還是它本來就在我們體內,是個好問題。我想我自己就是如此——我寫了二十年的理財書、思考金錢二十年。我媽還說我三歲的時候會坐著數便士。我不想數貝殼,不想數牌、不想數石頭,我只想數錢。所以我想我從小就對錢有這樣的好奇心。為什麼呢?我不知道,因為我三歲就會這樣做,甚至還沒辦法完整思考的時候就會了。但我想每個人都有他們的小癖好。這一直讓我著迷。我不認為我對錢著了魔,也不認為錢掌控了我的生活,但我確實得特別努力去建立一種更健康的金錢關係。但確實,我從事這個職業的原因之一就是這一直是我的「那件事」,我想每個人生活中都有這樣的東西。
你知道,人們會談到有成癮傾向的性格。我在想我的一個最好的朋友,他以前酗酒、後來賭博有問題、之後又有飲食問題,然後又迷上馬拉松。他一個換一個,現在他對健康和健身著了迷。所以我想到那些在金錢上有掙扎的人,甚至包括我自己過去在金錢上的掙扎,我想我大概只是把那個上癮換成了別的事情。其實我有點高興,因為我把它換成了一個比較好的「上癮」,也就是你的事業、我的事業。做這個事情,我也很上癮。但我覺得你享受這件事,這從一開始就是健康的。
關於對金錢的上癮,典型的情況是你會對自己說:「只要再來一次機會/再多得到一點,我就會滿足了。」但答案是,不,絕對不會。我說一件個人經驗的事,雖然我並不認為這是真的,但這個想法曾讓我覺得好笑。我和我太太大約一年前買了新房子,房子很棒,我們很喜歡。有一天我妹夫來,他說:「你們只會在這裡住兩年,之後就會想買更大的房子。」我忍不住笑了,心想我不覺得那是真的,但我知道他說的有道理──那是自然的傾向。當我們買了房子,一開始會覺得:「天啊,這太棒了,想像一下我們可以做這個、做那個,有這樣的鄰居等等。」但你很快就習慣了,然後目光又會往更高處移動,你會想:「欸,可是看那邊的那間房子,不是比較好嗎?」這就是本能,而這正是多巴胺在起作用。事實是,我們之前的房子也很棒,以前那房子曾是我們的夢想。
多巴胺存在於你現在的位置和你想要到達的位置之間的差距中。當那個差距關閉時,人們常稱之為「抵達謬誤」。你會跟自己說:「一旦我到了那裡,我就會好、那就夠了。」但那是個謬誤,因為你知道並不是真的。當你到達你心中的某個山頂時,總會有另一座山在上面。這會推著你往前,但那並不容易。沒有人應該假裝你今天就能做到一切。但它也會促使你去珍惜你現在擁有的,並從其他沒有「抵達謬誤」的事情中找到快樂。做父母時,我從沒說過:「要是我再多一個小孩就好了。」對孩子沒有那種抵達謬誤——你只是會覺得很珍惜能在他們身邊,會珍惜所有那些時刻;若有的話,反而是相反的,你會回頭看、然後想:「唉,我好懷念你小的時候,時間過好快。」與其總往前看想著未來會更好,反而會回頭懷念過去而覺得應該更懂得珍惜當時那個階段。
你談到通往提早退休、過更好生活的方法之一,就是對現有的感到滿足、基本上少想要東西。我對這個想法來回思考過很多,因為有像修行者會說幸福就是不去渴求某樣東西;但現實生活中,為了某些目標而努力似乎會讓我快樂。每個人也都說旅程才是最享受的部分。
那就是你的目標、你的使命。
所以我要怎麼理解這一點?一方面修行者告訴我不要想要任何東西,因為那會讓我沮喪、不滿;另一方面我的親身經驗是,和一群人一起為目標努力好像會讓我快樂。
我想兩者之間是有差別的。
這之間的差別很微妙,但就是在於你是追求一件你真心喜歡做的事——對你來說是這個(播客)、你的生意之類的——還是對某件你還沒有擁有的東西上癮,一直在追逐它。
我想你可以糾正我如果我錯了,但我想像你在做這件事的時候,你不會跟自己說「我得更努力,這樣有一天播客才能到那個高度」。我想(你不是這樣),你可以告訴我我錯不錯,但我想像你每天來上班會想:「我今天喜歡做這個。昨天我也喜歡。明天我也會喜歡。」你不是在追逐一個虛假的目標,你只是單純享受在做這件事。
你知道嗎?這很奇怪,因為,說實話——這是一個蠻有用的立場可以採取——其實是兩者的奇怪組合。我會說,很重要的是我們要有某些目標,但同時也要活在完全理解那個目標其實不重要的境界裡。這是我生活中的一個怪異二分法:如果我們把成為世界上最大的播客設為目標,設那個目標沒問題,因為它會給我們一個追逐的東西。我知道那是個 KPI(關鍵績效指標),可以設定時間表、為之興奮並專注於它;但同時也要完全意識到那根本不會有什麼差別。我的生活不會改變,什麼都不會改變。對吧?我會多得到一件更好的黑色襯衫嗎?
但事實是,我們生活在一個有大量科技、優秀企業、優秀醫療等的世界,原因在於幾乎整個人類歷史上的每個人每天早上醒來都會覺得「這還不夠,我需要更多」。那正是進步的燃料。我不想生活在一個每個人醒來都說「我已經擁有我所需要的一切」的世界,因為那樣進步就會在那天停止,我們那天可能就開始衰退。因此作為一個整體社會,這裡面存在一個悖論:我很感激(也希望你感激)人們醒來時感到不滿,因為正是這份不滿讓今天的世界比一兩百年前好很多。而世界上最有錢的人——我認為他們大體上心理上受折磨——創造了驚人的科技,讓你我受益。
我們做這個播客的原因是:在我們之前的那些比你我富有得多的人早上起來也說「這還不夠」。比爾·蓋茲、傑夫·貝佐斯、伊隆·馬斯克、馬克·祖克伯格,他們早上起來是說「我不在乎我是否有一千億美元,這還不夠,我需要創造更好的科技。」那很好,我們因此受益。所以這裡有一個永遠不會改變的悖論:社會越好,整體上我們仍然會有某種程度的焦慮、不滿,會說「還不夠」。而在個人層面上,你可以辨認那個遊戲並把它放到你自己生命的語境中,然後說:「我想要更多。我想要賺更多錢、賣更多書、有更好的事業、存更多錢。」但你也得把這些放到很遠的脈絡裡去看,然後告訴自己,除非我有比錢更高的目標,否則這一切都不會真正有意義。因此我覺得你可以渴望更多,同時也儘力去理解這個期望的遊戲。即使你無法完美控制它,這類似於「我要吃得健康」。當然我想吃健康食物,我不會假裝我不想吃奧利奧和冰淇淋,因為它們很好吃,永遠都會很好吃。所以我永遠不會到某一點去說「我不想要更好的房子」——我是人,你也是,大家都是。你永遠會有那些感受,但你可以辨認這個遊戲,你可以辨認那個在跟你說話的聲音,然後察覺那個聲音何時在欺騙你、何時在講一個要麼是假的、要麼只是有點不完整的故事。
如果你非要說誰是世界上最幸福的人(不是要命名某個人),但如果要描述那個人的生活,我猜大概是接近中產家庭的生活:住在三房的房子、開著五歲左右的車,但有很棒的婚姻、很多朋友、身體健康。按其他任何統計來看,他們都很「普通」。當他們在臨終之際、95 歲的時候回頭看,比起那些非常非常成功的人,這個普通家庭會更多地說:「那很好,那段日子過得很好。」
你覺得……這是一個很奇怪的問題,但你覺得我可以讓自己變成那樣嗎?
不行。真相是,我認為在天性與教養的光譜上,我們大多數的信念和感受在受孕時就已經被塑造了。我們就是被這樣接線了,沒辦法改變。有些人在不同面向上與眾不同,伊隆·馬斯克出生時的設定就跟你我非常不同,這沒辦法改變。所以我們就是我們自己,但我覺得我們可以把那些感受放到更好的語境裡。即使我們無法控制會有那些感受,我們也能選擇、能告訴自己一個更完整的故事,說明為什麼會有那些感受,還有那些願望究竟會對我們的幸福做出什麼影響。
所以回到「如何提早退休」這個點,第一點就是要學會管理你想要的東西。
還有其他我應該知道的策略或戰術嗎?如果我想提高自己提早退休的機率……
嗯,有一點和你問的問題有點不同,但很重要──很多提早退休的人常對自己說:「我要存到這麼多錢,我要在32歲退休,人生就會很棒。」結果實際發生的是,他們在32歲退休,六個月後無聊到發慌,然後才發現真正讓人快樂的是「有目標、有意義的事」。對很多人來說,工作本身就是他們的使命感。他們原本以為退休後會過很爽的生活,但事實是朋友都還在工作,沒時間在周二下午陪你去打高爾夫。結果很多提早退休的人最後又回去上班,才發現事情並不像他們想像的那樣,因為如果公式是「獨立(independence)+目標(purpose)」,他們只得到了獨立,卻失去了目標,於是這個公式不完整,沒得到想要的東西。
那被動收入呢?大家常講被動收入。前幾天有個朋友私訊我說:「史蒂夫,我有一些債務之類的,但如果我能弄到一些被動收入,就能解決問題了。」「被動收入」這個詞被濫用得很厲害。舉例來說,很多人說要投資房地產,「我有幾間出租房,那就是被動收入。」如果你認為擁有一間出租屋是被動收入,你就從來沒當過房東。這完全不被動:永遠在處理壞掉的馬桶、漏屋頂、房客晚付租金,根本沒有一刻是被動的,這幾乎是一份全職工作。我最近聽到有人說致富有兩條路:要麼多付出(sacrifice more),要麼降低欲望(want less),就這兩個選擇。把被動收入當作捷徑不在這個等式裡。
(訪者)第一個是什麼?多付出?(回答)對,多付出。那代表什麼?更努力工作,做一份可能有很多缺點、會讓你壓力大、要早起、做你不想做的事情、以你不想的方式長時間離開孩子的工作。要麼多付出,要麼降低欲望。這是兩個選擇。這在被動收入的討論裡很重要,因為基本上並沒有什麼真正的被動收入。就算你把錢放在利率3%的儲蓄帳戶,也不是不付出代價的──你曾經為賺到那筆錢付出,為存下那筆錢付出,為延後即時滿足付出。我真的覺得這是一個鐵律:多付出或降低欲望,只有這兩條路。聽起來不討喜,但是真的。大家總想要捷徑,像是「告訴我該投哪種加密貨幣可以致富」。當然人人都想要簡單答案。就像健康一樣,答案是吃得更好與運動,沒人想聽這些,他們只想知道有什麼祕方、祕藥。或許現在有了 Ozempics,這也許讓事情看起來像祕方更近了點,但真相是:要更健康的祕訣是多付出,因為健身、重量訓練、慢跑都是付出,不好受、會痛,這正是它有用的原因。或者第二個選擇就是降低欲望,對自己不完美的身體更滿足。我覺得這個健康與財富之間的類比很棒。
企業成敗有時跟產品或策略關係不大,關鍵在於內部的人。畢竟「company(公司)」的定義就是一群人。有些世界上最好的公司主要是由 A 級人才建立起來的。讓我透露一個小祕密:當你雇到一位 A 級人才,他們會去雇更多的 A 級人,這個好循環就會延續下去。挑戰是要找出最初的幾位 A 級人才。我大部分就是在 LinkedIn 上找到的。LinkedIn(本節目贊助商)能提供我在別處找不到的人才──既有必要技能也符合公司文化。每當我付費在 LinkedIn 推廣職缺,我就能更快、也更好地招到人。他們的數據也支持這點:相較於免費刊登,同一職缺付費推廣會得到三倍的合格應徵者。如果你想打造真正優秀的團隊,可以到 linkedin.com/D-O-A-C 免費刊登職缺。網址就是 linkedin.com/D-O-A-C,你可以在那免費刊登職務(當然需遵守相關條款)。
我需要對大環境和經濟有多少了解,才能判斷自己的消費行為、應該怎麼花錢、怎麼變富、怎麼存錢?了解宏觀經濟重要嗎?因為聽這個節目的人常會在政治評論裡聽到這些術語,像聯準會利率、關稅等等,我應該懂嗎?這些會不會以重要方式影響我和我的家人?我覺得沒必要。你可以指出我書中寫過的人,他們沒受過金融教育、沒受過訓練、不看華爾街日報,也說不出聯準會怎麼運作,但他們能控制自己的心理與情緒、努力工作、存錢並投資。那就足夠了。所以答案是:你不需要知道這些運作細節。
就像要保持健康並不需要生物學博士一樣。你不需要懂細胞如何分裂才能有好體況。我覺得經濟也是一樣。對很多人來說,反而會適得其反:一旦他們開始看《華爾街日報》、學一點財經知識,他們的自信心提升得比實際能力還快。然後他們會想,「喔,我看過《華爾街日報》,我現在該去做加密貨幣日內交易了,因為我看過一篇教我聯準會如何運作的文章。」這種情況會讓你的自信超過你的技能。很有意思。因此我覺得當個有基本常識的公民很重要,聯準會會影響你的生活,關稅也會影響你的生活,所以了解一些基礎很重要。但那比較像是成為一個有資訊的選民或公民,而不是等同於擁有財務技術。
在我所有最好的朋友裡,大概有五、六個,手頭現金最多的那個,其實是最不懂財經的。老實說,他可能就是最有錢的那位。他對財務、投資、加密貨幣知道得最少。
有個梗在網路上流傳:窮人開豐田,中產開保時捷、BMW、賓士,而有錢人又回去開豐田。無論你是非常沒見識還是極其有智慧,最後往往會走到同一個點。我覺得事實上,財務上表現最好的那些人,要麼完全沒受過金融教育,要麼接受過極高深的金融教育。處在中間的人,他們的自信增長往往比能力增長快很多。他們會想,「我在 Reddit 上看到一篇教日內交易的東西,現在我要拿我全部的淨資產去押在這間我從沒聽過的公司上。」真好笑。
那左右兩端的人到底在做同樣的事是什麼呢?給看不到的人講一下,我會放到螢幕上,下面的橫軸是淨資產。圖上大意是:淨資產低的人買豐田,中間那一群買蘭博基尼、保時捷、捷豹,而淨資產極高的人又買豐田。當然這不可能完全準確,但作為一個笑話或諷刺很合大家胃口,因為人們會覺得「對啊,就是這樣」。
我想很多原因是,越有錢你越會發現大房子、豪車並沒有給你預期中的滿足感。於是你會想,算了,我還是回到實用性—面子沒帶給我想要的東西,所以我選回實用的東西。另一個可能是,如果你成功且富有,你會透過你創的事業、你的智慧、或你能給別人的友誼獲得讚賞和關注,所以你去炫耀車子的慾望也就下降了。
我另外的解讀是:當你沒什麼錢、且對金融沒太大理解(像我那位朋友),你會去玩那些非常無聊的理財遊戲;但當你對金融非常了解,你也可能花很多時間在那些無聊的理財遊戲上。這裡所說的「無聊的理財遊戲」就是指指數型基金,像是投資標普500,而不是去玩加密貨幣。我想在投資上你會看到:完全外行的人會投指數型基金;而非常資深的華爾街老手也會投指數型基金。中間那群人則有一點點智慧、一點點經驗、一點點資訊,拼命想超越市場。
我有點是從讀你的書《金錢心理學》學到這點,因為很多人會以為這本書會教他們什麼技巧或訣竅,讓他們能在正確時間交易幣、做外匯之類的。但最終,如果這本書只有一個總結,那就是:耐心和比較無聊的投資方式,是長期累積財富的路,而其他策略往往有隱藏的權衡,最後可能會讓你破產。
我也認為有個事實是:投資上有一個理想的智力水準——你要夠聰明能理解基本概念,但又不要聰明到把這些基本概念看得無聊。很多人變得太聰明,會覺得「指數基金、複利,太無聊了,我需要更複雜的東西來滿足我的智慧」,然後去尋找複雜的玩法。對我來說的甜蜜點就是:我就是覺得指數基金和複利已經夠了,這大概是我能用到的最高智力層面。但我認為事實上這是最好的位置:既夠聰明理解基礎,又不會覺得基礎無聊。因為一旦你覺得無聊,你就會把它們掃掉,然後想去拉更多槓桿、試更多花招。
摩根,現在世界上發生了什麼事?感覺人們比以往更分裂了。我覺得我們談的很多議題是互相連結的,似乎有不平等加劇的趨勢。你大概比我更懂那些數字。你面前那張圖表顯示的,我想是什麼,薪資成長嗎?對,是過去大約25年的每月薪資成長。
而且看起來是往下掉的。
不過這是成長。換句話說,在任何一年裡,即便成長只有2%,那也比前一年高2%。所以這不是薪資隨時間的絕對值。誠然,如果你拿25年來看,取平均美國家庭——不是每個人,而是中位數家庭——他們經過通膨調整後的薪資確實有上升。並不是說上升得像大家期待的那麼多,畢竟是25年,但他們比25年前過得好。另一個事實是,即便統計上中位家庭的薪資提高了,中位家庭大概也會不同意這個說法,原因有好幾個。其中一個是他們的期望在過去25年提高了。另一個是,即便你看的是平均薪資,這個「平均」在我們談這些統計時並不指任何一個特定家庭,這只是個統計數字。每個人花錢的方式不同。所以如果我跟你說:「嘿,平均家庭,你比2000年更富有了。」然後別人會說:「是沒錯,但我在努力供孩子上大學,你有看到大學學費嗎?」也許統計上那是真的,因為電視價格下降了。但你有看到房租和房價嗎?在個人層面,這些統計意義並不大,從來都不是。我覺得很多經濟學家會陷入一個問題,他們會說「統計上X、Y、Z發生了」,但忽略了心理層面與個別人的實際情況——人們腦中實際發生的事,以及他們如何花錢。這裡面的細節多到說不完。所以我認為一直以來都是這樣:在長期來看,我們生活在一個有不錯經濟成長的世界,我們變得更富有,擁有更大更好的東西,收入增加,醫療也更好。這些說法同樣都成立。但同時,總有值得抱怨的地方,抱怨是合理的,並不是在說「你應該更感恩」,這是真實存在的問題。所以當我看這樣的一張圖表時,如果我只是用數學腦來想,我會說過去25年確實有不少成長;成長有起有落,但始終是成長。你看這張圖裡成長從來沒有低於零。我想要問的是,富人是不是越來越富,而窮人是不是越來越窮?那要看情況。從整體來看,富人是更富了。窮人越來越窮嗎?統計上來說,並沒有。
「即便經通膨調整後也是如此嗎?」
那要看我們說的是哪段期間。大約有一段20到30年的時期,答案是毫無疑問的「是」。過去十年有個有趣的趨勢,以百分比來看,薪資成長百分比最高的其實是低薪族群。這在新冠之後的兩、三年尤其明顯,如果你是最低工資的工作者,那幾年以百分比來說是薪資成長很不錯的年份,但之後就逐漸回落了。所以我對你問題的回答是:富人確實越來越富;窮人,我認為大體上是在原地踏步。當然總有人情況不同。但當社會的一部分人變富時,對其他人來說原地踏步會感覺像是在下滑,還有就是人們如何具體花錢也很重要。即便平均值經通膨調整後薪資持平,如果你的房租暴漲、你要供孩子上大學、或通勤很久又要加油,個人感受可能會跟統計顯示的截然不同。
那你認為這種在極少數頂端與其他人之間日益擴大的財富不平等,對我們現在看到的一切現象扮演了什麼角色?因為在英國,感覺好像幾乎要暴動了。上個月倫敦有數百萬人抗議移民搭船進來、反對社會變得更多元文化。這個議題讓我非常著迷,因為我們之前說過,除非有移民,否則西方世界會面臨人口衰退。
但如果人口衰退本身也糟糕,而當前世界許多地方至少被視為頭號(或其中之一)問題的是移民,那該怎麼辦?
同樣的情況也在美國上演。如果我上X(雖然我知道X是什麼),也許只是我的演算法,但那裡充斥著攻擊移民、攻擊移民政策、以及攻擊有色人種(棕色人種、黑人等)的人。我在想這些現象如何互相交織,從你的觀點看它們是否有任何關聯?
我作為一個業餘的歷史愛好者,放諸不同文化與歷史時期,你最想避免的就是當大約三分之一的人口每天醒來都覺得「這不行」——當夠多人每天醒來都有這種感覺時,社會就會從那裡開始崩解。你要避免到那一步。所以說,我個人偏向自由市場、支持資本主義,我認為人們應該有機會變得非常富有,等等。但你也不想走到那種局面:少數人變得極度富有,而社會上一大群人每天醒來都在想「去他的,這對我沒用」。我認為在世界上很多地方,我們已經到了那個點,或至少危險地接近那個點。社群媒體在這件事上一直都在發揮作用。
社交媒體把這事搞得比任何時候都差一百倍。舉例來說,我們現在錄這段是在查理·柯克(Charlie Kirk)昨天被刺殺的隔天。到底有多少人在社交媒體上為此歡慶誰也說不準,但我覺得昨天在社交媒體上找到在慶祝他被刺殺的人並不難。馬丁·路德·金被刺殺時,是否也有人為刺殺而歡慶?當然有,但那時候因為社交媒體還不普及,大多數情況下你聽不到他們的聲音,除非你是那個圈子的人。如今呢,幾乎每個人在昨天都看到了有人在慶祝查理·柯克被刺殺。因此即便那些情緒在過去也存在,今天卻更明顯了。你今天看到的方式,是以前看不到的。所以很容易說我們今天分裂得更多、極端得更多、也更悲觀。但細緻一點看,事實上並非真的是增加了——只是你變得更清楚地意識到而已。但那些情緒一直存在。它在1990年代存在,在1950年代也存在,只是當時更容易被控制。對於那個只從一份報紙或一個晚間新聞節目獲取資訊的普通民眾來說,會覺得事情穩定得多、在掌控中,人們的意見比實際上更一致。
在我們開始錄音前,我們在談查理·柯克被槍擊的事,以及社交媒體把他人去人性化的能力,可能比歷史自然發展的速度還快,這點相當驚人。你會看到很多這樣的情況,雙方都有。我覺得雙方都把對方形容成像動物一樣、不有人性。一方把另一方稱為納粹,另一方則用動物詞彙來指稱對方,可能因為膚色或行為。我們在那個可憎的人在美國火車上殺了那位年輕女子時也看到很多這種情況,語言非常……就是把那個人放進一大群其他人裡面,是的,然後把整個群體當成一群野獸。
因為在那種情況下我們也談過,我不記得那個人的名字也沒關係,但沒有人用他的名字稱呼他,都是說他們、他們。當你以那種方式去人性化任何一群人——這在歷史上一直如此——99.9%的人本不能殺另一個人,但一旦你把那群人去人性化,就可以對他們為所欲為。再小一點的層面,大家透過路怒都能體會到這一點。我也有路怒的經驗。有人把我切到,真他媽的,按喇叭。我不會做太過分的事,但在那種情況下我會做出在面對面時絕不會做的事情。但一旦我只是在看一輛車,那就好像車裡沒有人一樣,我的怒氣就比我們面對面時高出很多。有一次幾年前,我轉進加油站時不小心把人給擋到了,完全是意外,但我確實把他擋到了。他按喇叭,朝我豎中指。我們都進了同一個加油站,變成面對面了,我走過去,他可能以為我要來找他算帳。我把手攤開說,我只是想道歉,我不是故意把你擋到的,真的很抱歉。他看起來非常驚訝,然後說,哇,謝謝,謝謝你這樣說。然後我們有那麼一刻,幾乎要擁抱,就是那種,啊,我真心希望你有個美好的一天。那是當下的一刻:當你剝除那份人性時,兩輛車互罵各自的髒話,但一旦我們眼神相遇,就變成,唉,兄弟,沒事的,沒事的。對我來說,這個個人經驗正好說明了社會會發生什麼事:當你把人性從中剝掉,我們能產生如此多的怒氣和仇恨;面對面時,我們其實會說,喔,沒關係。我想我們大家都認識一些政治上看法不同的人,不論是什麼立場,很容易說,那個人是個白痴、愚蠢、訊息掌握得很差。但其實如果你坐下來和他談談,你會發現,啊,我們或許在某些議題上不同意,但沒關係,乾杯,晚安。大多數人在面對面時能相處得很好,但社交媒體把整個人生變成了路怒。
天哪。作為一個播客主持人,你對這點比任何人都更有感受,因為我坐在這裡和各種政治立場的人談話,從極左到相當極右,在這張桌子上我們能相處,鏡頭外也是如此。
在過去24小時裡,很多人談到查理·柯克時都說了同樣的話。我聽到最常見的一句是:我並不贊同他說的所有話,但至少他勇於和不同意他的人對話。那大體上就是他的做法:走進學校,跟年輕人說,我知道你們不同意我,我們來談談。他把路怒轉成了人與人之間的對話。即便你不同意他,我覺得他在這方面做得很對,這也是為什麼在過去24小時內來自各政治光譜的人都很悲痛:他是那種做對的事情的人之一。即使有人不同意他,他也願意面對面對話,促進人們聚在一起。
我覺得這完全一針見血。我的意思是,我有些事情絕對不同意他的,但我其實覺得那完全不是重點。重點是,我想活在一個會有我不同意的人存在的世界裡。我其實不會選擇一個我遇到的每個人都同意我看法的世界。那樣就不會有智識成長、沒有理解,也不會有真正的進步。但正如你剛剛強調的,Charlie Kirk 處理事情的方式是:他會到牛津大學,參加正式的辯論會。他不是躲在辦公室、在社群媒體上發牢騷。他是面對面地去,說:「我知道你不同意我,咱們來談談。」然後會去聽你說——他不是一直打斷別人,總的來說對人相當尊重。現在所有政治話語中缺少的就是這一點:就是「我知道你不同意,但咱們來談,盡量互相尊重」。我想不到哪一邊有人能像他那樣一直做到這點。即使我不同意他,若我們只跟同溫層裡的人講話,才會造成所有這些問題。
我真他媽搞不懂這些人,我真的不懂。把自己包圍在認同你的人裡,比接受生活的複雜與細節舒服得多。這也是很多政治媒體的問題:當人們說「這是對的、那是錯的、他對、他錯」把事情弄得非常明確、二元、黑白分明時,反而能產出更好的內容,觀眾也更愛看,勝過接受事實——事情其實很複雜。
我想我昨天看那段他被槍擊的影片時有點受創。那是一種奇怪、很深的感受,我說不出來是什麼。我其實不認識 Charlie Kirk,從沒見過他。有一段時間我們甚至可能會邀他上節目,還在想要找誰跟他同台,因為他是個難以置信的辯手,他會把我完全比下去。我心想:「你能找誰跟他搭檔?」節目結束時,你會覺得,好吧,我變成保守派了。但當我同時聽到這個消息、看到他被槍擊的畫面——這麼個年輕、有人際關係、有家庭的人,出來辯論,提出許多人不同意的想法,卻在一個受檢驗的論壇中,竟然能在直播中被當眾處決,他的孩子長大後很可能會反覆看到那段影片多次——我當下想,天啊,這對我們所處的社會、我們正走向何方,說明了什麼?你知道,槍枝在這其中扮演很大的角色,這點我們得承認,因為在英國發生這種事的可能性就非常非常低,因為那邊沒有槍。你或許只能朝他丟石頭或什麼的,但不會殺人。
但這幾乎像是一個情緒上的高潮:分裂、演算法的放大,現在 X(前推特)朝某個方向走,其他平台也各自往某個方向走。如果你看統計,現在擁有超過兩千萬活躍用戶的社群網路,比歷史上任何時候都還多,最近又增加了 50%,這表示我們變得更加零散、分裂。如果你了解這些演算法的商業模式,它們的營利模式依賴於讓你在那裡花更多時間。那我要怎麼讓你花更多時間?就是給你更多會刺激你杏仁核的東西,也就是會觸發你恐懼反應的內容——那些會把你推向憤怒、辯論、互動、分享的東西。所以我不知道,我在想我們有沒有回頭的路。
我抱持一個比較樂觀的看法,這並不是預測,因為我沒有百分之百的信心,但歷史上有太多例子讓人低估週期性的威力。我的樂觀、我的希望(甚至不是預測)是:十五到二十年後,我們回頭看這個時代,會把它當作政治的谷底,從那走出來並逐步改善。我知道現在說這聽起來瘋了,但歷史上總是如此。如果你跟我在談 1930 年代的經濟,那時候說 1950 年代會是有史以來最繁榮、最有中產階級繁榮的年代,是多麼荒謬;如果是在 1970 年代,經歷了六〇年代一連串的政治暗殺——肯尼迪、馬丁·路德·金、羅伯特·肯尼迪,再加上尼克森因水門案被彈劾並辭職——那時候說八〇、九〇 年代會是政治穩定、對政府重建信任的年代,那也會被認為很瘋狂。但事實就是這樣:當事情到最低點時,你會覺得永遠不會恢復,但如果你理解週期性,通常回頭看會覺得:「天啊,那時很糟,但那正是谷底。」我完全不知道那個谷底是昨天已經到了,還是要十年後才會來,但我會打賭,無論谷底何時來,最可能的情況是:十五或二十年後回頭看,我們會說,那段時間糟透了,而當時每個人都以為那會永遠持續下去。
但回頭看,那其實就是谷底,當夠多人聚在一起說,夠了、夠了。這太過分了。我們已經在另一個方向走得太遠了。我們需要從那邊回頭。要在當下即時搞清楚並預測那點幾乎是不可能的。只有回頭看你才會說,沒錯,那就是谷底。你可以看到情況變得很糟。對政府的信任降到很低,極端分化非常高。如果二十年後回頭看,發現事情變好了,我一點也不會覺得驚訝。
我能從經濟角度理解這點,但我也有掙扎,因為我們現在溝通的媒介是社群媒體。我看了一些數據,說 1994 年只有 20% 的美國人對另一黨抱持非常不利的看法;到 2022 年,根據皮尤研究中心,這個比例在共和黨人中已躍升到 72%,在民主黨人中為 63%。這在美國、英國和歐洲其他地區尤為明顯。報告指出,社群媒體和有線新聞的角色只是放大了回音室效應,使分裂更尖銳、更情緒化。
我尤其擔心 AI,因為我會想,AI 會讓那些演算法更聰明,更精準地知道該給我看什麼以提高我的互動,從而增加他們的廣告收入。所以我在想,在這個情境下機制會是什麼?我沒有統計或確鑿證據可以支持這點,但我的直覺告訴我,特別是年輕一代,會是那群能看穿社群媒體和 AI 所產生垃圾信息的人。現在在社群媒體上的反而是較年長的一代——嬰兒潮世代比較容易相信他們所看到的一切。我不是要把所有問題都怪到老一輩頭上,但如果你從統計上看誰在社群媒體上最容易輕信動態牆上的每一則貼文,通常是年長世代。我不會驚訝如果年輕一代更能體會到你多快就會被帶偏進某個荒謬的兔子洞,這些東西並不反映更大範圍世界的運作。我不知道這是否真的如此,但如果你要我說明為什麼我們會走出社群媒體的泡沫,我會說是因為那些玩得最久的一代,會最能辨識出這些危險。
你是一個非常聰明的人,也研究過歷史、理解歷史。你寫了《Same as Ever》這本書,說明了歷史中哪些東西不會改變,以及事物如何經常保持不變。所以這對你來說有點奇怪的問題是:在昨天發生在 Charlie Kirk 身上的事——他在公眾面前遭到的所謂公開謀殺,以及由此引發的一切——像你我這種擁有公開平台、每天影響很多人的人,應該怎麼做來幫忙?
我認為我們必須提醒自己關於社群媒體的兩件事。第一,它被我們這一代最聰明的人設計出來,目的是在你的動態裡給你不是最佳資訊、也不是正確資訊,而是能產生最多 FOMO(害怕錯過)、最多焦慮、能從你身上挑出最強烈反應的東西。我們這一代最聰明的人去到 Facebook、Google、TikTok 等公司,去做一個會給你那種內容的演算法。它會在你的動態裡給你那種讓你會說「哇,這也太離譜了」的東西。
第二,即使不是那樣,即使只是人們的想法,人們上社群媒體是為了表演。他們上去是想要呈現——像我在社群媒體也會這樣——我不會把腦中任何隨機想法丟上去,我會特意給你我認為會有趣、會引起反應的東西。如果我們把社群媒體視為現實世界的一個代理(proxy),而我想大家直覺上會這樣做,即便當你說出來你會說「不,當然那不是現實世界」,但很容易假設當我打開 Twitter、Facebook 或 Instagram,我只是在看一扇通往世界的窗。事實上不是,這些人在為你表演,而世界上最聰明的頭腦在安排那些表演,目的是給你帶來最多的焦慮。
你對西方經濟、美國經濟樂觀嗎?我可以對長期抱持樂觀,同時對成長的意義保持務實。我們之所以能在經濟和股市上看到成長,正是因為有短期的混亂。因此我對未來三十年樂觀嗎?絕對樂觀。我知道我的孩子在物質生活上會比你我好,他們會有更好的醫療、更好的科技,可能還有飛行汽車之類的東西。但我同樣(如果不是更加)確信,從現在到那時的路會充滿混亂。這兩者並不互斥。我非常確信會有大量的成長,但同時知道在通往那裡的過程中會不斷有挫折、苦難和痛苦。
你問有沒有什麼會造成挫折?有一些新的主角出現了:AI、下降的生育率會影響人口。還有關稅、還有川普式的經濟政策,這些都可能造成某種不穩定。
歷史上迄今為止,最大的風險往往就是沒有人在談論的那件事。所以當你我審視當今世界時,我們會談到你剛才提到的那些事:關稅、出生率,大家都知道那些事情。從來沒有哪個時期,最大的風險是可以預見的。它總是像 COVID(新冠疫情)、沒人預見的九一一事件、大蕭條、珍珠港——這些不在大多數人雷達上的事件,反而造成了最大的傷害。
並不是說我不擔心關稅或出生率,我當然擔心,但我敢保證,未來十年最糟的經濟故事、最大的風險,會是你我根本沒在談的那件事。那個風險會完全從天而降,不會出現在任何報紙或任何 Podcast 上,但它會是最大的風險。
在你那本賣得——我聽說接近一千萬本——對我和我家人影響深遠的書《金錢的心理學》中,有沒有某個章節是你特別喜歡的?我想我最喜歡的是「合理與理性」那一章。簡單總結就是:不要假裝自己完全理性、像張試算表一樣,所有財務決策都必須完全講得通。人人都有一些缺陷、有情感,家庭狀況不同、目標不同。只要你的財務決策是合理的,那就夠了。
對很多人、包括我在內,這就像得到一種許可——「謝謝你讓我可以這樣做」,因為我對金錢有一些古怪的做法,表面看起來不合邏輯,但對我的個性來說是合理的。只要是合理的,就好;別不講理,但也別以為你每一項財務決策都必須在試算表上完全吻合。你應該把金錢當成改善生活的工具。做到這點有很多不同方式,很多方式對我有意義、但對你不見得有意義,或反過來也一樣,這都沒關係。
所以對我來說,這不是一場讓所有數字在試算表上完全加總無誤的練習,而是用金錢讓自己更快樂、睡得更安穩、讓自己和家人生活得好一些。即使某些決定不總是看起來合理,金錢本就是一種讓生活更好的工具。
如果把金錢視為追求幸福的工具,你就必須把目標弄清楚——這也是你在新書《花錢的藝術》裡談到的。你得明確知道你的目標是什麼,我想我們大多數人從來沒真正做過讓目標明確化的練習,這點相當令人震驚。
傑夫·貝佐斯(Jeff Bezos)談過一個我覺得很深刻的想法:他稱之為「後悔最小化框架」。他想像自己九十歲或差不多、在臨終時回首往事,人生的目標就是在臨終時讓後悔盡可能少。他說,如果他創辦了亞馬遜然後失敗了,他不會後悔;但如果他從未嘗試創辦,它會成為他的遺憾。所以對他來說,當然要去做,因為這能讓後悔最小化。
我認為這個簡單的框架說明了人生的一個總體目標:如果要過好一生,金字塔的底層是什麼?那就是努力讓你的後悔越少越好,而不是盡量不冒險。問題在於,人們大體上並不清楚自己會後悔什麼。很多事是慢慢累積的:如果你飲食不佳、或沒有好好對待朋友,這些都是慢慢發酵的事情,最後你可能會後悔,但當下往往不覺得,事實上你也不太明白自己在做什麼。所以要清楚知道你會後悔什麼,其實很難。但對我來說,那就是人生的最終目標。
我曾聽過一個故事,一個人在臨終時的最後一句話是:「浪費了太多時間。」我記得想到那句話時,心裡覺得那是最糟糕的結局之一:臨終回首只看到滿滿的遺憾——沒做的事、對人的相處方式、沒敢承擔的風險。因此如果有一個總體哲學,那就是盡量不要讓自己到最後充滿遺憾。
我常常問自己:我對自己會後悔什麼有清楚的認知嗎?對於我做的每一個決定,我會問自己:做這件事或不做這件事,我會後悔嗎?說起來容易做起來難,但這是我經常思考的事。
我們通常很難意識到自己會有一個未來的「自己」。我看過一項研究,把人放進核磁共振掃描(MRI)中,讓他們想像自己、再想像一位名人、以及十年後的自己。當他們想像現在的自己時,大腦某個區域會被啟動;但當他們想像名人或十年後的自己時,則是不同的腦區被啟動。這讓人覺得,我們對未來的自己其實像是個陌生人。
我也常這樣想:我身邊那些我向他們學習的人,若把他們為何出現在這裡的原因濃縮一句話,可能就是——他們能夠想像十年後的自己。
他們辦得到,所以他們成了運動員然後訓練,或是成了執行長,或是在某個領域成了專家。
他們能夠好好思考,念完博士等等。
我不知道。
有句傑瑞·賓德飛(Jerry Seinfeld)說得很好。他說:「自制力就是對未來自己的同理心。」也就是說,你今天做或不做某件事,是因為你尊重並在意未來的自己。你知道,十年後會有一個史蒂芬,你今天是帶著對那個十年後自己的憐惜去做些決定。
我猜孩子在某種程度上會有幫助,因為他們會給你一個可以去想像的未來。
對,沒錯。
某個會比你活得更久的東西,你會想教他們東西,並推動他們成為會比你活得更久的人。
所以你,基本上會開始去思考一些會超越你自己存在的事物。
如果你曾在新創公司工作,你已經知道那是混亂的。速度與求生。現在 AI 加速一切,那個速度只會更快。新創公司甚至比過去更早就能簽下企業合約。但那些合約會帶來監管要求,而很多早期公司並沒有準備好去處理這些東西。就算有 SOC 2 報告(如果你知道那是什麼意思),也不一定足夠。當擁有正確的資安是決定成交或失敗的關鍵時,你就需要有個計畫。
Vanta(本播客的贊助商)有一套 AI 與自動化系統,可以讓你在短短幾天內更容易達成買方的期待。他們會持續監控你的合規狀況,確保未來的合約不會被阻擋。隨著 AI 改變法規,他們的團隊知道何時需要做什麼,並且已經打造出最快、最簡單的路徑帶你達標。若你在經營新創公司,覺得這對你有吸引力,可以造訪 vanta.com/CEO 並可享 1,000 美元折抵。網址是 vanta.com/CEO,可享 1,000 美元折抵。
AI 代理人不是即將到來——他們已經在這裡了。知道如何善用他們的人,將會是改變世界的人。我整個職業生涯當創業家,都很後悔從沒學會寫程式。AI 代理人完全改變了這一點。現在,如果你有個點子,有像 Replit 這樣的工具(他們也是本播客的贊助商),沒有什麼能阻止你在幾分鐘內把想法變成現實。用 Replit,你只要輸入你想要創造的東西,AI 代理人就會幫你做出來。現在我也是這家公司的一名投資人,此外他們也是品牌贊助商。你可以整合付款系統、資料庫或登入系統,任何你能打字表達的東西都可以整合。每當我想到一個新網站、工具、技術或應用程式,我就上 Replit.com,輸入我想做的東西。新待辦清單、問卷表單、新的個人網站,任何我打字輸入的東西都能被建立出來。若你從未試過,現在就去試試。前往 Replit.com,使用我的代碼 Stephen,可享 Replit 一個月付費方案 50% 折扣。
你在書中談到嘗試新事物以及為什麼要這麼做——有一章叫「試著做些新鮮事」。我想我們很多人其實會陷入生活的慣性,最後──我們陷入了例行公事。奇怪的是,隨著年紀增長,我們反而越來越喜歡例行公事。但直覺上,每個人都會說例行公事讓他們變得──無聊。
無聊,對。
生活不再那麼即興、不那麼有趣、不那麼令人驚奇、不那麼有敬畏感。我是說,人們會發現一件事:當你十歲時,暑假似乎永遠都很長;但當你成為大人,夏天好像三秒就過了。你會想,為什麼時間變得更快?至少其中一個理論是,當你是小孩時,每一天都是新鮮事,你在第一次經歷很多事情,是不斷的新奇串連。當你是大人,可能每天都是相同的通勤、相同的工作、住在同一個房子裡。一天接著一天地融成一體,轉眼間十年就過了。
所以,嘗試新事物的想法,我認為很重要。我在書中關於嘗試新事物的重點是:你不知道自己真正會在生活中享受的是什麼。那可能不是直覺能告訴你的。有些人很重視旅行;總體上,我不是。有人喜歡在葡萄酒上花很多錢;總體上,我也不是。但我會把錢花在你可能不太懂得欣賞的事物上。每個人都不同,沒有一套萬用公式。你必須嘗試上千種不同的消費方式,才會知道「啊,我喜歡這個」、「我不喜歡那個」、「我想把注意力放在這個上面」。而那個讓你真正喜歡的東西,並不直觀。
我和太太在過去一個月也有這樣的體悟。很多人在想到金錢與消費時會想:「我想去旅行,我想有更多錢好去旅行。」我覺得大體上這很好,旅行是很棒的事。但我和太太意識到,我們應該已經做了很多旅行,因為現在有小孩,我們其實不覺得那麼享受。直到我們看夏天的行程,發現還有兩趟行程要去時,我們才有點驚訝。我們發現,最近幾次旅行中最棒的部分反而是回家。旅行中最令人愉快的部分是回到家。我們當下就在想:也許我們不應該像現在這樣頻繁出門,即便社會或其他人都告訴我們應該那麼做。我因公出差很多,所以對我來說,度假並不是搭飛機出門。你必須明白,每個人都是獨特且不同的。如果旅行是你或某位正在聽的人所熱愛的,那就太棒了。
請去做吧。
我們只好向自己承認,至少在我們人生的這個階段,我們想少做一點。
所以每個人都不一樣這個觀念很重要。
我覺得,我的意思是,我完全同意。
我認為支撐你大部分訊息的是培養自我覺察的能力。
對。
我覺得,讓人對金錢感到困惑的很多原因,是在追逐一種適合別人但不適合自己的生活方式。
而且這件事很難,因為你會想,天啊,旁邊那個人工作得那麼拼,
她有這間房子,他們過著那樣的生活,看起來挺快樂的。
然後你試著照做,卻發現,唉,但我並不快樂。
事實可能是,那個人付出那麼多、花那麼多錢是對他合適的,但對你卻不合適。
這是我們不懂的地方。
如果你我有傑夫·貝佐斯(Jeff Bezos)或伊隆·馬斯克(Elon Musk)那樣的野心,我想我們會把自己逼瘋。
那對他們來說是對的,對我們未必。
所以當我們想「那對他們有效,所以我也該這樣做」——不不不,事情不是這樣運作的。你得自己弄清楚。
但反過來也一樣:「那對他們沒用,所以對我也沒用。」這也是錯的。
我覺得說「我喜歡這個,所以你也應該喜歡」或反過來「這對我沒用,所以誰都別做」都是不成熟的想法。
這就是整個工作與生活平衡的討論。人生不是那樣運作的,對吧。
你在 LinkedIn 上會看到這種激烈爭論:有一群人說那種工作量和犧牲是有毒的,你不該那樣做;另外一派則說你很懶,你必須努力,如果你不過我那樣的生活,你就是懶惰。兩邊都錯。
這來自一種不成熟,覺得別人都該用和我一模一樣的方式享受人生。
我認為這裡有幾個心理因素在作用。一個是,如果你看到很多人都很努力而你沒有,某種奇怪的方式就像照鏡子,暗示你不夠好。
然後另一邊可能有相反的力量。但我覺得雙方都誤會了:每個人都不是你,他們有不同的人生。
我可以挑剔你生活的某些元素。我會說,哇,Stephen,這個播客是這樣,他在這裡有房子、他做這些事。但你我和每個人的生活中,有千百萬個看不見的部分。
大多數人出於自我保護或為了往前衝,不會透露生活中那些不好的一面。當然,大家都會這樣,我也會,你大概也會。因為他們要麼不想向自己承認,要麼不想談論,怕別人會因此評斷他們。
所以很容易看別人的生活就覺得「喔,他們比我好」,因為你看到的只有他們在展示的部分。於是很容易對人心生嫉妒或羨慕,然後想,如果我有他們的生活,事情會更好。
其中有一部分其實是好的。看到別人的成功會讓人想,哇,Stephen 做這種內容很成功,也許我也該試試——那是動力。
但一旦你開始認為「他們的生活看起來比我的好,如果我有他們的一切我會更快樂」,那是一條很危險的路。
Jack 是這個節目的製作人。自從我們在 YouTube 上推出節目以來,他就一直和我一起做,所以他非常了解我生活的細節,了解我的事業,知道需要付出什麼與有哪些取捨。
那麼 Jack,你會想要我的生活嗎?絕對不會,毫不猶豫。我根本無法想像處在你的世界裡。
每天有那麼多人爭搶你的注意力,這對我來說真是難以想像。播客佔了你生活很大一部分,但我幾乎每週也很少從你那邊聽到消息,這至少讓人稍微理解你有多少事要處理。
我無法想像被那麼多放大鏡檢視,全世界都在看著你並對你有意見。你又經營很多生意,所以你幾乎得要有所表現。我覺得我見到的是你最糟的一面,但我反而把那當作很大的讚美,因為你可以在我面前做自己。
我記得你得排時間吃午餐。我現在還會排午餐時間,雖然常常吃不到,但會排。你必須排時間吃飯,因為根本抽不出空。比如你剛出去上廁所,從這裡到廁所的路上有人就一直問你問題。那些問題是需要被問的,但那就是你的生活——你已經走到那樣的地步。
我不知道這是否回答了你的問題,我可能可以講很久很久。但你應該在他這樣描述你的時候,做整集節目來談這件事。
我有最後的問題了。好,其實還有兩個問題。下一個問題是:你覺得我——你覺得我的人生快樂嗎?
是的。我覺得你快樂,但我不覺得你「知足/滿足」。你總是在追逐下一件事,這點我不太懂。你完全可以只做這個播客,它會為你帶來很大的成功——事實上它已經做得很好了。你可以把全部時間放在這上面,而我覺得當你做這個時你會非常快樂。
但也有其他明顯會讓你快樂、你想去做的事。
然後你會來找我,說:「我們應該開一個新的 YouTube 頻道。」
我當下的反應大概是,耶,主意不錯。
但我不懂你為什麼要多做那麼多事。
從本質上說,你是個商人。
所以你不斷地想要建立、擴大規模。
但從個人反思的角度來看,這對你,以及對 Mel,會帶來多少額外負擔,我覺得這很重要。
我知道你和 Mel 的相處,你不常見到她,所以我覺得那點相當有趣。
但沒錯,我確實認為你快樂,可我不覺得你滿足。
最後一個問題。
你想要我的人生中的什麼?
我想要你的人生中的什麼?
你剛剛說你不想要我的人生,那具體是哪些元素?
其實滿有趣的,因為我昨晚還在跟 Jem 跟 Cozzy 談這個。
你的人生被設計得非常高效率。
有人替你訂車、有人替你訂飛機票。
據我所知,你基本上沒做很多像我會做的那種日常行政事務。
我連吃什麼都不挑。
我就是被驚喜到,走出來就看到,然後心想,喔,好吧,今天就吃花椰菜。
我覺得生命中許多喜悅來自那些生活中的小混亂。
其實 Morgan 在一開始也有碰到這個。
那種簡單的家庭,他們不是特別有雄心,但卻非常快樂。
生活的那種小混亂裡有很多美好。
我知道你問我你想要我人生的哪些部分,但表面上我大概會想要那些東西。
但我理解並欣賞把那些事做到極致的美。
我問 Jack 他覺得我快樂嗎,因為我的看法——也許我是在自欺——是我覺得我快樂。
我猜我是快樂的方式是:我不不快樂,我沒有那種不快樂感。
我也猜,如果是你說我要放掉 podcast、放掉這些、關了公司,你會被焦慮和憂鬱折磨得很厲害。
所以問題並不是說,做這些會不會讓你快樂?
更好的說法是,不做這些反而會讓你痛苦。
但那就是你,而我也非常感激像你這樣的人存在,因為我可以受益於你所做的犧牲。
數百萬人──對我來說那不是犧牲,我明白這點。
但從我的角度,那些對你來說是犧牲的事讓我受益,因為你做了很棒的內容,我會看、會聽之類的。
我喜歡生活在一個大多數人早上醒來會想「還不夠」的世界。
我也會這樣。我想寫更多書、寫更好的書。
但如果你沒有某種能量去說:「我有抱負,我有目標,我想努力去達成,我願意為了達成去犧牲」,那你就永遠沒辦法過一個真正好的人生,除非你能退一步、說:「老天,看我現在擁有的東西。」
即便不是很多,也能感到滿足。
有一本非常好的書,是老年學家卡爾·皮勒默寫的。他寫了一本叫《30堂人生課》的書,訪問了一群九十到一百歲的美國老人,他就問:「告訴我一個好人生的秘訣。你經歷了很多人生,告訴我你知道的事。」他有一段說,在我們訪問的一千人中,沒有一個人在回顧一生時說:「我希望我賺更多錢。」沒有一個人說:「我希望當初選一份薪水更高的工作。」一個都沒有;但幾乎每個人回顧一生時都說:「我希望我對人更好一點。我希望我對朋友更有幫助。我希望我花更多時間和家人在一起。」這是普遍的結論。
所以如果要談後悔,當我們九十歲時最有可能後悔的是什麼?
不是賺不到更多錢,而是沒有把時間花在我們愛和重視的人身上。
我發現自己在不同狀態間切換,有時是一個念頭讓我轉變,但我會在「當下」和「感恩模式」之間來回切換。
像昨晚我上了 Jimmy Fallon 節目,團隊都在現場,那真是很美好的時刻。今天早上我醒來覺得非常感恩。昨晚我又聽著我最愛的音樂,覺得很感恩、很快樂。
然後我知道我會切換回 Jack 所說的那種不滿足感。
快樂總是個五分鐘的情緒。
像今天我又回到工作狀態,就是不停地建、建、建、建、建。
然後我昨晚有一個時刻,我在做 Instagram 的海報要宣佈我上過 Jimmy Fallon 節目。
我注意到睡在我旁邊的女友已經睡著了。
現在這個念頭常常在我腦中浮現,可能是做這個播客以來,跟你說的一樣──我會後悔不趁機摟她、抱她,尤其是因為我想到查理·柯克剛被槍擊,我看見那個家庭。
你永遠不知道生命有多脆弱。
也許那就是當時在我腦海裡擺著的原因。
我記得把手機放下,想到我會後悔的事就是沒抱她。
然後我就把手機放下,抱著她。
所以,是的,我覺得我有點怪,因為我在這些狀態之間來回擺盪,有時是一小時一次,有時是一天一次,有時是一分鐘一換。
你若只是能意識到那些狀態,以及那些狀態會對你編造的虛假故事,那你就已經比大多數人領先很多了。
我覺得在某種程度上有本有趣的書叫《10% Happier》,是講冥想的。
書名的重點來自於大家都說「冥想能改變你的人生嗎?」作者的意思是:「它可以讓你快樂 10%。」但那也不錯。
我覺得對錢也是一樣:它能完全改變你的人生、把你變成更好、更快樂的人嗎?我有點覺得不見得,但它能讓你生活快樂 10%、也許 20%。
我認為那大概是對的。但僅僅了解它的侷限性,就已經是一大解脫。
你會想:「不,如果你想要更快樂的生活,你得靠你的使命、你的朋友、家人、健康,以及其他和金錢無關的人生哲學去找尋。」
金錢可以幫忙,能讓你快樂 10%、20%、也許 30%。
但明白它的侷限、以及它無法為你做的事,這點相當重要。
對於那種缺乏滿足感,我有時會感到內疚,因為我接觸過很多人,特別是修行者,他們會告訴你「欲望會讓你絕望、讓你不滿足」。
但我發現我自己就是你所描述的那種人,不斷想要追逐、追求。
我覺得我會因此感到內疚嗎?那是不是我的問題?
不。
我認為人類演化到今天就是這樣,因為其核心是競爭。
你會有那種驅動力,每個人都有,那不一定是因為你想再創一個公司或擴大你的播客,而是因為你在跟可能做得比你更好的人競爭,或擔心如果你退後別人會取代你。
那會給你焦慮。我認為一切事物的核心都是這個。
所以我喜歡問一個問題:如果沒有人在看,你會想做什麼?
如果沒有人在看你的播客,你還會想做這些訪談嗎?
如果沒有人會看到你的房子,你還會買像你買的那麼大的房子嗎?
有時答案是會的,兩個問題的答案都可能是「會」。
但問這個問題很重要:你是因為這件事真正讓你滿足才做,還是因為你在和別人競爭,覺得做了這些能獲得他們的注意?
我想誠實回答的人會說:對於人生中的大多數決定,特別是重大決定,答案兩者兼具。
像選哈佛還是別的學校,或許別校更好,但你選哈佛;買那個房子、買那只錶,或買 Apple Watch 而不是別的東西──這些都有示範的成分。
你不能把它全然否定,因為如果你想吸引到合適的朋友、合適的伴侶、合適的雇主,這裡面有一個訊號(signaling)的層面。
大學學位就是一種信號,它不是你實際得到的教育本身,而是向雇主傳達:「四年來我有出現、學習,做對了應做的事,交出正確的答案。」
訊號可以非常非常重要,但也有對與錯的訊號方式。
有一種對的方式:我這樣做、這樣穿、這樣打扮、這樣剪頭髮,是為了吸引合適的朋友和伴侶──不論是男友、女友還是其他。
也有錯的訊號:像是我會想要買一台超麻煩的車,而我其實討厭開車,但我以為陌生人會多看我一眼,這就是錯誤的訊號。
我覺得在這場辯論中雙方都誤會的一點是:信不信由你,工作狂也可以快樂。
同樣地,有些幾乎不工作或一星期只工作一天的人也可以快樂。
這是雙方都很難理解對方的一個概念。
這也是為什麼我會問 Jack:「你覺得我快樂嗎?」因為 Jack 會知道,如果我走出來、他看到一個從不笑、從不開心、生活裡沒有喜悅的人,那我就很符合「受折磨的工作狂」那種刻板印象。
但事實上,令人驚訝的是──我們其實都只想要內心的滿足。
我覺得當我們去追求快樂、而我們真正想要的是內心的滿足時,我們會惹很多麻煩。
其實我們只是想到達一個狀態,能夠說:「我很好。我一切都好了。」
有沒有你書裡最重要或最有趣、但我們沒談到、也許應該談到的事?
我覺得金錢和孩子之間的關係很有意思。每個父母都想用自己的辛苦、用他們可能有的一點錢——不必很多、不必有錢——來給孩子更好的生活。可很多時候,孩子真正需要的是學會自己學習,他們會透過替代學習(vicarious learning)學到你對金錢的價值觀,他們會靠看你就學會。你不用把孩子叫來坐下來說「讓我教你怎麼預算、怎麼存錢、怎麼投資」。他們會看你然後自己想辦法弄懂。所以你必須以身作則。你不能靠說教把價值觀灌進他們腦子裡。他們會看你怎麼花錢、你重視什麼、你怎麼存、你怎麼評斷別人、怎麼談論別人,然後據此形成自己的金錢哲學。
我常用依附風格(attachment styles)來思考金錢,你知道,約會心理學裡談到的焦慮型、迴避型,還有中間那種基本上算安全型的人。我覺得我自己對金錢是迴避型依附。錢在我家就像第三個父母。我那時學到的是錢會帶來問題、錢不像我們希望的那麼常到位、錢是家裡爭吵的原因、錢是我當我們開到那台糟糕的車時感到尷尬的原因。我會希望紅綠燈以某種方式變,這樣我就會在離學校比較遠一點的地方被放下,沒有人看到我。我的金錢關係在很小的年紀就建立了,幾乎像是一種不健康的「戀愛式」關係——或說一種依附風格。我就在想,這樣的框架有沒有用?你對這件事有種浪漫化的關係,然後要改變它,你需要去「解除學習」(unlearn)那些課題、放掉那些觀念。
我認為我們年輕時學到的很多關於錢的課,正如我早先說過的,來自於你年輕時、特別是當你是青少年或二十出頭,能拿得出手的技能其實很少。也許有幽默感、智力,有些人比別人多一點。但在那種情況下,你常常會想「要是我上學被放下時坐的是比較好的車,他們就會注意我」。但事實是,如果你是班上最會搞笑的那個,無論你開什麼爛車,大家還是會尊重你,因為他們覺得「哇,他是橄欖球隊的明星,很有趣」,車根本不重要。你是靠別的東西獲得注意和尊重。但如果你不是隊裡的明星,不好笑,沒有其他東西可以拿得出手,那你就會想靠別的方式去換取崇拜,比如「他被開著一台Escalade載到學校,他很酷」。那就是你想從外表獲得的注意。
還有什麼我們應該談但還沒談到的嗎,摩根?對於那些想掌控人生、想快樂、想做出更好金錢選擇的人來說。對我而言,你手上這三本書的共同點,是我們在節目上常談的一個觀念:沒有一套放諸四海皆準的公式。這對很多人來說很讓人沮喪,因為很多人想從內容裡得到「該怎麼做」的指引,不管是書還是播客,大家都想要「直接告訴我該怎麼做」。答案是,我做不到,因為我不認識你,你也不認識我。我們每個人都不一樣。但我覺得這其實是最大的解脫。這是最好的消息:你不必照別人的劇本走,你可以用自己的方式去做。當你接受沒有人像你想的那樣那麼在意你時,用自己的方式去做就更容易——不必擔心別人的評判或嘲笑,因為他們都忙著在意自己。你要找出什麼對你有效,然後去做。這就是我們能給出的最接近「如何過更好生活」的公式。
很有趣,這本書叫《花錢的藝術》,但貫穿全書的主線其實是幸福。我想對很多人來說,金錢就是用來變得更快樂的工具。我記得我訪問過Mo Gordat(註:應為Mo Gawdat),他寫了一本關於幸福的書,他跟我說過一句話一直讓我記著:幸福就是當你對人生應該如何發展的期望被滿足。對,我就是透過這個角度看一切。我會看你在餐廳被端來的食物,如果你期待它會是這樣但事實不是,哪怕那是一塊五星級的A5和牛,還是會不快樂。我的所有情侶爭執,我和女朋友所有的爭論,都是回到「期望沒被滿足」這一根源。
我曾說過,如果你搭Amtrak從紐約到華盛頓特區,每班車都有所謂的「安靜車廂」。在安靜車廂,你不應該說話超過耳語,不接電話,不和朋友大聲聊天。人們去那裡就是為了平靜、安寧。
諷刺的是,大家在那邊緊繃成那樣,因為只要有人有一點動靜,他們就會說:「你可以閉嘴嗎?我們在安靜車廂耶。」他們之所以那麼沮喪,是因為你的期待是應該要安靜,而只要不是安靜,你就會發瘋。到那個時候,你的高期待反而在害你。人們在普通車廂反而比較平靜,因為周遭一片混亂正是他們所預期的。所以那就是不快樂的車廂。
你會覺得你的期待像一筆必須償還的債務。這給了我們一個可控的幸福因素,不是嗎?你的期待是什麼?因為你的期待比像股市下一步會做什麼這類事情更在你掌控之中。沒有人能控制股市下一步會怎麼走,但你可以比較有把握地控制自己對下週會賺多少錢的期待。你對股市期待什麼?你對職業期待什麼?你對配偶期待什麼?這些比起去影響別人的行為,更在你的掌控範圍內。
這大概也是為什麼所有東方傳統都會談感恩,因為感恩就是意識到「我曾經的期待現在正在被滿足」。就算你開始想那些曾經的夢想如今正被實現,對我來說,那種成就感會讓我覺得很滿足、內心很踏實。就拿昨天來說,我花了一點時間,當時我在吉米·法倫的節目上,這對我而言真的是件難以想像我會做的瘋狂事。我花了幾分鐘想想這些事超出我期待多少,如果你這樣想,你會感到非常非常好。但如果只看昨天,你當天的期待就是要上吉米·法倫,要表演、要說對的話。但從更長遠的角度來看,那根本超出你原本的預期。拉遠視角時,我們會看到感恩把我們填滿。
很難不講得很荒謬,但你甚至可以再拉遠一點想:天啊,我真感激自己活在一個有抗生素和像 Advil 這類止痛藥的世界。這聽起來很瘋狂,因為我們習以為常,吃青黴素的時候會想,這不就是理所當然的東西嗎?但你能想像活在沒有這些東西的世界嗎?在我們之前,99% 的人類都是那樣生活的。要去想那些我們最基本享受的東西其實很難,但這正是感恩:你必須拉遠視角才能對這些事更感激。在你能練到那種程度的感恩之前,你不會感到滿足。
你剛才說的話和這個很契合,你說不同層次的人會有不同的志向,比方說億萬富翁會想要二十億。我多年前讀過一項研究,大致上在整個收入和財富的光譜上,人們想要的往往是自己所擁有的兩到三倍。兩到三倍似乎是讓人覺得會保持快樂的量。如果你只有一萬元,人們會想「等有兩萬就好了」。如果你有兩千萬,人們會想「嗯,四千萬看起來才對」。總是你擁有的兩倍或三倍。這就是在刻意創造期待差距,等於是在為自己製造痛苦。
就是那種「要是我有再多一點錢,那些問題、焦慮、心裡的空洞就會被填滿」的想法,當然是個謊言。現在聽的人每個人心裡都有一個數字,覺得如果到達那個數字就會好。我也有,你也有,我們都有。如果我們到達了那個數字,早期版本的那個數字也會變成另一個目標,我們會想「好啊,翻倍就更棒了」。前幾天我遇到一個人,他的年收入幾乎正好是我的兩倍。我們很坦誠地聊,他是我很好的朋友。當下我的直覺(我沒說出來)就是:「好吧,如果我有那個收入,一切就會很棒。」這多荒謬。我們整天都這樣想。我敢肯定如果我的朋友遇到一個收入是他兩倍的人,他也會想那才是他要達到的水準。因為你的開銷會跟著提高,但你比較的群體也會升級,於是在新的比較階級裡你反而顯得更窮。
像你剛買的新房子,肯定把你丟到一個新的社區,你會發現鄰居有比我們房子更好的,那我和我太太也會討論那些房子。真是荒謬。也許因為我寫這些東西,我比較能在那種時刻抓到自己,但我不會假裝我沒有那些時刻,幾乎是無可避免的。
有什麼方法對你有效,能幫你脫離比較和在意別人想法的影響嗎?真的有任何辦法有效嗎?我喜歡「謙卑泡泡」這個說法。我想活在一個謙卑的泡泡裡。必須是謙卑的,因為我不想活在一個沒有同理心的泡泡裡,我仍想吸收別人的經驗,試著理解我所處的世界。但我想活在一個泡泡裡,意思是希望我的期待不要跑出我自己家門之外。說起來容易,做起來難。
但當我的期待只侷限在我自己的家裡時,我會想,我希望自己有個好健康,
我希望小孩快樂,我希望有個美滿的婚姻。
那些期待沒有離開我的屋簷。
一旦我的期待離開了我的小圈子,一旦它們擴展到我家以外,我就會想,
哦,看看他的房子。
我總是會想到那個謙卑的小泡泡:我覺得唯一能讓我快樂的東西都存在我屋簷下。
我很清楚這一點。
只要我的願望超出那個範圍,我就知道事情會開始失控。
我常常會這樣想。
如我先前提到的,想像如果沒有人在看,我會在乎什麼?這對我來說是最有力量的一個練習。
如果沒有人能看到我所做的任何事,我會如何選擇生活?
我總想要用一些思考來反駁這一點,意思是,如果我把自己放在一個更高的地位上,我會得到更多機會,也就是更多金錢,然後就能更好地專注於實用性。
當然,事情從來不會照誰預想的那樣發展。
但那種想法是,實際上地位確實等於收入,在很多情況下是這樣的。
收入能給你獨立性。
我想這沒錯,在很多層面上這一直是我的目標。
我要如何在事業上成功,賺到足夠的錢以至於不必再繼續從事那份工作?
並不是那麼絕對,但有點像那樣。
問題在於我喜歡寫作,你喜歡做播客。
所以即便我們更成功了,我也不是為了停止做目前正在做的事而追逐成功。
我只是想做我喜歡做的事情。
我們有個結尾傳統,最後一位來賓會把一個問題留給下一位,像你知道的,那是「你在人生中有重大的遺憾嗎?」然後接著會說它們證明沒有真正的目的。你還有遺憾嗎?
沒什麼特別巨大的。是有一些遺憾。
我前幾天在想這個,我和我太太有兩個小孩,我們已經不打算再生了。
我心裡有一部分會想,如果我有四個孩子、三個孩子,人生會是怎樣?我們如果那樣做的話會怎樣?
我的兩個孩子都給了我很多意義和目標。
我在想如果有更多孩子會是什麼樣的人生。
我無法想像只有一個孩子的生活,我也無法想像完全沒有孩子的生活,但也有另一種人生是我有四、五個孩子。
那時候生活會變得更瘋狂。
那不是遺憾,但當你把那扇門關上之後,你會想,哇,如果我當時不一樣會怎麼樣?因為這給了我比我想像中還多的意義。
我本可以有更多孩子,也許那樣會更糟,但我會好奇那會是什麼情況。
我想,直到你選擇關上那一章,你才會想,唉,如果我當時稍微做得不一樣會怎樣?
你希望凍存胚胎嗎?
不會。理論上那樣似乎會把門留著,但其實不然,因為我覺得當父母需要年輕的精力。
我無法想像在五十或六十歲時還抱著新生兒。
我覺得要有二十五、三十歲那種精力才行。
這並不是遺憾,因為我對我現在的家庭非常滿意。
但就是那種讓你意識到你的人生可以走無限多條路的感覺。
我們可以沒有孩子,也可以有四個孩子。
我們選了這條路,但那只是其中一條可能的道路之一。
摩根,謝謝你,謝謝你做你所做的事。
你是我有史以來最喜歡的作家,我想我以前跟你說過這句話,但你的寫作方式讓我覺得難以置信地吸引人。
你書中的訊息很深刻,你所有的書都很有深度,但真正打動人的是你講故事的方式。
如果有人今天聽你說話,他們就會明白我的意思,你的書就是那樣的反映。
《金錢心理學》,像我之前跟你說的,是改變我財務生活的一本書。
那是我兄弟——一個非常聰明的人——叫我去讀的書。
難怪它成為有史以來的暢銷書之一。我想在它那個類別裡可能是最暢銷的書。
你的新書《花錢的藝術》延續了同樣的風格,極具親和力、令人投入、人情味十足。
但書中有一個深刻的教訓,能有機會讓我們的生活變得更好。
所以我強烈建議大家去買這本書,《花錢的藝術》,它明天就出版了──10月7日。
我會在下方放連結給想買書的人。
如果你想要更快樂的生活,這本書雖是關於花錢,但更廣義上是關於快樂與遺憾。
它透過故事幫你做出更好的決定,而不是僅靠框架或數據。
我想我們最容易被影響的,正是那些真實人的真實故事。
你可能聽過統計數據,你也可能知道應該要存錢,但有時候是真實的故事會深植到你的杏仁核裡,進而帶來行為改變。
這正是摩根的寫作方式:他透過精彩的故事來寫作,有機會改變你的生活。
這是一本非常值得一讀的好書,我強烈推薦你去讀。
非常感謝你邀請我。
謝謝你,摩根。希望不久後再見。
彼此彼此。
Morgan Housel, global expert on personal finance, shares powerful lessons on Warren Buffett’s hidden struggles, Elon Musk’s sacrifices, money trauma and financial habits, how to invest wisely, and the psychology behind saving, spending, and success.
Morgan Housel is a partner at Collaborative Fund, former columnist for The Wall Street Journal, and a speaker on investing, saving, spending, and financial independence. He is also the bestselling author of books, such as: ‘The Psychology of Money’ and ‘The Art of Spending Money’.
He explains:
◼️ Why more money rarely solves unhappiness
◼️ How envy and social comparison drive overspending
◼️ Why extreme wealth often comes at the cost of health and relationships
◼️ How inflated definitions of “wealth” fuel endless consumerism
◼️ Why true happiness comes from family, friends, and health – not luxury
(00:00) Intro
(02:33) The Importance of Spending Money
(04:43) Why Will This Podcast Make My Life Better?
(07:54) Is There Something Wrong With Chasing Status?
(10:26) What’s the Evolutionary Basis for This Stuff?
(15:43) There’s Always a Trade-Off
(17:55) Saving Addiction
(19:41) Can Money Make You Happy?
(25:08) Are We All Stuck in a Status Game?
(29:14) Is the “Freedom” Culture Actually Making People Unhappy?
(31:12) Your Favorite Form of Saving Is Spending
(33:17) Jealousy of Other People’s Wealth
(35:17) The Spectrum of Financial Independence
(38:57) How Do People Achieve Financial Independence?
(41:32) How Does Dopamine Factor Into All of This?
(49:07) We’re Wired to Want More
(54:51) People Retiring Early Tend to Wish They Hadn’t
(55:52) Passive Income Myths
(58:06) Ads
(59:07) Do I Need to Know About Economics for This?
(1:05:01) What’s Going On in the World?
(1:08:55) How Wealth Inequality Is Dividing People
(1:10:50) The Charlie Kirk Shooting
(1:19:04) Is There a Way Back From This Divide?
(1:23:39) What Should We Be Doing to Help?
(1:25:28) Are You Optimistic About the Western Economy?
(1:27:23) Favorite Chapter From the Book
(1:32:34) Ads
(1:34:42) Why You Should Try New Things
(1:37:29) Are You Chasing a Lifestyle That’s Not Right for You?
(1:40:48) Does Jack Think Steven Is Happy?
(1:49:37) Should We Feel Guilty About the Lack of Contentment?
(1:52:49) The Relationship Between Money and Kids
(1:55:42) The Exact Formula for Spending
(2:02:05) Humble Bubble
(2:04:07) Do You Have Major Regrets in Life?
Follow Morgan:
Instagram – https://bit.ly/3KllnvJ
You can purchase Morgan’s book, ‘The Art of Spending Money’, here: https://amzn.to/46F9JTO
The Diary Of A CEO:
◼️Join DOAC circle here – https://doaccircle.com/
◼️Buy The Diary Of A CEO book here – https://smarturl.it/DOACbook
◼️The 1% Diary is back – limited time only: https://bit.ly/3YFbJbt
◼️The Diary Of A CEO Conversation Cards (Second Edition): https://g2ul0.app.link/f31dsUttKKb
◼️Get email updates – https://bit.ly/diary-of-a-ceo-yt
◼️Follow Steven – https://g2ul0.app.link/gnGqL4IsKKb
Sponsors:
Linkedin Jobs – https://www.linkedin.com/doac
Vanta – https://vanta.com/steven
Replit – http://replit.com with code STEVEN